به نظر می‌رسد حضور گسترده بازیگران در حوزه‌های غیرتخصصی مانند شعر و داستان به بلایی برای ادبیات ایران بدل شده است که انتقاد جدی فعالان این حوزه را هم به همراه داشته است؛ چرا که فارغ از کیفیت آثار بر سطح سلیقه مخاطبان هم تاثیر منفی می‌گذارند.
چند وقتی است که شاهد حضور گسترده چهره های هنری و به طور ویژه بازیگران در حوزه ادبیات و کتاب هستیم و هر از چندی اخباری از گوشه و کنار به گوش می رسد که فلان بازیگر رمانش را منتشر کرد و بازیگر دیگری از دفتر شعرش رونمایی کرد.
اتفاقی که با واکنش های مثبت و منفی بسیاری همراه شده است و بسیاری از فعالان حوزه ادبیات هم منتقد جدی آن هستند، چرا که آثار منتشر شده نه تنها دارای کیفیت قابل قبولی نیست بلکه سطح سلیقه مخاطبان را هم تنزل می‌بخشد.
در واقع این انتقادها هم بیشتر متمرکز بر چهره‌ها و به واقع سلبریتی‌هایی است که در حوزه غیرتخصصی خود ورود می‌کنند و تنها با استفاده از نامشان سعی در دیده شدن خود در حوزه‌ای دیگر دارند، موضوعی که تا حدود زیادی هم با اقبال بازار روبه‌رو می‌شود.
نمونه تازه این اتفاق هم چاپ مجموعه شعر لیلا اوتادی است که حسابی سروصدا به پا کرد و بار دیگر حضور چهره ها را در حوزه غیرتخصصی به کانون توجهات بدل کرد.
اما نکته حائز اهمیت این است که دلیل این اتفاقات چیست؟ اقبال مخاطبان سبب این به راه افتادن این جریان شده است؟ ناشران برای کسب سود بیشتر و رونق کسب و کارشان تن به چنین مسئله ای دادند؟ گوشه گیری و حضور کمرنگ نویسندگان قدیمی و جوانان توانا به دلیل مشکلات عامل بروز و ظهور چهره های نابلد در حوزه ادبیات و کتاب شده است؟
همه این سوالات و بسیار پرسشگر دیگر این روزها علامت سوال بزرگی را بالای سر حوزه نه چندان با رمق ادبیات قرار داده است. به همین منظور با شهرام جهانگیری درباره علل این اتفاق گفت و گویی کرده‌ایم.
نقش ناشران در چاپ کتاب بازیگران در حوزه غیرتخصصی
یکی از مسایلی که در این باره مطرح می‌شود، پیشقدم شدن برخی از ناشران برای چاپ و انتشار چنین آثاری است، اتفاقی که علتش را از شهرام جهانگیری جویا شدیم و او در این باره گفت: «ما نمی‌توانیم درباره این مسئله حکم کلی بدهیم که انجام بدهیم یا ندهیم، چون همه آدم‌ها و به طور ویژه شرقی‌ها عادت داریم درباره همه مسایل اظهارنظر کنیم و در همه حوزه‌ها سرک بکشیم. اما اینکه جامعه استقبال می‌کند بحث دیگری است که می‌تواند ناشی از این ضعف باشد که شاید ما سلبریتی واقعی در حوزه شعر و ادبیات نداریم که این خلا را جامعه به شکل دیگری پر می‌کند.»
او ادامه داد: «به نظرم جامعه چنین محصولی را می‌خواهد و گرنه ناشران به سراغ چنین آثاری نمی‌روند. من خودم شخصا مخالف این اتفاق هستم و امیدوارم این روند ادامه پیدا نکند، اما با توجه به طیف محدود مخاطبان کتاب در کشور برخی از ناشران مجبور هستند برای جلب نظر مخاطبان و گرم‌تر کردن بازار به سراغ انتشار کتاب های سلبریتی‌ها بروند.»
وقتی مخاطبان استقبال می‌کنند، ناشران هم چاپ می‌کنند
در این میان اقبال گسترده مخاطبان و فروش قابل توجهی که آثاری از این دست دارند هم به نظر می‌رسد که نقش مهمی را در زمینه گسترش این اتفاق ایفا می کند، مدیر نشر چترنگ در این باره گفت: «بله، یک بازیگر یا چهره هنری وقتی رمانی می‌نویسد یا کتاب شعری منتشر می‌کند بسیار در جامعه مورد استقبال قرار می‌گیرد و صف‌های طولانی برای خرید کتابش تشکیل می‌شود. در واقع وقتی مخاطب هست خیلی از ناشران هم به دنبال انتشار این کتاب‌ها می‌روند. به نظرم اگر نویسندگان و چهره‌هایی داشتیم که این خلا را پر می‌کردند، دیگر شاهد چاپ چنین آثاری نبودیم.»
کم کاری نویسندگان توانا عامل گسترش کتاب‌های بی‌کیفیت
این روزها هزینه‌های چاپ و انتشار کتاب حسابی بالا رفت است و اینکه در چنین شرایطی تا چه اندازه چاپ آثار ادبی بازیگران توجیه دارد، پرسشی است که جهانگیری درباره‌اش توضیح داد: «ناشر تنها از فروش این دست کتاب‌ها سود نمی‌برد بلکه با این اقدام برای خودش تبلیغات گسترده‌ای به راه انداخته و نام خودش را سر زبان‌ها می‌اندازد تا آثار دیگرش هم به فروش برسد. مانند جشن امضاها در نمایشگاه ها و … که بازار انتشاراتی را داغ می‌کند.»
کم کاری نویسندگان چهره و توانا به دلیل مسایل مختلف دیگر اتفاقی است که فضا را برای چاپ آثار غیرحرفه‌ای بازیگران در این روزها باز می‌کند. مدیر نشر چترنگ هم در این باره بیان کرد: «از یک طرف شرایط ارشاد ممکن است برای برخی از نویسندگان باسابقه و قدیمی مناسب نباشد. جنبه دیگر به مخاطبان باز می‌گردد، مخاطب امروز حال و حوصله متون عمیق و جدی را ندارد و بیشتر به دنبال متون فست فودی است و من این جنبه را موثرتر می‌دانم چرا که ناشر هم در راستای همین خواسته مخاطب به سراغ چاپ کتاب های فست فودی می رود.»
