همان‌طور که می‌دانید سیستم ایمنی، بدن را در برابر ویروس‌ها و باکتری‌های بیماری‌زا محافظت می‌کند. اندام‌هایی که سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند شامل مغز، استخوان، طحال، تیموس و گره‌های لنفاوی می‌باشند که گلبول‌های سفید خون را می‌سازند. گلبول‌های سفید مهره‌ی کلیدی دستگاه ایمنی بدن محسوب می‌شوند. آن‌ها عوامل بیماری‌زا را در بدن می‌یابند و نابود می‌سازند.
سلول‌های دستگاه ایمنی در سراسر بدن گسترده شده‌اند. در پوست، چشم‌ها، طول لوله‌ی گوارش و دستگاه تنفسی نیز سلول‌های ایمنی وجود دارند. معمولاً دستگاه ایمنی موفق می‌شود بدن را میکروب‌زدایی کند.
اما گاهی تغذیه‌ی نامناسب، کمبود خواب، سبک زندگی پر استرس و مشکلات جسمانی مانند دیابت سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کنند. در ادامه چند راه ساده برای افزایش ایمنی بدن به ویژه در فصل سرما معرفی می‌کنیم. اما ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهیم:
چرا در فصول سرد سال بیشتر مستعد ابتلا به سرماخوردگی هستیم؟
از دوران کودکی تا به حال بار‌ها از پدر و مادر و بزرگتر‌ها شنیدیم اگر در هوای سرد بیرون می‌رویم، حتماً گوش‌های خود را بپوشانیم یا با مو‌های خیس بیرون نرویم. شاید این پرسش برای شما هم پیش آمده باشد که چرا افراد در زمستان بیشتر در معرض ابتلا به سرماخوردگی قرار دارند؟
پاسخ این پرسش پیچیده و در عین حال جالب است:
- حقیقت این است که هوای سرد به تنهایی ما را بیمار نمی‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که بعضی میکروب‌ها مانند ویروس آنفولانزا در فصل زمستان که دمای هوا پایین‌تر است، رشد بیشتری دارند.
- مطالعات نشان داده‌اند که ویروس‌های رایج سرماخوردگی در دمای پایین بیشتر تقسیم می‌شوند. پس در فصل سرما که دمای بدن تحت تاثیر دمای هوا کمی کاهش می‌یابد، محیط مناسبی برای رشد و تقسیم این عوامل بیماری‌زا فراهم می‌شود.
- پوشش بیرونی ویروس‌های سرماخوردگی در دما‌های نزدیک به نقطه‌ی انجماد سخت‌تر می‌شود. سختی زیاد این پوشش‌ها، کار گلبول‌های سفید خون را برای نابودی آن‌ها دشوار می‌سازد.
- سیستم ایمنی بدن زمانی که دمای حفره‌ی بینی و مجاری تنفسی کاهش می‌یابد، نمی‌تواند حداکثر کارایی خود را داشته باشد. در مقایسه با سایر نقاط بدن، مخاط حفره‌ی بینی و مژه‌های آن در دمای پایین توانایی خود را برای مهار میکروب‌های بیماری‌زا از دست می‌دهند.
- هوای سرد و خشک باعث می‌شود ویروس‌های سرماخوردگی به راحتی وارد حفره‌های خشک بینی شوند. ضمناً ویروس‌هایی که از طریق عطسه از مجاری بینی خارج می‌شوند، در هوای سرد و خشک دوام بیشتری دارند و به راحتی به فرد دیگری انتقال پیدا می‌کنند.
- مطالعات نشان داده‌اند که دانشجویان در خوابگاه‌های پرجمعیت که سیستم تهویه‌ی مناسبی ندارند، بیشتر به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند. تهویه‌ی مناسب و هوای مرطوب، ویروس آنفولانزا زا غیر فعال می‌سازد.
- آخرین مورد که از مهم‌ترین عوامل نیز محسوب می‌شود، ابتلا به بیماری از طریق تماس نزدیک با فرد بیمار است. اگر در فصل سرما در اتاقی کوچک با پنجره‌های بسته با افراد زیادی که دچار سرماخوردگی هستند بمانید؛ بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قراز می‌گیرید.
راه‌های ساده برای افزایش ایمنی بدن در فصل سرما
اگر به روش‌هایی که در ادامه معرفی می‌کنیم عمل کنید و در فصل زمستان احتیاط بیشتری به خرج دهید؛ می‌توانید سلامتی خود را حفظ کنید و دچار سرماخوردگی نشوید.
خوب غذا بخورید و رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل سرشار از پروتئین، میوه، سبزیجات، حبوبات، مغز پسته و بادام و فندق برای افزایش کارایی سیستم ایمنی بدن ضروری است. به علاوه بخش بزرگی از فعالیت سیستم ایمنی در طول روده‌ی گوارش صورت می‌گیرد؛ بنابراین داشتن رژیم غذایی سالم برای سلامت روده‌ها لازم و ضروری است. ضمناً از خوردن فرآورده‌های غذایی آماده پرهیز کنید. زیرا این غذا‌ها محیط داخل بدن را سمی می‌سازند و ایمنی بدن را کاهش می‌دهند.
