سرگیجه می‌تواند ناشی از حرکت سریع سر باشد
از ساده‌ترین دلیل سرگیجه شروع می‌کنیم. وقتی سرتان را خیلی سریع حرکت می‌دهید، ارتباط میان گوش‌ها و مغزتان برای یک لحظه قطع می‌شود و نتیجه‌ی آن احساس سرگیجه خواهد بود، مثل زمانی که فورا از جای‌تان بلند می‌شوید یا سریع برمی‌گردید. به این سرگیجه، سرگیجه‌ی خوش خیم موضعی (BPPV) می‌گویند. در بیشتر موارد این سرگیجه، خصوصا در افراد جوان، خود به خود برطرف می‌شود.
سرگیجه می‌تواند ناشی از مشکلی در گوش درونی باشد
در اختلالات گوش داخلی، مغز شما سیگنال‌هایی از گوش درونی‌تان دریافت می‌کند که با چیزی که چشم‌ها و عصب‌های حسی‌تان دریافت می‌کنند هماهنگ نیستند. سرگیجه‌ی شما نتیجه‌ی تلاش مغزتان برای هماهنگ کردن این بهم ریختگی است، یعنی شبیه چیزی که در بالا گفتیم (حرکت سریع و ناگهانی سر)، اما مشکلات گوش درونی دیگری نیز هستند که سبب سرگیجه‌های شدیدتر یا مداوم‌تر که گاهی با سر درد نیز همراه است می‌شوند.
اولین احتمال این است که عفونتی در عصب دهلیزی گوش وجود دارد. وقتی این عصب به دلیل عفونت ملتهب می‌شود می‌تواند سرگیجه‌های جدی یا احساس تلوتلو خوردن ایجاد کند. ضمنا اگر بعد از این سرگیجه، شنوایی خود را ناگهان از دست بدهید، این احتمال وجود دارد که عفونت دیگری به نام labyrinthitis یا آماس گوش درونی داشته باشید.
یک احتمال دیگر برای سرگیجه‌های‌تان بیماری منیِر (Meniere’s disease) است که شامل تجمع مایعات زیاد در گوش درونی می‌شود. سرگیجه‌ی مرتبط با بیماری منیِر، ناگهانی بروز می‌کند و تا ساعت‌ها باقی می‌ماند. همچنین ممکن است گهگاه دچار ضعف شنوایی شوید، صدای زنگ در گوش بشنوید یا احساس کنید گوش‌های‌تان گرفته‌اند.
سرگیجه می‌تواند ناشی از میگرن باشد
اگر سرگیجه‌های‌تان این احساس را به شما می‌دهد که انگار سرتان در حال چرخیدن است (نه اینکه اتاق دور سرتان بچرخد)، می‌تواند به این معنی باشد که دچار میگرن هستید و نمی‌دانید. بعضی از افراد اگر نور‌های درخشان یا آئورا نبینند متوجه نمی‌شوند که سر دردهای‌شان درواقع میگرن است، اما این علائم همیشه هم لازم نیستند تا وجود میگرن را ثابت کنند. ضمنا میگرن شما ممکن است مشکلی در گوش درونی باشد، مثلا همان چیزی که در بالا به آن اشاره کردیم.
سرگیجه می‌تواند ناشی از کم آبی بدن باشد
احتمالا می‌دانید که اگر به اندازه کافی آب ننوشید، احساس خوبی نخواهید داشت و حتما این را هم می‌دانید که کم آبی بدن می‌تواند ایجاد سر درد هم بکند. زیرا وقتی میزان آب بدن کم می‌شود، بدن آب کافی برای عملکرد‌های طبیعی‌اش نخواهد داشت. خصوصا در تابستان، افراد فراموش می‌کنند بیشتر آب بنوشند. شما حتما نباید عرق کنید تا بدن‌تان کم آب شود. سرگیجه با یا بدون سر درد یکی از علائم معمول دهیدراسیون است.
سرگیجه می‌تواند ناشی از تمرینات سنگین ورزشی باشد
ورزش کردن بدون جایگزین کردن مایعات از دست رفته‌ی بدن، به راحتی بدن را دهیدراته می‌کند. شاید یکی دو بار احساس سرگیجه کردن اذیت‌تان نکند، اما اگر مدام این احساس را حین ورزش داشته باشید باید روی نوشیدن آب بیشتر تمرکز کنید تا بیینید آیا مشکل برطرف می‌شود یا خیر. دچار سرگیجه شدن حین تمرین ممکن است باعث آسیب دیدن‌تان بشود.
