اوضاع فروش کتاب در روزهای شیوع ویروس کرونا «وخیم» توصیف می‌شود.
در روزهایی که راه مقابله با بیماری کووید ۱۹ «ماندن در خانه» اعلام شده و مردم قرار است کمتر و برای نیازهای اساسی به خیابان بیایند، کرکره خرید کتاب هم پایین آمده است و کسی سراغی از آن نمی‌گیرد.
روایت دست‌اندرکاران نشر و فروش کتاب از احوال این روزهای فروش کتاب، حکایت «اوضاع وخیمی» است که تجربه غیرقابل مقایسه‌ای را نسبت به اسفند سال‌های گذشته در کارنامه ناشران و کتاب‌فروشان ثبت کرده است.
کتاب‌ها روی دست ناشران مانده است
منوچهر حسن‌زاده – مدیر نشر مروارید – درباره وضعیت عرضه کتاب در روزهای اخیر می‌گوید: اوضاع وخیم است. آن تعداد از مراکز فروش که سفارش داده بودند و برای‌شان ارسال کرده بودیم، سفارش‌ها را برگشت دادند. آن‌هایی هم که برنگردانده‌اند، تقاضا کرده‌اند که پرداخت‌شان را سه ماه عقب بیندازند.
او با بیان این‌که از همه وخیم‌تر، وضعیت ناشران است اظهار می‌کند: ناشران کاغذ و دیگر مایحتاج را نقد خریده‌اند، پول چاپخانه، صحاف و … را هم نقد داده‌اند و کتاب‌ها را به‌خاطر بازار عید و نمایشگاه کتاب در انبارشان گذاشته‌اند، اما حالا روی دست‌شان مانده است. تقریبا همه دریافتی‌هایی هم که منتظر بودند بگیرند به درخواست کتاب‌فروشی‌ها سه ماه عقب افتاده است.
حسن‌زاده با اشاره به این‌که نشر مروارید فروش اینترنتی و غیراینترنتی دارد افزود: فروش اینترنتی و غیراینترنتی، همه چیز به هم ریخته است. یک ماه پیش کار در حال جان گرفتن بود، پرسنل جدید استخدام کرده بودیم و در حال توسعه کار بودیم، اما یک دفعه همه کار فرو ریخت و پیامدهایش بدتر هم خواهد بود، چون اهل قلم حق‌التالیف‌شان را می‌خواهند، آن‌ها هم چشم امیدشان به همین بوده است.
کتاب‌فروشی‌ها بسته شده‌اند
محمود احمدی – مدیر فروش نشر ماهی – نیز درباره وضعیت فروش این نشر در روزهای شیوع ویروس کرونا در تهران و دیگر شهرها می‌گوید: میزان فروش نسبت به اسفندهای قبلی اصلا غیرقابل مقایسه است.
به گفته او، نشر ماهی در این روزها و روزهای قبل فروش اینترنتی نداشته است.
او در ادامه بیان می‌کند: آن‌چه از سوی مراکز پخش به ما می‌گویند این است که کتاب‌فروشی‌ها بسته شده یا در حال بسته شدن هستند.
این فعال نشر معتقد است فروش کتاب در این روزها نسبت به اسنفدماه سال‌های قبل خیلی ضعیف شده است.
احمدی می‌افزاید: برخی از مراکز فروش سفارش می‌دهند، اما نمی‌دانم با چه چشم‌اندازی این کار را انجام می‌دهند.
تجربه افتی بی‌سابقه
با شیوع ویروس کرونا در چین، مردم این کشور بیش از پیش به سراغ خرید اینترنتی برای اقلام مورد نیاز خود رفتند. فرهنگ خرید اینترنتی در چنین روزهایی می‌تواند هم نیاز شهروندان را برطرف کند و هم به این نوع کسب‌وکارها رونق بخشد. اما احوال برخی فروشگاه‌های اینترنتی کتاب در ایران از افت فروش بی‌سابقه حکایت دارد.
