لکنت زبان در واقع یک نوع از اختلال گفتاری است. در لکنت زبان، فرد دچار مشکلاتی چون تکرار یا کشیدن حروف اول، بیان پر فشار بخش اول کلمه توقف کامل کلمه یا حذف تلفظ کلمه را می‌شود.
لکنت در هر سنی میتواند رخ دهد، اما در حدود سنی ۲ تا ۴ سال شایع‌تر است. پسران بیشتر از دختران دچار لکنت زبان می‌شوند. لکنت زبان معمولا بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی آغاز شده و تا حدود ۵ سالگی دیده می‌شود. در حدود ۶-۷ سالگی که با شروع مدرسه مصادف است، کودک به دلیل شرایط هیجانی و افزایش استرس ها، احتمال بروز لکنت بیشتر شود.
لکنت زبان علاوه بر کودکان، گاهی در بزرگسالان هم دیده می‌شود. لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان یکی از موارد شایعی است که ممکن است هر فردی به آن دچار شود و سن و جنس خاصی را در بر نمی‌گیرد. لکنت در بزرگسالان به صورت گرفتگی زبان خود را بروز می‌دهد و در موقعیت‌های خاص در ادای برخی از کلمات فرد دچار مشکل می‌شود. اغلب بزرگسالانی که در ادای برخی از کلمات مشکل دارند در ارتباطات خود سعی می‌کنند از کلمات جایگزین استفاده کنند تا لکنت خود را پنهان کنند، حتی برخی افراد تا حد امکان سعی می‌کنند از صحبت کردن دوری کنند.
از عوامل مهمی که باعث ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می‌شود می‌توان به فشار‌های عصبی، کم بودن میزان اعتماد به‌نفس، خجالتی بودن فرد، عدم تمرکز و عدم توانایی برقراری روابط با دوستان را نام برد.
با لکنت کودکان چگونه برخورد کنیم؟
- بهتر است ابتدا دلیل ایجاد آن بررسی شود. اگر علت لکنت یک ترس‌های محیطی یا بوجود آمدن مشکل عاطفی است، حتما باید دلایل به‌وجود آورنده آن بررسی و پیگیری شود.
- از سرزنش پرهیز کنید و با لحن عیب جویانه در مورد لکنتش صحبت نکنید ” برای مثال چرا اینطوری حرف می‌زنی”.
- در زمان عصبانیت، لکنت کودک بیشتر می‌شود پس سعی کنید در زمان عصبانیت آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید با توهین و تهدید خشم او را بیشتر نکنید.
- مراقب باشید اطرافیان کودک هرگز به خاطر حرف زدنش او را مسخره نکنند. این کار اعتماد به نفس او را به شدت کاهش داده و مشکل لکنت او را بیشتر میکند.
- استرس‌های کودک میتواند بروز لکنت زبان را بیشتر کند؛ بنابراین سعی کنید تا حد ممکن محیط کودک محیط آرام و به دور از تنش و استرس باشد.
- کلام این کودکان ممکن است با دشواری و طولانی‌تر انجام شود. هرگز بین صحبت‌های کودک را قطع نکنید و سعی کنید وسط حرفش نپرید.
- سعی کنید به صحبت‌های کودک توجه کامل داشته باشید؛ و به دلیل لکنت داشتن حرف هایش را نادیده نگیرید.
- میتوانید وقتی کودک در حرف زدنش دچار مشکل می‌شود، ابتدا با آرامش به حرف هایش گوش دهید. سپس در پاسخ یا تایید او آرام و شمرده حرف زدن کلام خود را الگو قرار دهید.
- از ترساندن، تهدید و تنبیه بدنی کودک به شدت پرهیز شود. این شیوه‌های تربیتی مشکل او را چند برابر میکند.
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
در صورت بهبود نیافتن یا شدت گرفتن مشکل تا سن ۵ سالگی بهتر است کودک را نزد روانشناس یا گفتاردرمانگر ببرید. گاهی مشکل در اثر اضطراب و ترس عمیق در کودک ایجاد می‌شود که در این صورت حل ریشه‌ای مشکل با کمک مشاوره کودک ممکن است ضرورت داشته باشد.
یک گفتار درمان درباره لکنت زبان و چگونگی درمان آن می‌گوید: در درمان لکنت زبان باید موضوعات روانشناختی را مدنظر قرار داد. نکته دیگر اینکه لکنت در هر سنی که اتفاق بیفتد فرد باید برای درمان به گفتاردرمان مراجعه کرده تا در اسرع وقت آن را درمان کند.
لکنت زبان اگر به موقع درمان نشود، ممکن است باعث به‌وجود‌آمدن اختلال تیک و حرکات صورت شود. گاهی نیز مشکلات درون یک خانواده به قدری است که والدین ابتدا باید به مشاور و زوج درمان مراجعه کنند.