زیاد آب بنوشید!
نوشیدن زیاد آب باعث می‌شود مخاط بینی رقیق شود و عاری از عوامل بیماری‌زا و سمی گردد. به خصوص هنگام سرماخوردگی که مخاط غلیظی راه‌های هوایی بینی را مختل می‌کند؛ نوشیدن زیاد آب بسیار توصیه می‌شود.
شب‌ها خوب بخوابید!
کمبود خواب دستگاه ایمنی بدن را تضعیف می‌کند؛ بنابراین اگر از مشکل کم‌خوابی رنج می‌برید یا به دلیل مسائل روحی و جسمانی دیگر نمی‌توانید خواب شبانگاهی کافی داشته باشید؛ حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
اضطراب خود را مدیریت کنید
افرادی که سبک زندگی پر استرسی دارند یا از اختلال اضطراب رنج می‌برند؛ سیستم ایمنی ضعیف‌تری برای تشخیص عوامل بیماری‌زا دارند. این افراد باید برای غلبه بر استرس به پزشک یا مشاور مراجعه کنند. انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا نیز که باعث تمدد اعصاب می‌شوند، مفید است.
به طور مرتب ورزش کنید
ورزش موجب سلامتی جسمی و روحی شما است. ورزش کردن با بهبود بخشیدن سیستم گردش خون باعث می‌شود سلول‌های ایمنی در سراسر بدن پراکنده شوند. به علاوه سلامت ذهنی حاصل از ورزش باعث افزایش کارایی سیستم ایمنی می‌شود.
هر روز هوای تازه استشمام کنید
اگر تمام فصل زمستان را در خانه و اتاقی با تهویه‌ی نامناسب سپری کنید، در حق باکتری‌ها لطف کرده‌اید و باعث می‌شوید بیشتر رشد کنند. استشمام هوای تازه و دریافت مقدار مناسبی از نور خورشید و ویتامین D تاثیرات شگرفی بر افزایش قدرت دستگاه ایمنی شما دارد. سعی کنید هوای خانه و محل کار خود را نیز تمیز و پاکیزه نگه دارید. به طور مثال زمان‌هایی که داخل خانه سپری می‌کنید، حتماً پنجره‌ها را مدتی باز بگذارید تا هوا جریان پیدا کند.
از مصرف الکل و مواد مخدر بپرهیزید
تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که مصرف مواد مخدر قدرت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد و افراط در مصرف الکل باعث افزایش وزن و تضعیف سیستم ایمنی می‌گردد. الکل بدن را آب‌زدابی می‌کند که این به نوبه‌ی خود گسترش ویروس‌ها را در بدن افزایش می‌دهد. مصرف محرک‌هایی مانند نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز تاثیرات مشابه دارند.
مجاری بینی خود را مرطوب نگه دارید
خشکی باعث افزایش رشد و تقسیم ویروس‌ها می‌شود؛ بنابراین در هوای سرد و خشک برای مرطوب نگه داشتن مجاری بینی از روش‌هایی مانند استنشاق بخار و شست‌وشوی بینی با آب‌نمک استفاده کنید. انجام این کار به ویژه در هوای سرد و خشک و در اتاق با تهویه‌ی نامناسب ضروری است.
به طور مرتب دست‌هایتان را بشویید
ویروس‌ها می‌توانند در سطح بدن بیمار زنده بمانند و از طریق تماس با فرد بیمار یا سطوحی که با آن‌ها در تماس بوده مانند دستگیره‌های در به راحتی به فرد دیگری منتقل شوند؛ بنابراین هر روز بعد از بازگشت به خانه، قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید.
واکسن سرماخوردگی بزنید
حتی با رعایت تمامی موارد بالا، امکان ابتلا به سرماخوردگی وجود دارد. بسیاری افراد پیش از شروع فصل سرما با پزشک خود مشورت می‌کنند و خود را در برابر سرماخوردگی واکسینه می‌کنند. اگر تعداد قابل قبولی از افراد یک جامعه واکسینه شوند، کودکان و سالمندان از ابتلا به بیماری سرماخوردگی بیشتر در امان می‌مانند.
درمان‌های خانگی را نیز امتحان کنید
بعضی از درمان‌های رایج خانگی برای سرماخوردگی از این قبیل اند:
- روغن پونه‌ی کوهی تب را کاهش می‌دهد.
- مصرف یک لیوان شیر گرم با مقدار کمی زردچوبه گلودرد را تسکین می‌هد.
- شربت انگور فرنگی هندی سرشار از ویتامین C است. در نتیجه در درمان سرماخوردگی بسیار موثر است.
- استنشاق بخار زنجبیل همراه با عسل حالت تهوع را بهبود می‌بخشد.
- نوشیدن مخلوط آب داغ با آب‌لیمو و عسل در درمان سرفه بسیار موثر است.
- مصرف مخلوط فلفل سیاه و عسل تب را کاهش می‌دهد و خلط گلو را برطرف می‌کند.
