خارش سر چیزی است که اگر تجربه‌اش را داشته باشید می‌دانید که اگر شروع شود، انگار دیگر متوقف نمی‌شود! به سختی می‌توان از سیکل خاریدن – خاراندن خارج شد و اگر دچارش باشید پس حتما مایلید علتش را بدانید. خارش پوست سر معمولا علامتی از یک مشکل دیگر است؛ بنابراین از کجا باید بدانید چرا سرتان می‌خارد؟ عجله نکنید، خارش پوست سر دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد.
شپش
شپش‌های سر، حشرات ریز انگلی هستند که خودشان را به موی بدن می‌چسبانند و می‌توانند به صورت تخم‌هایی روی بدنه‌ی مو دیده شوند. هر چند تخم‌ها و بچه شپش‌ها ممکن است با شوره سر اشتباه گرفته شوند، اما شپش‌های بزرگ‌تر روی سر حرکت می‌کنند و نمی‌توانید آن‌ها را با شوره سر اشتباه بگیرید. می‌توانید از شامپو‌های طبیعی ضد شپش استفاده کنید، هر چند ممکن است چیزی که در نهایت به آن نیاز دارید تا شپش‌های سرتان را ریشه کن کنید، یک حشره کُش واقعی مانند پیرترین (pyrethrin) و پرمترین (permetrin) باشد. تراشیدن موی سر نیز راه حلی ساده برای پسرهاست.
اسکابیز (گال)
اگر بدانید اسکابیز چیست، آرزو می‌کنید کاش علت خارش سرتان همان شپش باشد نه اسکابیز. اسکابیز یا گال نه تنها می‌تواند باعث خارش پوست سر، بلکه خارش در تمام بدن شود. عامل اسکابیز، گال یا جَرَب، یک موجود بسیار ریز است. مایت‌های اسکابیز، لایه‌ی بیرونی پوست را سوراخ کرده و در آنجا زندگی و تخم گذاری می‌کنند. مایت‌های میکروسکوپی اسکابیز تقریبا همیشه از طریق تماس مستقیم پوست با پوست با کسی که در حال حاضر آلوده است منتقل می‌شوند. اسکابیز‌ها در افراد بزرگسال معمولا از طریق تماس‌های جنسی منتقل می‌شوند، که البته بدون تماس جنسی و در محیط‌های شلوغ نیز احتمال انتقال این عفونت وجود دارد.
شوره سر
اگر علت خارش سرتان، شپش و گال نیست پس ممکن است شوره سر باشد که شایع‌ترین دلیل خارش سر است. شوره سر که در پزشکی به نوع شدید آن درماتیت سبوره‌ای می‌گویند به دلیل واکنش بیش از حد بدن به قارچ‌های طبیعی به وجود می‌آید که روی پوست زندگی می‌کنند. شوره سر، مشکل ۴۰ درصد از افراد است که گاهی می‌تواند بروز کند. تغییرات آب و هوایی، استرس و افزایش مصرف قند و شیرینی در رژیم غذایی می‌تواند عاملی برای شوره سر باشد.
راهکار‌های پزشکی که نیازی به تجویز پزشک ندارند شامل محصولاتی می‌شوند که حاوی عناصر فعال اسید سالیسیلیک هستند یا محصولاتی که دارای ضد قارچ‌هایی مانند کتاکنازول یا سلنیوم سولفات‌اند. راهکار‌های طبیعی رفع شوره سر، عصاره درخت چای و محصولی به نام اسکالپیسین است که می‌تواند به تسکین خارش کمک کند. اگر راهکار‌های معمول مشکل را حل نکردند، پس باید به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید تا در صورت لزوم، ضد الت‌های غیراستروئیدی تجویز کند.
واکنش آلرژیک
اگر اخیرا موهای‌تان را رنگ کرده‌اید، این امکان وجود دارد که به دلیل خشکی پوست سرتان دچار یک واکنش آلرژیک شده باشید. محصولاتی در بازار وجود دارند که می‌توانند رنگ مو‌های دائمی را از موهای‌تان پاک کنند.