وظایف گفتاردرمانگر
- ملاقات با مراجعان و گرفتن تست‌های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آن‌ها
- برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
- انتخاب مناسب‌ترین روش‌های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آن‌ها
- حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
- همکاری نزدیک با سایر متخصصان (مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و …) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
- راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش‌های حمایتی آن‌ها نسبت به فرد
- کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه‌ای استفاده می‌کنند مانند خواننده ها، گوینده‌ها و …
- آموزش روش‌ها و توصیه‌های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و …
- نگهداری پرونده‌های مراجعان
مهارت و دانش مورد نیاز گفتار درمانگر
- توانایی ایجاد ارتباط مناسب و نزدیک با مراجعان در هر سنی
- داشتن صبر و حوصله زیاد (که البته یکی از مهمترین ویژگی‌های یک گفتار درمان خوب همین است)
- خلاقیت در انتخاب روش‌های درمانی متناسب با وضعیت مراجعان
- توانایی حل مساله
- توانایی ایجاد انگیزه در مراجعان برای انجام تمرینات و ادامه دادن جلسات درمان
- توانایی آموزش به والدین و اطرافیان فرد برای تمرین کردن با او
- توانایی کار فردی و تیمی
- توان استفاده از کامپیوتر و اینترنت
- آشنایی با زبان انگلیسی (به دلیل محدود بودن منابع فارسی)
- آشنایی با زبان‌های محلی (برای مراجعان خاص)
روش‌های گفتاردرمانی در منزل
۱. فلش کارت‌ها
چند فلش کارت در مقابل کودک خود قرار داده و از او بخواهید که آنچه را که میبیند، سریعا بخواند و بگوید، با چند کارت شروع کنید و تعداد تصاویر را به سرعت افزایش دهید. اگر فرزند شما با کلمات خاصی مبارزه کند، شما درک می‌کنید که در آن شما باید زمان بیشتری را سرمایه گذاری کنید. کارت‌های مخصوص کودکان سوالات ساده‌ای را برای کودک شما به همراه دارد، یک کارت را انتخاب کنید و به آرامی یک مکالمه در مورد آن آغاز کنید. این استراتژی ممکن است به ایجاد یک مکالمه‌ی خوب با فرزند شما بیانجامد.
سؤالاتی مانند:”الان دوست داری چه هدیه‌ای بگیری؟ “،
“اگر می‌توانستی یک چیز را در مورد مدرسه تغییر دهی، این چه چیزی است؟ ”
۲. تمرین با آینه
آیینه، میتواند یه انعکاس عملی از صحبت کردن برای کودک باشد، اغلب کودکان طرز صحیح استفاده از دهان برای ادای صحیح کلمات را نمیدانند، صحبت کردن در مقابل یک آینه، کمک میکند تا یک کودک ببیند چگونه دهان خود را در هنگام ساخت این صدای خاص، حرکت دهد. در مقابل آینه ایستاده و هر صدا را برای کودک خود تولید کنید؛ سپس، به آن‌ها کمک کنید تفاوت‌ها را از طریق آینه تشخیص دهند.
۳. لی لی بازی کنید
این بازی، باعث می‌شود کودک شما ۹ بار کلمه تکرار کند با کلماتی که می‌خواهید فرزندتان را تمرین دهید، شروع کنید. یک زمین لی لی با ۹ شماره ترسیم کنید و هربارکه کودک میخواهد بازی کند، یک کلمه را به او بگویید تا با هر بار پریدن آن را تکرار کرده و بازی کند. دور جدید را با کلمه‌ی جدید آغاز کنید. شما میتوانید با کلمات کمتری شروع کنید و آن‌ها را به تدریج افزایش دهید هنگامی که آن‌ها با گفتن کلمات به درستی بازی را کامل می‌کنند، آن‌ها را با هدیه‌ای خوشحال کنید این کار اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد.
توپ بازی کنید (استپ هوایی)
توپ را برای کودک خود پرتاپ کرده و هربار یک کلمه را بگویید که کودک شما نیز آن را تکرار کند.
پیاده روی
اگر در جایی با بچه خود راه می‌روید، برای هر تکرار درست کلمه، یک قدم به جلو بردارید. میتوانید این کار را در پارک یا مسیر‌های مختلف دیگر انجام دهید علاوه بر بازی کردن با فرزندتان، فرزندان شما نیاز دارند که ماهیچه‌های دهان خود را نیز ورزش دهند.
حباب بسازید
از کودک خود بخواهید بادکنک باد کند، این کار علاوه بر کنترل تنفس به تقویت عضلات صورت و لب‌ها نیز کمک میکند.
ساز دهنی بزنید
نواختن ساز دهنی، به کنترل تنفس و فشار لب‌ها کمک میکند، اگر کنترل تنفس کودک شما ضعیف است، از او بخواهید صدای قویتری با ساز دهنی ایجاد کند، واگر لب‌های او ضعیف است، بر نواختن نت‌ها در زمان‌های مختلف تمرکز کنید.
