ساز قیچک باس با پیشینه تاریخی در سرزمین‌های شرقی، به منظور جایگزینی به جای ویلنسل در ارکستر ملی ایران که با ساختار موسیقی ایرانی تناسب ندارد توسط هنرمندان گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ساخته شد.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این خبر گفت: ساز قیچک یکی از کهنترین آلات موسیقی فلات ایران و بخشی از شبه قارۀ هند بوده که از پیشینۀ تاریخی قابل توجهی در میان سرزمین‌های شرق و جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) برخوردار است.
سید عبدالمجید شریف زاده افزود: قیچک شهری امروزی، با بهره گیری از تکنیک های سازهای غربی به دو گونۀ سوپرانو و آلتو ساخته و تولید شد که عمدهترین دلیل آن پر کردن کاستیهای سازهای کششی در رپرتوار موسیقی سنتی ایرانی بود.
وی با بیان اینکه این ساز از اوایل دهۀ ۵۰ شمسی در اغلب ارکسترهای موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار میگرفت که این روند تا امروز نیز ادامه دارد تصریح کرد: از این ساز مدل‌های مختلف قیچک سوپرانو،آلتو و باس ساخته میشود.
شریف زاده خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در بسیاری از اجراهای موسیقی سنتی ایرانی برای تولید صدای باس از ویلنسل استفاده میشود (البته در استودیو و نه در اجرای زنده) که ساز ایرانی نیست و طبعاً با ساختار موسیقی ایرانی تناسب چندانی ندارد، ساخت ساز قیچک باس برای این خلأ صوتی در ترکیب موسیقی ایرانی پیشنهاد شد.
به گفته او، این ساز توسط سیامک قلمی و سمیرا عزیزی مطلق هنرمندان کارگاه سازسازی گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ساخته شد.
شریف زاده به اشاره به این نکته که در طول سالهای اخیر تلاشهای زیادی در زمینۀ مقایسۀ سازهای بلوچی با ویولن شده افزود: لیکن بررسی تطبیقی تکنیکهای اجرایی و امکانات بیانی در ساز قیچک و رباب با خانوادۀ ویولن صورت نپذیرفته است.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: برطرف کردن هوم صدا، رفع محدودیت نوازندگی در پوزسیون، استاندار شدن جایی نتها، قابل استفادن بودن این ساز برای تمامی چلیست ها با هر نوع سبک نوازندگی، کوک بسیار دقیق ساز با سهولت و سریع و حذف سیم گیر و پایه تاندون مواردی است که در پژوهش حاضر (ساخت قیچک باس) تلاش شده رعایت شود.
او مواد و مصالح در نظر گرفته شده در ساخت ساز قیچک باس را، کاسه ساز از چوب توت، دسته و زیر گیریف چوب گردو، گیریف چوب آبنوس یا فوفل، خرک از چوب کبوده، سیمها پیراسترو اواپیرازی، پوست ضخیم بره، گوشیها طرح ویتنر، قورقوری و… دانست.
شریف زاده افزود: نتایج نشان میدهد با وجود تمایز ظاهری ساز ویولن و قیچک، شباهتهای زیادی از لحاظ تکنیکهای نوازندگی دست راست و چپ در این دو ساز میتوان یافت.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری وی تصریح کرد: سازندگان این ساز با بهره گیری از آزمایشگاههای فیزیک و شیمی داخل و خارج از کشور و پژوهش گستردۀ چندین ساله به رموز سازگران کروما ایتالیا دست یافته اند که از آن در ساخت ساز یاد شده بهره گرفته اند به نحوی که ساز ساخته شده صدای مطلوب در ارکستر ملی ایران را فراهم می کند.
