چرا شستن دست‌ها اینقدر مهم است؟ خیلی ساده بگوییم؛ دست‌های شما کثیف هستند، چون مدام به آدم‌های گوناگون، حیوانات، غذا‌ها و سطوح و وسایل دست می‌زنید و هزاران میکروب و ویروس و سایر آلودگی‌ها را جمع می‌کنید که اگر وارد بدن‌تان شوند می‌توانند شما را مریض کنند. ما خیلی بیشتر از آنچه فکر می‌کنیم به چشم‌ها، بینی و دهان خود دست می‌زنیم و همین کار ظاهرا بی‌ضرر باعث می‌شود میکروب‌ها و ویروس‌ها مستقیما وارد غشا‌های مخاطی‌مان شوند.
همچنین ما از دست‌های‌مان برای تهیه‌ی غذا و خوردن آن استفاده می‌کنیم؛ بنابراین دست‌هایی که تمیز نیستند می‌توانند غذایی را که توسط خودمان یا دیگران خورده می‌شوند را آلوده کنند. اما شستن دست‌ها این قدرت را دارد که این خطرات را به حداقل برساند و یا حتی حذف کند، هم برای خودتان و هم برای اطرافیان‌تان. مثلا یاد دادن نحوه‌ی درست شستن دست‌ها می‌تواند خطر بیماری‌های اسهالی را در افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند به میزان ۵۸ درصد کاهش بدهد.
احتمال اینکه دستهایتان را درست نشویید زیاد است
باور کنید یا نه، تنها ۵ درصد از افراد دست‌های خود را درست می‌شویند و کاملا تمیز می‌کنند. برای اینکه دستهایتان به درستی شسته و پاک شوند باید صابون به تمام قسمت‌های دست‌تان مالیده شود، زیرا این اصطکاک است که میکروب‌ها را از روی پوست پاک می‌کند و ضمنا مدت زمان شستن دست‌ها نیز باید کافی باشد، یعنی حداقل ۲۰ ثانیه طول بکشد.
طی این ۲۰ ثانیه شستشوی دست، صابون باید بین انگشت‌ها و پشت دست‌ها بخورد و دور تا دور انگشت شست نیز به طور کامل شسته شود. یادتان باشد که شیر آب را با دست‌های تمیزتان نبندید و از یک دستمال یا آرنج‌تان برای این کار کمک بگیرید. بیماری‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، تنها چند نمونه از بیماری‌هایی هستند که دست شستن ساده می‌تواند از ابتلای شما به آن‌ها تا درصد بسیار قابل توجهی پیشگیری کند.
نوروویروس (ویروس نوراک)
تنها یک عدد ویروس نوراک کافیست تا شما را بیمار کند. در حالی که بین ۵۰ تا ۱۰۰ ویروس آنفلوآنزا می‌توانند شما را دچار آنفلوآنزا کنند. اما همین عادت قدیمی و موثرِ شستن دست‌ها می‌تواند کمک کند جلوی این دسته از بیماری‌های گوارشی مسری را که باعث التهاب دیواره‌ی معده و روده‌ی بزرگ می‌شوند بگیرید. جالب است بدانید این بیماری ویروسی و به شدت واگیردار با استفاده از ضد عفونی کننده‌های الکلی دست و ضد عفونی کردن سطوح قابل پیشگیری نیست و در واقع بر آن‌ها پیروز می‌شود. طبق مطالعات، تمیز کردن و حتی سابیدن سطوح با ضد عفونی کننده‌ها فقط می‌تواند احتمال انتقال این ویروس را تا ۶۰ درصد کاهش بدهد، در حالی که شستن دست‌ها، در صورتی که اکثر افراد این کار را انجام بدهند، می‌تواند شیوع نوروویروس را تقریبا به طور کامل متوقف کند.
آنفلوآنزا
آنفلوآنزا می‌تواند کُشنده باشد و این خطر نه فقط برای بچه‌های کوچک‌تر و سالمندان و یا آن‌هایی که نقص ایمنی دارند، بلکه برای همه‌ی افراد وجود دارد. آنفلوآنزای فصلی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به میزان قابل توجهی خطرناک بود. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها ۸۰۰۰۰ مرگ مرتبط با این بیماری را گزارش کرد که ۱۸۰ مورد آن کودکان بوده‌اند. علاوه بر واکسیناسیون، شستن دست‌ها اقدام بسیار مهمی برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزاست، خصوصا وقتی بدون اینکه بدانید در معرض ویروس آنفلوآنزا قرار می‌گیرید.