پوست شما ممکن است به هر چیزی که با آن تماس پیدا می‌کند واکنش نشان بدهد، از شامپو گرفته تا رنگ مو. سعی کنید به طور همزمان از چند محصول استفاده نکنید یا آن‌ها را ترکیب نکنید. ضمنا حین التیام پوست سرتان، فقط از محصولاتی با فرمولاسیون ملایم استفاده کنید.
پسوریازیس یا اگزما
خارش پوست سر می‌تواند به دلیل عارضه‌ی التهابی پوست مانند اگزما و پسوریازیس هم باشد. این بیماری‌ها زمانی تظاهر پیدا می‌کنند که سیستم ایمنی‌تان به پوست حمله ور شده و موجب قرمزی و التهاب و خارش و پوسته شدن پوست می‌شود.
پسوریازیس ظاهرا شبیه شوره سر است، اما معمولا پینه‌هایی ضخیم‌تر و قرمز رنگ تشکیل می‌دهد، ولی درمان پسوریازیس مشابه درمان شوره سر است. برای درمان پسوریازیس و اگزما، استروئید‌های موضعی، کلسی پوتریول (مشتق مصنوعی ویتامین D)، سالیسیلیک اسید، لیزر اکسایمر و فتوتراپی تجویز می‌شود.
آفتاب سوختگی
این احتمال وجود دارد که دلیل خارش پوست سرتان چیزی جز آفتاب سوختگی نباشد. اگر تمام روز بیرون بوده‌اید و فراموش کرده‌اید کلاه سرتان بگذارید، پس اول احتمال آفتاب سوختگی را باید مطرح کنید. یک دوش آب سرد بگیرید و پماد هیدروکورتیزون استفاده کنید.
خشکی پوست سر
در ماه‌های سرد سال، هوای داخل خانه گرم و خشک می‌شود. خشکی هوا می‌تواند جلوی تولید چربی پوست را بگیرد. اگر در زمستان پوست سرتان دچار خارش می‌شود، اولین کاری که باید بکنید، استفاده از مرطوب کننده یا نرم کننده موی سر یک بار در هفته است.
عرق و آلودگی
وقتی موهای‌تان را کم می‌شویید، چربی‌های طبیعی و آلودگی‌ها در ریشه و پوست سر تجمع پیدا می‌کنند و سبب خارش پوست سر می‌شوند. پوست سر مشابه پوست صورت است و باید شسته شود. یک روز در میان موهای‌تان را بشویید. اگر فکر می‌کنید ساقه‌ی موهای‌تان خشک است و نمی‌توانید یک روز در میان آن‌ها را شستشو بدهید، سرتان را داخل سینک روشویی نگه دارید و سعی کنید فقط ریشه موها را بشویید. با شامپو، پوست سر و ریشه‌ی موها را بسابید تا آلودگی‌ها و چربی‌های اضافی پاک شوند.
ضمنا ممکن است علت خارش سرتان این باشد که بعد از جلسه تمرینی‌تان که عرق زیادی ریخته‌اید، دوش نگرفته‌اید و موها را نشسته‌اید. وقتی عرق روی پوست سرتان خشک می‌شود می‌تواند پوست را تحریک کرده و آن را دچار خارش کند. راه حل ساده اینکه هر بار بعد از ورزش کردن، دوش بگیرید.
رزاسه
رزاسه عموما به صورت برافروختگی‌های قرمز رنگ و گاهی جوش‌هایی روی صورت بروز می‌کند. رزاسه ممکن است به دلیل گرما، بعد از خوردن غذای تند و داغ، مصرف غذا‌های کافئین‌دار و یا در نتیجه‌ی استرس هیجانی به وجود بیاید. رزاسه معمولا روی گونه‌ها، چانه و بینی دیده می‌شود، اما ممکن است روی پوست سر نیز ایجاد شده و سبب خارش یا احساس سوزش شود. اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار رزاسه شده باشید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تحت درمان مناسب قرار بگیرید.
فولیکولیتیس
اگر خارش پوست سرتان با جوش‌های قرمز رنگ با یک تار مو در وسط هر یک از جوش‌ها همراه است، پس ممکن است دچار فولیکولیتیس شده باشید. این جوش‌ها ممکن است چرک دار باشند و بخارند. وقتی این جوش‌ها می‌ترکند، ترشحات یا خون و یا هر دو از آن‌ها تخلیه می‌شود.