تنفس تند حین ورزش‌های پُرشدت باعث می‌شود سطح کربن دی اکسید در خون‌تان افت کرده و احساس سبُکی در سر کنید.
سرگیجه می‌تواند ناشی از دارو‌های مصرفی باشد
دارو‌های زیادی هستند که می‌توانند سبب سرگیجه و سر درد شوند مثلا دارو‌های ضد تشنج، دارو‌های ضد افسردگی و آرامبخش‌ها، قرص‌های ضد بارداری، دارو‌های درمان اختلال نعوظ و آنتی بیوتیک‌ها همگی می‌توانند سر درد و سرگیجه ایجاد کنند. دارو‌های کاهنده‌ی فشار خون نیز اگر فشار خون را خیلی پایین بیاورند می‌توانند باعث سر درد و سرگیجه شوند. اگر تردید دارید علت سرگیجه‌تان ناشی از عوارض جانبی دارویی است که مصرف می‌کنید، از پزشک‌تان سوال کنید.
سرگیجه می‌تواند ناشی از جریان خون ضعیف باشد
ما می‌دانیم که فعالیت خون ما می‌تواند تا حدودی باعث سرگیجه شود. مثلا فورا ایستادن یا نشستن می‌تواند سبب اندکی افت در فشار خون سیستولیک شده و در نتیجه احساس سرگیجه یا سبُکی در سر کنیم. همچنین وقتی خون می‌دهیم، افت حجم خون می‌تواند باعث شود خون جریان خون به سمت مغز ناکافی باشد.
یک علت کمتر شایع دیگر نیز این است که اگر قلب خون کافی به سمت مغز پمپاژ نکند (به دلیل افت فشار خون یا جریان خون ضعیف)، احساس سرگیجه خواهید کرد. عوارضی مانند کاردیومیوپاتی، حمله قلبی و آریتمی قلب نیز می‌توانند باعث سرگیجه یا احساس سبُکی در سر شوند.
سرگیجه می‌تواند ناشی از اختلال اضطراب باشد
برخی از اختلال‌های اضطرابی مانند اختلال پانیک می‌توانند سبب احساس سبُکی در سر شده و حالتی شبیه سرگیجه ایجاد کنند.
سرگیجه می‌تواند ناشی از کم خونی باشد
کم خونی عارضه‌ای است که در آن فرد، گلبول قرمز خون به اندازه‌ی کافی وجود ندارد تا اکسیژن را به سراسر بدن برساند، بنابراین احساس خستگی و ضعف ایجاد خواهد شد. سرگیجه و سر درد نیز از دیگر علائم کم خونی است. کم خونی علت‌های زیادی دارد که معمول‌ترین آن، پایین بودن سطح آهن خون است.
سرگیجه می‌تواند ناشی از پایین بودن قند خون باشد
هیپوگلیسمی عارضه‌ای است که بیشتر در افراد مبتلا به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند دیده شده و می‌تواند احساس سبُکی در سر ایجاد کند، یعنی چیزی شبیه اینکه ناگهان از جای‌تان بلند شوید. همچنین ممکن است همراه با سرگیجه دچار تعریق و اضطراب و سر درد نیز بشوید.
سرگیجه می‌تواند ناشی از ضربه‌ای به سر باشد
دو نوع ضربه به سر وجود دارد: ضربه خارجی و ضربه داخلی. یک ضربه‌ی خارجی به سر بر پوست سر اثر می‌گذارد، نه بر مغز. اما ضربه‌ی خارجی به سر می‌تواند سبب سر درد شود و معمولا با سرگیجه همراه نیست. اگر ضربه خارجی به سر با سر درد و سرگیجه همراه باشد، معمولا خفیف بوده و در عرض چند ساعت برطرف می‌شود. اما ضربه‌های داخلی به سر اغلب هم سر درد ایجاد می‌کنند هم سرگیجه که گاهی ممکن است تا هفته‌ها ادامه پیدا کند.
