انتشار قرارداد نسخه تصویری نمایش «به خاطر یک مشت روبل» به کارگردانی حسن معجونی ماجرای پخش فیلم تئاترها در vod و اعتراض تعدادی از کارگردان‌های تئاتر را وارد مرحله‌ای تازه می‌کند.
هفته گذشته دو گزارش – مصاحبه با محوریت پخش اینترنتی فیلم تئاترهایی که قبلا نسخه دی‌وی‌دی آن‌ها توسط مرکز موسیقی بتهوون توزیع شده بود در این خبرگزاری منتشر شد که یکی به اظهارات و گله چند کارگردان تئاتر و دیگری به توضیح ناشر و مدیر یکی از سامانه‌های vod اختصاص داشت، اما روز گذشته مدیر تامین محتوای سرویس وی‌اودی «فیلیمو» در متنی که برای ایسنا فرستاد، برای روشن شدن بهتر ابعاد این ماجرا، فرایند انتشار و روند خرید قانونی آثاری که در این بستر اینترنتی پخش می‌شوند را با تاکید براینکه همه چیز شفاف است، توضیح داد.
محمدباقر تیموری در بخشی از گفته‌های خود تاکید کرده است: «یک اثر برای اینکه از نظر حقوقی در فیلیمو قابل پخش باشد باید حداقل حق پخش اینترنتی آن را از مالک خریداری کرده باشد. این مسیری است که برای تمام آثار تئاتری خریداری شده از موسسه بتهون به مالکیت بابک چمن‌آرا نیز انجام گرفته و این آثار را با سندیت حقوقی برای انتشار به فیلیمو آورده است. بدیهی است اگر کارگردان یا تهیه‌کننده این تئاترها در سال‌های گذشته حق پخش آثار را به موسسه بتهون واگذار کرده‌اند، به این دلیل که آن زمان به طور مشخص حق پخش اینترنتی در قراردادشان ذکر نشده از این موضوع بی‌خبر باشند. فیلیمو به طور قطع اطمینان می‌دهد که تمامی حقوق مالکیت معنوی فیلم تئاترها رعایت شده و از حق خود برای اعاده حیثیت درباره حواشی پیش آمده نیز دفاع خواهد کرد.»»
البته برخی کارگردان‌های تئاتر در تماس با ایسنا تاکید کردند که مخاطب انتقاد آن‌ها فیلمیمو نبوده، ولی به نظر می‌رسد ابهام‌هایی در گفته‌های این مدیر وجود دارد. بر همین اساس ساسان پیروز که به نمایندگی از گروه تئاتر «لیو» برای فیلم تئاتر «به خاطر یک مشت روبل» با مدیر مرکز موسیقی بتهوون قرارداد امضا کرده بود، نسخه‌ای از قراداد این نمایش را که نشان می‌دهد مدت قراداد فقط دو سال بوده به همراه متنی در اختیار ایسنا قرار داده و از مدیر تامین محتوای فیلیمو پرسشی را مطرح کرده است.
پیروز در یادداشت خود نوشته است:
«اخیرا حواشی زیادی در زمینه انتشار فیلم تئاترها بر بستر VODها شکل گرفته که عموما به حق مالکیت مولفین و حقوق مادی صاحبان این آثار مرتبط بوده است. برخی از منتقدان معترض بوده‌اند که علاوه بر مطالبات معوق مادی که از انتشار DVD آثارشان دارند، در این مسیر حقوق مالکیت ایشان از سوی ناشر DVD آثارشان کاملا نقض شده و یا دست کم به عنوان شریک اصلی در حقوق مادی آثار خودشان، از چگونگی توافق میان یکی از ناشران شناخته شده فیلم تئاترها و VODهای مختلف کاملا بی‌اطلاع هستند.
طبیعتا می‌توان فرض کرد که این موضوع ابعاد گوناگونی داشته باشد و برای هرنوع قضاوت صحیح و منصفانه، باید به اصل قراردادهای منعقد شده برای تک‌تک آثار و بندهای مندرج در هر قرارداد رجوع کرد و باید دید که ناشر مذکور – در زمان انعقاد هر قرارداد – دقیقا چه حقوقی را و برای چه مدتی از صاحب اثر دریافت کرده است. طبیعتا انجام این امر، برای افرادی که خود مستقیما نسبت به عقد قرارداد انتشار آثارشان اقدام کرده‌اند چندان دشوار نیست. همچنین در صورت صحت ادعای ناشر محترم مبنی بر آنکه حقوق بخشی از این آثار به واسطه «تماشاخانه ایرانشهر» در اختیارش قرار گرفته است (نقل به مضمون)، بی‌تردید انتشار عمومی توافق‌نامه «تماشاخانه ایرانشهر» با ناشر DVD آثار اجرا شده در این تماشاخانه مشخص خواهد کرد که احیانا اگر تخلفی در نقض حقوق صاحبان آثار رخ داده است، این تخلف از سوی ناشر مذکور بوده و یا اینکه تخلف اصلی از سوی «تماشاخانه ایرانشهر» صورت گرفته و به عنوان مثال، این تماشاخانه برخلاف توافق و قرارداد اولیه خود با گروه‌های اجرایی و حقوق به رسمیت شناخته شده ایشان در مورد فیلم نمایش‌ها، اقدام به فروش یا واگذاری مال غیر به ناشر آثار کرده است؟
به عنوان شخصی که مستقیم یا غیرمستقیم مسئولیت پیگیری حقوق مادی برخی از این آثار را برعهده دارم، مطلع هستم که تعداد منتقدان (فارغ از به‌حق یا به ناحق بودن ادعای ایشان) نسبت به آنچه رخ داده، بیش از افرادی است که تاکنون به گفتگو با رسانه‌ها پرداخته‌اند و احتمالا دیگرانی نیز همچون من همچنان امیدوارند که از طریق بررسی موردی قرارداد هر یک از آثار و رفع سوتفاهم‌های احتمالی و پرداخت مطالبات معوقه و رفع اشتباهات احتمالی، به زودی دوباره آرامش به فضای فرهنگی حوزه تئاتر بازگردد و این همه، زمینه‌سازی باشد برای دقت و پافشاری بیشتر اهل هنر بر حقوق قانونی و تعمیق آگاهی ایشان.