اگر حدود ۷۲ ساعت پیش در وان آب داغ شناور بوده باشید، ممکن است دچار عارضه‌ای به نام فولیکولیتیس وان داغ شده باشید که می‌تواند همراه با تب خفیف و شکم درد باشد. بیشتر اوقات، این علائم خود به خود در عرض یک هفته برطرف می‌شوند. می‌توانید برای رفع جوش‌های‌تان از یک پاک کننده آنتی باکتریال استفاده کنید، اما اگر رفع نشدند شاید نیاز به مصرف یک دوره آنتی بیوتیک خوراکی داشته باشید.
قارچ
یک عفونت قارچی نیز می‌تواند سبب خارش پوست سر شود. البته این مشکل بیشتر در بچه‌ها شایع است. عفونت قارچی می‌تواند به دلیل باقی ماندن رطوبت برای طولانی مدت در پوست سر ایجاد شود. اگر شما هم دچار قارچ در پوست سرتان باشید زود متوجه خواهید شد، زیرا به هیچ چیزی جز دارو‌های خوراکی ضد قارچ جواب نمی‌دهد که این دارو را نیز فقط پزشک می‌تواند تجویز کند.
کرم نواری
کرم نواری یکی از علت‌های شایع خارش پوست سر در کودکان است. البته ترسناک به نظر می‌رسد، اما جای نگرانی نیست. کرم نواری واقعا کرم نیست، بلکه فقط یک نوع دیگر از عفونت قارچی است که می‌تواند روی پوست سر بوجود بیاید (و البته هر جای دیگری در بدن). کرم نواری به صورت بثورات قرمز رنگ و پوسته مانند و گاهی خارش دار بروز می‌کند. در اغلب موارد به داروی ضد قارچ برای نفوذ به بدنه‌ی موها نیاز است. کرم نواری می‌تواند منجر به ریزش موی موقتی در بچه‌های شود.
خیلی سفت بستن دُم اسبی
سفت بستن موها به صورت دم اسبی نیز مانند کرم نواری می‌تواند موجب ریزش مو و خارش پوست سر شود. تمام روز موها را محکم پشت سر بستن، یا درست کردن موها به مدل‌های بسیار پیچیده و سفت، می‌تواند به فولیکول‌ها مو فشار وارد کرده و به مرور زمان به پوست سر آسیب بزند و باعث نازک شدن مو و ریزش آن بشود. دم اسبی بستن موها، موها و عصب‌ها و عضلات اطراف را در جهتی غیرطبیعی می‌کشد و پوست سر را دردناک و گاهی خارش دار می‌کند. بهتر است موهای‌تان را به مدل‌های آزادتر و برای مدت زمان‌های کوتاه‌تر ببندید و طی هفته، شیوه‌ی بستن موهای‌تان را تغییر دهید.
طاسی منطقه‌ای
یک علت دیگر خارش پوست سر و ریزش مو، طاسی منطقه‌ای است. آلوپسیا و آره‌تا یا طاسی منطقه‌ای یک بیماری است که در آن سیستم ایمنی به موها حمله ور می‌شود. روی سر بیمار ممکن است نقاط کوچک طاسی ایجاد شود یا در موارد شدیدتر، ریزش مو کامل باشد. یکی از اولین علامت‌های طاسی منطقه‌ای، خارش پوست سر است؛ بنابراین اگر خارش پوست سرتان با ریزش مو همراه است و می‌دانید علت آن، کرم نواری یا چیز دیگری نیست، حتما برای بررسی‌های دقیق‌تر به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
لیکن پلان
یکی از علت‌های کمتر شایع خارش و ریزش مو، لیکن پلان است که یک بیماری التهابی مزمن می‌باشد و منجر به ریزش موی دائمی می‌شود. این بیماری نادر بوده و معمولا در افراد بالای سی سال دیده می‌شود. هدف از درمان این لیکن پلان، کُند کردن فرایند التهابی است که شامل کُند کردن روند ریزش مو نیز می‌شود.