هر بیماری عفونی چیزی به نام «دوره‌ی نهفتگی» دارد که به مدت زمان بین قرار گرفتن در معرض ویروس و بروز بیماری گفته می‌شود. پرودروم یا مرحله‌ی مقدماتی بیماری نیز زمانی است که شما شروع می‌کنید به احساس ناخوشی، اما هنوز علامت و نشانه‌ای مختص یک بیماری را ندارید. در خیلی از موارد، بیماری‌های عفونی مانند آنفلوآنزا، می‌توانند پیش از اینکه فرد علامتی از بیماری داشته باشد، انتقال داده شوند. شستن دست‌ها می‌تواند این اطمینان را به شما بدهد که ناآگاهانه خودتان را مبتلا نمی‌کنید.
چشم صورتی یا ورم ملتحمه
چشم صورتی به قرمزی و التهاب غشای شفاف پوشاننده سفیدی چشم و غشای بخش داخلی پلک گفته می‌شود. چشم صورتی اغلب توسط عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. بیماری چشم صورتی سبب خارش و سوزش ناراحت کننده‌ای می‌شود و فرد معمولا چشم‌ها را می‌مالد تا احساس ناراحتی خود را تسکین بدهد و سپس محیط اطراف خود را ممکن است لمس کند. ویروس یا باکتری که موجب بیماری چشم صورتی می‌شود، در نهایت روی تمام سطوح می‌نشیند و می‌تواند تا ساعت‌ها یا حتی روز‌ها باقی بماند.
بچه‌ها ریسک بیشتری از جهت عفونت و انتقال دارند، چون آن‌ها با دنیای پیرامون خود ملموسانه‌تری ارتباط دارند و برای همین بیشتر از افراد بزرگسال در معرض وسایل آلوده هستند. هر گونه عفونت ویروسی یا باکتریایی در مورد بچه‌ها می‌تواند نتیجه‌ی چنین ویژگی باشد. کودکان بیشترین ریسک ابتلا به عفونت‌های چشمی، گلو درد، عفونت‌های پوستی، عفونت‌های ریوی و عفونت‌های ادراری و گوارشی را دارند. یاد دادن روش صحیح دست شستن از همان سنین پایین به بچه‌ها برای حفظ سلامتی آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از راه‌های مفیدی که می‌توانید درست دست شستن را به بچه‌ها یاد بدهید این است که به آن‌ها بگویید هنگام شستن دست‌های‌شان، آهنگ تولدت مبارک را دو بار بخوانند.
مسمومیت سالمونلا
یکی از بزرگ‌ترین دلایل توصیه‌ی اکید به شستن دست‌ها این است که شما بیشتر از آنچه تصورش را بکنید به ذرات مدفوع دست می‌زنید؛ و این دقیقا همان راهی است که سالمونلا به اطراف منتقل می‌شود. این باکتری در روده‌ی حیوانات و انسان‌ها زندگی می‌کند و اغلب از طریق غذای آلوده‌ای که کاملا پخته نشده (گوشت و تخم مرغ) یا خوب شسته نشده (میوه و سبزی)؛ زمانی که شما دست‌ها یا وسایلی که با گوشت خام تماس داشته‌اند را خوب نمی‌شویید، منتقل می‌شوند. یکی دیگر از شیوه‌های انتقال سالمونلا، درست نشستن دست‌ها بعد از دستشویی یا تعویض پوشک کودک است.
باکتری سالمونلا از طریق لمس یک خزنده یا دوزیست و یا حیوان اهلی آلوده که مدفوع آن‌ها می‌تواند متعاقبا هر چیزی را که با آن در تماس باشد آلوده کند نیز قابل انتقال است.
مونونوکلئوز
احتمالا نام بیماری مونونوکلئوز را با نام بیماری بوسه می‌شناسید، اما ویروس اپشتین بار که عامل این عفونت است فقط از طریق بوسیدن منتقل نمی‌شود. بزاق، عامل اصلی انتقال مونونوکلئوز می‌باشد، بنابراین اشیایی که یک فرد مبتلا روی آن‌ها عطسه یا سرفه کرده و یا آن‌ها را لمس نموده می‌توانند شما را نیز آلوده کنند. استفاده از ظروف مشترک نیز یکی از راه‌های متداول انتشار مونونوکلئوز است. فرد مبتلا به مونونوکلئوز عفونی دچار خستگی مفرط، تب بالا، بدن درد، گلو درد شدید و بزرگ شدن طحال خواهد شد. علائم معمولا بین دو تا چهار هفته ادامه خواهند داشت، اما گاهی ممکن است طولانی‌تر هم شوند.
