در حالی که به گفته مدیرکل هنرهای نمایشی، در سال ۹۶ کل تراکنش مالی تئاتر ایران ۱۰ میلیارد تومان بوده است، برای رسیدن به یک تصویر کلی از وضعیت تئاتر ایران، خوب است نگاهی به جزئیات آن داشته باشیم و ببینیم یک تئاتر و به تبع آن یک هنرمند مشغول در این حرفه چقدر درآمد دارند؟ و در مقابل، هزینه‌های تولید یک نمایش چقدر است؟
شهرام کرمی (مدیرکل هنرهای نمایشی) اخیرا در نشست «هم‌اندیشی هنرمندان تئاتر با نمایندگان مجلس» آماری از رقم‌های جابه‌جا شده در تئاتر ایران در طول یک سال خبر داد که نگاهی به آن می‌تواند وضعیت این صنف را کمی شفاف کند؛ به گفته کرمی، «در سال ۹۶ کل تراکنش مالی تئاتر ایران ۱۰ میلیارد تومان بود»
اما برای رسیدن به یک تصویر کلی از وضعیت تئاتر ایران، خوب است نگاهی به جزئیات آن داشته باشیم و ببینیم یک تئاتر و به تبع آن یک هنرمند مشغول در این حرفه چقدر درآمد دارند؟ و در مقابل، هزینه‌های تولید یک نمایش چقدر است؟ اینها سوالاتی است که هنرمندان فعال در تئاتر به آن پاسخ داده‌اند.
از حمیدرضا نعیمی که نویسنده، کارگردان و بازیگر فعال تئاتر است، درباره هزینه‌های تولید یک نمایش می‌پرسیم. نعیمی می‌گوید نمی‌توان رقم دقیقی برای بسیاری از بخش‌های تولید یک تئاتر در نظر گرفت چون معیار مشخصی برای تخمین این هزینه‌ها نیست. اما او در مقام کارگردان از هزینه‌هایی می‌گوید که به‌طور متوسط برای اجرای یک تئاتر حرفه‌ای اما «جمع و جور» قابل ارزیابی است. پیش‌فرض هزینه‌های این تئاتر، شامل: حضور چهار بازیگر غیرسلبریتی، اجرا در یک سالن بلک‌باکس، دو ماه تمرین و یک ماه اجرا (حدود ۲۵ شب)، با حداقل هزینه‌های جانبی است.
به گفته نعیمی، برای چنین اجرایی، متوسط دستمزد برای مجموع ۴ بازیگر ۳۰ میلیون تومان است؛ یعنی در شرایطی که به هر بازیگر حدود ۳ تا ۱۰ میلیون تومان برای مجموعا یک ماه اجرا و دو ماه تمرین پرداخت شود.
همچنین برای چنین تئاتری، باید حدود ۱۰ میلیون تومان برای هزینه‌های طراحی و چاپ اقلام تبلیغاتی و همچنین فضای مجازی پرداخت؛ ریز هزینه‌هایی شامل: ۲۵۰ نسخه پوستر A۳، ۲ هزار نسخه تراکت، بروشور و تبلیغات مجازی و همچنین دستمزد طراح و روابط عمومی و تبلیغات مجازی.
نعیمی می‌گوید در این گرانی آهن‌آلات و چوب و سایر مصالح، امروز برای ساخت ساده‌ترین دکور در یک سالن کوچک باید حدود ۲۰ میلیون تومان هزینه کرد.
هرچند این روزها، دیگر خبری از گریم‌های ویژه و لباس‌هایی منحصر به فرد در اغلب تئاترهای ایران نیست؛ اما به گفته حمیدرضا نعیمی با این‌حال برای طراحی و دوخت و اجرای لباس و گریم، در شکلی ساده باید دست‌کم ۵ میلیون تومان کنار گذاشت.
در کنار همه این هزینه‌ها، باید به اجاره سالن سالن‌های خصوصی هم اشاره کرد که بخش عمده تئاترهای پایتخت را میزبانی می‌کنند. کف مبلغ اجاره سالن برای تماشاخانه‌های خصوصی فعال تهران متفاوت است و گاهی سالن‌ها به شکل «درصدی از فروش گیشه» با گروه‌ها قرارداد می‌بندند. اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که کف مبلغ اجاره سالن برای ۲۵ شب اجرا، در یک سالن کوچک حدود ۲۵ میلیون تومان است.
مجموع هزینه‌ها برای تئاتری که با حمیدرضا نعیمی آن را در شرایطی که توصیف شد، تصور کردیم حدود ۹۰ میلیون تومان می‌شود.
اما در ازای چنین هزینه‌های ابتدایی، یک تئاتر قرار است چقدر «بفروشد»؟ و چقدر به تولیدکننده یا همان کارگردانش «سود» برسد؟
حمیدرضا نعیمی می‌گوید روز به روز کیفیت آثاری که روی صحنه می‌روند پایین می‌آید و همین باعث شده، تعداد تماشاگران هم به شدت افت کند. به اعتقاد او در خوشبینانه‌ترین حالت، تئاتر مفروض ما با ۲۵ شب اجرا در یک سالن بلک‌باکس، تنها می‌تواند ۸۰ میلیون تومان بفروشد؛ در حالی که دو ماه تمرین کرده است.
اما تمام این ۸۰ میلیون تومان فروش گیشه، پولی نیست که در انتها به دست کارگردان یا تهیه‌کننده برسد؛ بلکه پیش از آن قرار است هزینه‌های دیگری از آن کسر شود!
برداشت‌های ثابت از فروش گیشه شامل این موارد است: ۲۰ درصد از انجمن هنرهای نمایشی، ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و ۵ درصد سایت فروش بلیت.
بنابراین همان ابتدا حدود ۳۴ درصد از روی مبلغ فروش گیشه برداشته می‌شود؛ یعنی از ۸۰ میلیون تومان همان اول ۲۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان کسر می‌شود تا فروش واقعی گیشه برای کارگردان/تهیه‌کننده رقمی معادل ۵۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان باشد.
با یک حساب سرانگشتی، می‌توان فهمید که ۵۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان دریافتی گیشه، نه تنها جوابگوی ۹۰ میلیون تومان هزینه اولیه تولید یک تئاتر نیست، که با این دخل و خرج، حدود ۳۷ میلیون تومان بدهی به عوامل و بازیگران روی دست کارگردان/تهیه‌کننده می‌ماند!