سارکوئیدوز
یک دلیل غیرمعمول دیگر برای خارش پوست سر، بیماری سارکوئیدوز استک سارکوئیدوز، به رشد مجموعه‌های کوچکی از سلول‌های التهابی (گرانولوم) در قسمت‌های گوناگون بدن گفته می‌شود. پزشکان باور دارند سارکوئیدوز، نتیجه‌ی واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده‌ی ناشناخته است، که معمولا از طریق هوا و با تنفس وارد بدن می‌شود. البته اگر دچار خارش پوست سر هستید، تصور نکنید سارکوئیدوز دارید، اما اگر خارش سرتان همراه با علائم زیر بود باید برای بررسی‌های پزشکی به متخصص مراجعه کنید:. احساس خستگی. تب. تورم گره‌های لنفاوی. کاهش وزن. سرفه‌های خشک و ادامه دار. تنگی نفس. خس خس سینه. درد در قفسه سینه. کهیر‌های قرمز یا متمایل به قرمز که معمولا روی ساق یا قوزک پا‌ها دیده شده و با لمس کردن آن‌ها متوجه گرم بودن شان می‌شوید. زخم‌های بد شکل یا ضایعاتی روی بینی، گونه‌ها و گوش‌ها. تیره‌تر یا روشن‌تر شدن پوست در بعضی از قسمت‌ها. حساسیت به نور. تاری دید
توهم خارش سر
در موارد نادر، خارش پوست سر هیچ علت قابل توجه فیزیکی ندارد، یعنی هیچ دلیل پزشکی عینی نمی‌توان برای آن پیدا کرد. به این عارضه، توهم خارش سر می‌گویند که توسط یک عامل استرس برانگیز روانی یا فیزیکی تشدید شده و ممکن است یک مشکل روحی و روانی یا سندرم درد مزمن، منشا آن باشد. توهم خارش سر معمولا در افراد سالمند دیده می‌شود و درمان آن، دارو‌های ضد افسردگی با دوز پایین است.
بیماری ستون فقرات گردن
البته خیلی نادر است، اما در برخی موارد خارش پوست سر می‌تواند علامت بیماری ستون فقرات گردن باشد که با تصویربرداری تشخیصی قابل مشاهده است. مکانیسمی که در این حالت وجود دارد با یک تنش مزمن و آسیب عصبی مرتبط است. درمان این عارضه شامل گاباپنتین (دارویی که برای درد عصب به کار می‌رود و می‌تواند در دمان علائم یائسگی نیز مفید باشد)، تزریق بوتاکس و تزریق اپیدورال می‌شود.
لوپوس
لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که می‌تواند با خارش و خشکی پوست سر نیز خود را نشان بدهد، اما علائم دیگری نیز دارد که می‌تواند شامل ورم مفاصل، حساسیت به نور، زخم‌های دهانی و روپوستی و درد مفاصل بشود. نمونه برداری از پوست می‌تواند به تشخیص لوپوس کمک کند.
لنفوم (سرطان لنفاوی)
در موارد بسیار نادر، خارش پوست سر می‌تواند علامت لنفوم باشد، مخصوصا نوعی از لنفوم به نام لنفوم پوستی سلول T. خارش ناشی از این نوع لنفوم معمولا شدید است و با بثورات پوستی و بزرگ شدن گره‌های لنفاوی همراه است. این بیماری بیشتر در مردان دیده می‌شود تا زنان و عموما بعد از ۵۰ سالگی بروز می‌کند. نمونه برداری از پوست و آزمایش خون می‌تواند به تشخیص این نوع لنفوم کمک کند.
سرطان پوست
این علت خارش سر نیز بسیار نادر است؛ یعنی سرطان پوست. ملانوما می‌تواند سبب خارش بشود، اما سایر انواع سرطان پوست نیز می‌توانند این علامت را داشته باشند. اگر پوست سرتان می‌خارد، بد نیست از جهت هر گونه زخم و برآمدگی و خال، پوست سرتان را بررسی کنید. هر چیزی که سبب احساس ناراحتی شدید شود و در عرض دو هفته خود به خود برطرف نشود، باید توسط پزشک بررسی شود.
