سوختگی از جمله عارضه‌هایی است که در سطح جزئی‌اش هم دردناک و آزاردهنده است و در اشکال وسیع‌اش می‌تواند اثرات غیر قابل جبرانی بر زندگی فرد بر‌جا گذارد. خوشبختانه برای اکثر افراد در طول زندگی‌شان، سوختگی‌های درجه یک و معمولا در خانه به‌وجود می‌آید که با دانستن راهکار‌هایی برای رفع عوارض آن به‌طور جدی مشکل‌ساز نخواهد بود.
سوختگی درجه یک – که سوختگی سطحی نیز نامیده می‌شود-صدمه‌ای است که روی لایه‌های سطحی پوست تاثیر می‌گذارد. ا ین‌که مواجهه درست و سریع با این نوع سوختگی‌ها چگونه باید باشد در گفت‌و‌گویی با دکتر عبدالرضا روئین‌تن، فوق‌تخصص جراحی پلاستیک و بازرس انجمن جراحی پلاستیک و زیبایی ایران مرور خواهیم کرد.
سوختگی‌های درجه اول یکی از خفیف‌ترین انواع آسیب‌های پوستی است و معمولا نیازی به درمان‌های تخصصی ندارد. با این حال، برخی سوختگی‌های سطحی می‌تواند بسیار بزرگ یا دردناک باشد و ممکن است به ارزیابی و درمان یا پانسمان‌های خاص سوختگی نیاز باشد.
سوختگی از نوع درجه اول
علائم سوختگی درجه اول اغلب جزئی است و بعد از چند روز تمایل به بهبودی دارد. به گفته دکتر روئین‌تن، شایع‌ترین مواردی که ممکن است در مواجهه با این نوع سوختگی‌ها ابتدا متوجه شوید قرمزی پوست، درد و تورم است. درد و تورم ممکن است خفیف باشد و پوست شما ممکن است بعد از یک روز یا چند ساعت پوسته کند. در مقابل، سوختگی درجه دوم، زخم شدیدتر و به دلیل افزایش عمق زخم سوختگی بسیار دردناک‌تر است.
وی می‌افزاید: برای سوختگی درجه اول که در ناحیه‌های بزرگ‌تر پوست رخ می‌دهد، ممکن است سطح بالایی از درد و تورم را تجربه کنید. در کل بهتر است زخم‌های سوختگی بزرگ‌تر را به پزشک خود گزارش دهید. سوختگی‌های بزرگ‌تر ممکن است مانند سوختگی‌های کوچک‌تر درمان نشوند و نیاز به زمان بیشتری برای درمان داشته باشند.
بهانه‌هایی برای سوختن!
دلایل شایع سوختگی درجه یک معمولا شامل موارد زیر است:
آفتاب‌سوختگی: آفتاب‌سوختگی پوست مشکلی است که بیشتر در فصل بهار و تابستان بر اثر تابش مستقیم نور خورشید برای شما پیش می‌آید. تغییر رنگ پوست، سوزش و خارش پوست و… از علائم آفتاب‌سوختگی است. آفتاب‌سوختگی در واقع هنگامی که شما از کرم ضدآفتاب استفاده نمی‌کنید و مستقیم در برابر نور خورشید قرار می‌گیرید به‌وجود می‌آید. خورشید، پرتو‌های اشعه ماوراء بنفش (UV) را ایجاد می‌کند که می‌تواند به لایه بیرونی پوست نفوذ کند و موجب قرمزی و سوزش پوست شود.
سوختگی با آب جوش: سوختگی با آب جوش یا بخار آب گرم یک علت شایع در سوختگی درجه اول در کودکان زیر چهار سال است. مایع داغ داخل ظرف یا بخار که از مایع داغ پخش می‌شود، ممکن است باعث سوختگی دست، صورت و بدن شود. اگر شما آب بسیار داغ بنوشید، ممکن است سوختگی لب یا مخاط دهان رخ دهد. دمای آب مناسب باید حدود ۵۰ درجه سانتی‌گراد یا کمتر باشد. درجه حرارت بالاتر از این می‌تواند صدمات جدی به پوست یا مخاط وارد کند و به‌ویژه در کودکان به سوختگی منجر شود.
سوختگی الکتریکی: پریز برق، لوازم الکتریکی و کابل‌های الکتریکی مواردی هستند که ممکن است باعث برق‌گرفتگی و سوختگی ناشی از برق‌گرفتگی شود. به‌خصوص باید مواظب بود کودکان اجسام نوک تیز را وارد پریز برق نکنند و آن‌ها را از لوازم الکتریکی دور نگه داریم و جانب احتیاط را همیشه در این موارد رعایت کنیم. سوختگی ناشی از برق‌گرفتگی نیز می‌تواند از نوع درجه یک باشد. گرچه در سوختگی با برق فشارقوی یا ولتاژ بالا عمق ضایعه بیشتر وگاهی با خطرات جانی همراه خواهد بود.