زهرا طالبی – مدیر «آژانس کتاب» – درباره وضعیت فروش اینترنتی کتاب در روزهای اخیر اظهار می‌کند: اسفند همیشه ماه فروش ما بود، اما در این مدت به حداقل ممکن سال رسید. کتاب‌هایی که ما عرضه می‌کنیم بیشتر دانشگاهی هستند و با تعطیل شدن دانشگاه‌ها عملا کارمان تعطیل شد و فقط حقوق کارمندان برای‌مان مانده است.
او ادامه می‌دهد: بعد از عید هم در حالت معمول کار از رونق می‌افتد، چون دانشجویان اول ترم بهتر کتاب می‌خرند و اواخر ترم به کپی کردن از روی کتاب یا جزوه رو می‌آورند.
طالبی معتقد است افت فروش «آژانس کتاب» در روزهای اخیر در عمر کاری این مجموعه بی‌سابقه بوده است و می‌گوید: چند ماه قبل که خیابان‌ها شلوغ بود و اینترنت قطع شده بود، کار ما رشد کرده بود، اما این‌بار به ما هم آسیب زده است، و نه فقط بر ما، که بر همه اصناف تاثیر گذاشته است.
او می‌افزاید: ما هم فروشگاه داریم و هم فروش اینترنتی اما الان هر دو کار خوابیده است. فقط هم ما نیستیم، همه همکاران‌مان را می‌بینم که نگران چک‌های‌شان هستند. ماه‌هایی بود که می‌توانستند چک‌های ماه‌های دیگر را هم پاس کنند ولی الان نگرانی همه این است که برای چک‌های این ماه باید چه کار کنند.
نمی‌توانیم متوجه شویم
اما محمد صدوقی – مدیر «طاقچه» – درباره وضعیت فروش این کتاب‌فروشی آنلاین در روزهای اخیر می‌گوید: عرضه نسخه جدید نرم‌افزار «طاقچه» با شیوع کرونا در ایران هم‌زمان شد. در این مدت میزان مراجعه به طاقچه ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است اما به علت این هم‌زمانی ما نمی‌توانیم متوجه شویم که چون مردم در خانه نشسته‌اند و مصرف اینترنت‌شان بالا رفته، ما شاهد این رشد هستیم یا به دلیل امکانات تازه نسخه جدید نرم‌افزار.
او همچنین با اشاره به افزایش ۴۰ درصدی مصرف مردم از اینترنت در دوران شیوع ویروس کرونا بیان می‌کند: کسب و کارهای اینترنتی چند دسته هستند؛ یک دسته مثل ما مبتنی بر محتوا هستند و چون نیاز به ارسال فیزیکی ندارند برای همین زمانی که مردم اینترنت بیشتری مصرف می‌کنند یا زمان بیشتری برای صرف کردن در اینترنت دارند، فروش و مراجعه‌شان افزایش پیدا می‌کند.
صدوقی با بیان این‌که چون «طاقچه» کاملا محتوامحور است، در این بازه رشد فروش را تجربه کرده است می‌گوید: اما من این وضعیت را تایید نمی‌کنم. به طور طبیعی چون مردم فرصت بیشتری برای سر زدن به اینترنت دارند به سایت‌هایی که عرضه‌کننده محتوا هستند سر می‌زنند درحالی که ممکن است کسب و کارهایی مثل ارسال کتاب به طور فیزیکی به دلیل مسئله ارسال، دریافت و سایر موارد دچار مشکل شده باشد.
اما کتاب‌فروشی‌ها درحالی در بهترین زمان سال افت فروش این‌چنینی را تجربه می‌کنند که پس از این نیز تعطیلات عید نوروز و ماه رمضان در پیش است. البته درباره زمان برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که برگزاری آن در اواخر فروردین منتفی شد هنوز تصمیمی گرفته نشده است.