بیماری دست، پا و دهان
اگر بچه‌ی کوچکی دارید یا با بچه‌ها سر و کار دارید، شستن دست‌های‌شان می‌تواند کمک کند از این عفونت ناراحت کننده که عامل آن ویروس کوکساکی است پیشگیری شود. بیماری دست، پا و دهان که یک بیماری شایع در کودکستان‌ها و پیش دبستانی‌هاست سبب زخم‌هایی در دهان و حلق، بثورات پوستی روی دست‌ها و پاها، تب و از دست دادن اشتها می‌شود. راه‌های انتقال این ویروس، ذرات واگیردار از بینی، دهان، تاول و مدفوع فرد آلوده است که به دست‌های فرد بعدی منتقل شده و سپس وارد دهان می‌شود.
خیلی چندش آور است! و دقیقا به همین دلیل باید دست‌ها را مرتبا بشویید و به بچه‌ها نیز یاد دهید این کار را مرتب و درست انجام دهند. اگر باردار هستید، در مقابل این ویروس باید بیشتر از خود مراقبت کنید، زیرا بیماری دست، پا و دهان می‌تواند خطر سقط جنین در اواخر بارداری را افزایش بدهد.
سیتومگالو ویروس
باز هم دلیلی دیگر برای مکررا شستن دست‌ها، خصوصا اگر باردار هستید. بهداشت صحیح می‌تواند جلوی انتقال این ویروس از خانواده‌ی ویروس هرپس را بگیرد. سیتومگالو ویروس می‌تواند آسیب جدی به جنین داخل رحم مادر وارد کند، از جمله از دست دادن شنوایی و بینایی، ناتوانی ذهنی و حتی مرگ. سیتومگالو ویروس اغلب از طریق بزاق یا ادرار بچه‌های کوچک انتقال داده می‌شود و اکثر عفونت‌های این ویروس در افراد، تشخیص داده نشده باقی می‌مانند. کمی آب و صابون می‌تواند کمک زیادی به کاهش احتمال ابتلا به این عفونت خطرناک بکند.
استافیلوکوس
باکتری استافیلوکوک عامل عفونت استافیلوکوس است که روی پوست و بینی افراد سالم پیدا می‌شود. استافیلوکوس در صورتی که به اعماق بدن نفوذ کرده و خون و مفاصل و قلب را دچار عفونت کند می‌تواند واقعا خطرناک باشد. شرایط فرد مبتلا زمانی خطرناک‌تر هم می‌شود که به گونه‌ای از استافیلوکوس دچار شده باشد که نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند و MRSA نام دارند.
عفونت استافیلوکوس چیزی شبیه یک جوش یا تاول به نظر می‌رسد یا حتی شاید به سادگی یک قرمزی معمولی روی پوست ظاهر شود. این باکتریوم مقاوم می‌تواند روی اشیای بی‌جان مانند حوله یا وسایل باشگاه ورزشی نیز زنده بماند. اگر دست‌های خود را بشویید، خطر انتقال این باکتری‌ها از فرد به فرد را کاهش خواهید داد. سایر راهکار‌های پیشگیرانه شامل پوشاندن زخم‌ها و استفاده نکردن از وسایل شخصی همدیگر می‌شود.
RSV
این هم یک آمار عجیب از مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها: تقریبا همه‌ی بچه‌ها وقتی به دو سالگی می‌رسند دچار عفونت RSV هستند. مسئله این است که شما احتمالا تصور می‌کنید که کودک‌تان دچار سرماخوردگی شده است. اما در برخی از کودکان، خصوصا آن‌هایی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند و در افراد بالای ۶۵ سال که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، این ویروس می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، پنومونی، برونشیت و حتی مرگ شود. در واقع این ویروس هر ساله بیش از ۲۰۰ کودک و ۱۴۰۰۰ فرد سالمند را می‌کُشد. این عفونت ویروسی مانند سایر بیماری‌های تنفسی، با عطسه و سرفه و انتشار ذرات آلوده از طریق هوا و روی سطوح قابل انتقال است.
هپاتیت A
خوشبختانه هپاتیت A مانند هپاتیت B و C نیست و سبب بیماری مزمن کبد نمی‌شود. اما متاسفانه می‌تواند واقعا حال‌تان را بد کند و موجب مشکلات گوارشی، تب، خستگی و یرقان بشود. در برخی موارد، هپاتیت A حتی می‌تواند منجر به نارسایی حاد کبد و نیاز به بستری شدن در بیمارستان شود. حتما در مورد شیوع هپاتیت A در رستوران‌ها شنیده‌اید، زیرا این ویروس اغلب وقتی منتقل می‌شود که فرد دست‌های خود را بعد از دستشویی و قبل از تهیه‌ی غذا نشسته است.