درمانگر سوختگی خود باشید
شما می‌توانید سوختگی‌های درجه اول را در خانه درمان کنید. دکتر روئین‌تن در این باره توضیح می‌دهد: اگر مطمئن شدید سوختگی درجه یک است، می‌توانید از پماد‌های سوختگی استاندارد یا درمان‌های خانگی استفاده کنید. در درمان سوختگی درجه یک باید در نظر بگیرید عمق نفوذ سوختگی به لایه‌های پوست‌تان چقدر است.
وی می‌افزاید: اگر سطح سوختگی بزرگ بوده یا در یک منطقه حساس مانند چشم، بینی یا دهان باشد، نیاز به درمان فوری دارد. اگر نشانه‌هایی از عفونت را نشان می‌دهد، مانند تاول یا تورم و التهاب یا ترشح چرکی از موضع، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
بهبود سوختگی در مناطق خاص
سوختگی در مناطق خاص ممکن است به ارزیابی توسط پزشک نیاز داشته باشد. این سوختگی‌ها ممکن است نسبت به سوختگی در سایر نقاط بدن آهسته‌تر بهبود یافته و نیاز به درمان خاص داشته باشد. این مناطق عبارتند از صورت، کشاله ران، دست‌ها، پا‌ها و ناحیه تناسلی.
درمان خانگی سوختگی
به گفته این فوق تخصص جراحی پلاستیک، یکی از موثرترین راه‌های درمان اولیه سوختگی خنک کردن موضع با استفاده از جریان آب ولرم یا کمی خنک و کمپرس سرد است که به محض سوختگی روی محل سوخته انجام شده و به‌مدت ۲۰ دقیقه ادامه می‌یابد. با تاخیر حدود نیم ساعت هم این کار توصیه می‌شود، ولی دقت کنید از یخ یا آب بسیار سرد استفاده نکنید، چون ممکن است سوختگی را تشدید کند.
وی تاکید می‌کند: در هیچ نوع از سوختگی‌ها از مواد روغنی (کره، روغن یا وازلین) و پماد غیر استریل برای مالیدن روی محل سوخته شده و زخم استفاده نکنید، چون مانع بهبود زخم سوختگی می‌شود. استعمال خمیر دندان به‌دلیل خاصیت خنک‌کنندگی و ضد باکتری اثرات مفیدی در درمان اولیه سوختگی نشان داده است.
التیام جای سوختگی با ترکیبات دارویی و طبیعی
گرچه محصولات حاوی ژل لیدوکائین نیز می‌توانند به بهبود درد یا سوزش زخم سوختگی کمک کنند، فرآورده‌های طبیعی و گیاهی نظیر آلوئه‌ورا به همراه عسل نیز اثرات التیام‌بخش و ضد‌میکروبی قابل توجهی داشته و سابقه مصرف آن‌ها به هزاران سال قبل بازمی‌گردد. در بین فرآورده‌های دارویی کرم سیلور سولفادیازین با تجویز پزشک معالج می‌تواند در ترمیم سوختگی درجه یک بسیار مفید باشد و سرعت درمان سوختگی را افزایش دهد.
دوره نقاهت سوختگی
معمولا سوختگی درجه یک ۳ تا ۲۰ روز طول می‌کشد تا بهبود یابد، ولی زمان بهبودممکن است به منطقه سوخته نیز وابسته باشد.
دکتر روئین‌تن تاکید می‌کند: اگر سوختگی علائم عفونت را نشان می‌دهد یا رو به بدتر شدن است حتما باید با پزشک خود مشورت کنید.
نگذارید پوست‌تان بسوزد
اگر اقدامات احتیاطی را رعایت کنید می‌توانید از سوختگی درجه اول پیشگیری کنید. برای جلوگیری از سوختگی درجه اول، این نکات را رعایت کنید:
- از کرم ضد آفتاب با (SPF) ۳۰ یا بالاتر برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی استفاده کنید.
- همه سوکت‌های قابل انعطاف در خانه خود را با پوشش محافظ کودک پوشش دهید.
- برق لوازم خانگی را که در حال استفاده نیست، جدا کنید.
- کابل‌های الکتریکی را در جایی که فرزند شما نمی‌تواند به آن‌ها دسترسی داشته باشد قرار دهید.