اگر اخیرا ضربه‌ای به سرتان وارد شده و بررسی پزشکی نشده‌اید و گاهی دچار سرگیجه و سر درد می‌شوید، این احتمال وجود دارد که اثرات این ضربه فراتر از آن چیزی باشد که تصور می‌کنید. شما باید به پزشک مراجعه کنید.
سرگیجه همراه سر درد می‌تواند نشاندهندهی آنوریسم مغزی باشد
آنوریسم مغزی یک بیرون زدگی به صورت حباب است که در رگ‌های خونی مغز به وجود می‌آید. این آنوریسم‌ها اغلب تا زمانی که پاره نشوند علامتی ندارند و وقتی پاره می‌شوند اولین علامت آن، یک سر درد شدید است که ناگهان شروع می‌شود. این سر درد شدید می‌تواند با سرگیجه نیز همراه باشد. سایر علائم یک آنوریسم پاره شده‌ی مغزی:
- تهوع و استفراغ
- تاری دید
- گردن درد یا گرفتگی گردن
- تشنج
- حساسیت به نور
- اختلال حواس
- از دست دادن هوشیاری
- افتادگی پلک
- دو بینی
اگر سر درد شدیدی دارید و احساس سرگیجه می‌کنید و هر یک از علائم بالا را نیز دارید باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
سرگیجه همراه سر درد می‌تواند نشاندهندهی عفونت‌های ویروسی و باکتریایی باشد
اگر سر درد همراه با سرگیجه دارید ممکن است دچار عفونتی در بدن‌تان شده باشید. وقتی بدن‌تان به دلیل جنگی که در آن شرکت دارد خسته است، با احساس ضعف و سر درد و سرگیجه می‌تواند آن را اعلام کند. ضمنا گرفتگی‌های شدید تنفسی و مصرف دارو‌های OTC نیز می‌توانند در برخی از افراد، سر درد و سرگیجه ایجاد کنند.
نمونه‌هایی از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی که می‌توانند سر درد و سرگیجه ایجاد کنند شامل آنفلوآنزا، سرما خوردگی معمولی، عفونت‌های سینوسی، عفونت‌های گوش، سینه پهلو و گلو درد استرپتوکوکی می‌شوند.
اگر بعد از چند روز حال‌تان بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید، چون ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک داشته باشید.
چه زمانی باید بابت سرگیجه‌های‌تان به پزشک مراجعه کنید
مدام سرگیجه دارید یا هر بار که دچار سرگیجه می‌شوید ساعت‌ها طول می‌کشد
بیشتر وقت‌ها سرگیجه خیلی زود برطرف می‌شود یا وقتی علت آن را می‌فهمید (مثلا کم آبی بدن)، مشکل را حل می‌کنید. اما اگر سرگیجه‌های‌تان ادامه دار شدند، این می‌تواند علامت مشکلی جدی‌تر باشد. سرگیجه‌های مداوم یا مدت‌دار اغلب نشاندهندهی یک اختلال جدی در گوش یا میگرن تشخیص داده نشده است.
آنقدر سرگیجه دارید که نمی‌توانید به کارهای‌تان برسید
حتی اگر سرگیجه‌تان فقط یک بار پیش آمده و زیاد هم طول نکشیده، اما سرگیجه‌ی شدیدی بوده باز هم ارزش این را دارد که به پزشک مراجعه کنید. این سرگیجه نه تنها می‌تواند نشاندهندهی وجود مشکلی جدی‌تر باشد، بلکه شما را در معرض این قرار می‌دهد که به خودتان آسیبی بزنید.
سرگیجه‌تان همراه با علائمی مانند سر درد شدید، بی‌حسی، ضعف، مشکل در تکلم، گیجی یا مشکلات بینایی است
سرگیجه می‌تواند از علائم سکته مغزی نیز باشد. اگر ناگهان دچار سرگیجه می‌شوید و همزمان دیگر علائم سکته مغزی را هم دارید، مثلا ضعف خصوصا در یک سمت بدن، سر درد شدید و ناگهانی یا مشکل در حرف زدن، دیدن و راه رفتن، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
دیگر علائم همراه با سرگیجه که نیاز به بررسی پزشکی دارند
- سر درد
- گردن درد
- تب بالا
- تاری دید
- از دست دادن شنوایی
- بی‌حسی و گزگز
- از دست دادن هوشیاری
- درد در قفسه سینه
- استفراغ مداوم