استرپ تروت
هرچند ویروس‌ها اغلب سبب گلو درد می‌شوند، اما اگر تست استرپ معلوم کند که گلو درد شما ناشی از استرپتوکوک گروه A است، نیاز به آنتی بیوتیک خواهید داشت. استرپ تروت نه تنها می‌تواند سبب ناراحتی فرد شود بلکه بسیار واگیردار است، اما در برخی موارد این بیماری می‌تواند باعث تب اسکارلت یا مخملک، تب روماتیسمی، یک بیماری نادر کلیوی به نام PGSN و نوعی بیماری خود ایمنی کودکان به نام پانداس شود.
طبق گفته‌ی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، عطسه و سرفه می‌تواند ذرات ریز تنفسی را که حاوی این باکتری هستند منتشر نماید. شما نمی‌توانید جلوی عطسه و سرفه‌ی دیگران را بگیرید، اما می‌توانید بهداشت فردی خود را رعایت کنید و دستهایتان را مکررا بشویید.
ژیاردیا
انگل‌ها را فراموش نکنید! شستن دست‌ها می‌تواند به شما کمک کند اجازه ندهید ژیاردیا این انگل میکروسکوپی وارد روده‌ی باریک‌تان نشود و در آنجا اقامت نکند. ژیاردیا با ساکن شدن در روده‌ی باریک می‌تواند سبب حالت تهوع، اسهال و کم آبی بدن شود.
برای پیشگیری از انتقال این انگل لازم است که دست‌ها را قبل از تهیه‌ی غذا، بعد از دستشویی و یا تعویض پوشک کودک و بعد از دست زدن به موجودات داخل آکواریوم بشویید. ژیاردیا از طریق آب و غذای آلوده نیز منتقل می‌شود، بنابراین در کمپ‌ها بهتر است با خودتان آب همراه داشته باشید یا آب را دست کم ده دقیقه بجوشانید و ضمنا میوه‌ها و سبزی‌ها را خوب بشویید.
ای کولای
اغلب در مورد شیوع باکتری‌ای کولای از طریق مصرف غذای آلوده می‌شنویم، مثلا گوشت قرمز و کاهو رومانی.ای کولای از طریق تماس با انسان یا حیوان مبتلا نیز قابل انتقال است. جالب است بدانید نیازی نیست دست‌های خود را با آب داغ بسوزانید تا باکتری‌ای کولای (یا هر باکتری دیگری) نابود شود. دانشمندان می‌گویند شستن دست‌ها با آب سرد، آب ولرم و آب داغ، همگی به یک اندازه در کشتن باکتری‌ها موثرند.
ضمنا افرادی که به طور مرتب از لوسیون استفاده می‌کنند، بعد از شستن دست‌ها، باکتری‌های کمتری دارند و دلیل آن می‌تواند این باشد که لوسیون می‌تواند پوست خشک و ترک خورده را ترمیم کرده و جای کمتری برای اقامت میکروب‌ها در پوست باقی بگذارد.
سرما خوردگی معمولی
سرما خوردگی معمولی هر چند به اندازه سایر بیماری‌ها جدی و خطرناک نیست، اما می‌تواند حس ناخوشایندی بدهد و یک هفته‌تان را خراب کند. مطالعه‌ای دریافته شستن دست‌ها می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های تنفسی را تا ۴۵ درصد کاهش بدهد.
هر چند در این مطالعه تاثیرات ضد عفونی کننده‌های دست بررسی نشده است، اما کارشناسان می‌گویند اگر از این مواد درست استفاده شود، موثر خواهند بود. طبق توصیه‌ی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، استفاده‌ی درست از ضد عفونی کننده‌های دست به این معنی است که ضد عفونی کننده باید حاوی دست کم ۶۰ درصد الکل بوده و به اندازه‌ای که روی برچسب محصول ذکر شده مصرف شود و دست‌ها به هم مالیده شوند تا این ماده خشک شود. ضمنا ضد عفونی کننده‌ی دست تنها زمانی خوب اثر می‌گذارد که دستهایتان نسبتا تمیز باشند و هیچ چربی و کثیفی روی آن‌ها نباشد. به طور کلی، شستن دست‌ها به استفاده از ضد عفونی کننده‌ها ترجیح داده می‌شود.