از همین روی، با وجود اطمینان و اطلاع دقیقی که از مفاد برخی قراردادهای مورد بحث دارم، شخصا تصمیم داشتم هر نوع ابراز نظر در این باره را به جلسه پایان هفته خود با ناشر و بررسی دقیق و دوستانه موضوع موکول کنم و همچنان هم به امکان حل مشکل از طریق گفتگوی دوستانه و رفع اشتباهات یا سوتفاهم‌های احتمالی از طریق گفتگوی شفاف و مسئولانه و حرفه‌ای باور دارم.
اما آنچه من را به نگارش این چند سطر واداشت، انتشار توضیحات اخیر مدیر تولید محتوای VOD «فیلیمو» در خبرگزاری ایسنا بود که در واکنش به حواشی پیش آمده فرموده‌اند: «یک اثر برای اینکه از نظر حقوقی در فیلیمو قابل پخش باشد باید حداقل حق پخش اینترنتی آن را از مالک خریداری کرده باشد. این مسیری است که برای تمام آثار تئاتری خریداری شده از موسسه (…) به مالکیت (…) نیز انجام گرفته و این آثار را با سندیت حقوقی برای انتشار به فیلیمو آورده است» (حذف نام موسسه و شخص در این نقل قول، توسط بنده صورت گرفته است).
البته من شخصا در هیچ یک از اعتراض‌هایی که تا به حال بیان شده، حس نکرده‌ام که انگشت اتهام مستقیم به سوی VODها نشانه رفته باشد و به نظر می‌رسد که ابهام‌ها و انتقادها و اعتراض‌ها، عموما متوجه ناشر DVD آثار و اجازه واگذاری حق پخش این آثار به دیگران (از جمله VODهای متعدد داخلی یا برخی سایت‌های خارجی) یا بی‌اطلاعی هنرمندان از مفاد توافق‌نامه میان «تماشاخانه ایرانشهر» یا VODهای مختلف با ناشرDVD آثارشان بوده است، اما توضیح مدیر تولید محتوای VOD «فیلیمو» و احساس لزوم پاسخگویی ایشان، منِ نوعی را بر آن داشته تا در نهایت احترام از ایشان خواهش کنم تا در زمینه «چگونگی احراز مالکیت پخش اینترنتی» و «سندیت حقوقی ارائه شده برای انتشار آثار از سوی ناشر» کمی بیشتر توضیح دهند و یا از طریق انتشار مفاد قرارداد منعقد شده با ناشر (اگر منع قانونی ندارد) به شفافیت بیشتر بحث کمک کند.
و اجازه بدهید برای آنکه در این گفتگو به کلی گویی دچار نشویم، کاملا مصداقی و به عنوان یک مثال، فقط بر روی یک مورد مشخص و دقیق و مستند به قراردادی واضح و آشکار، یعنی چگونگی انتشار فیلم -تئاتر «به خاطر یک مشت روبل» به کارگردانی «محمدحسن معجونی» بر روی VOD «فیلیمو» متمرکز شویم.
من شخصا با هدف شفافیت هرچه بیشتر (و با توجه به اینکه در قرارداد مذکور هیچ امر محرمانه‌ای وجود ندارد که ناقض حقوق طرف دیگر باشد)، متن قرارداد مذکور را برای انتشار عمومی در اختیار «خبرگزاری ایسنا» می‌گذارم تا امکان بررسی کامل و دقیق و حقوقی آن باشد و با توجه به وقوف کامل خودم به تمامی جزئیات قرارداد مذکور و اطمینان از اینکه پس از سال ۹۳ با من (به عنوان طرف دوم قرارداد) هیچ نوع مذاکره و توافق رسمی دیگری برای ادامه یا توسعه حقوق واگذار شده (به عنوان تمدید، متمم یا قراردادی مجزا و کسب اجازه انتشار اینترنتی فیلم تئاتر «به خاطر یک مشت روبل» و تعیین حقوق مادی آن) صورت نگرفته است، از مدیر تولید محتوای VOD «فیلیمو» سوال می‌پرسم که با توجه به اینکه:
۱) این قرارداد، تنها قرارداد موجود میان من و ناشر مذکور است و هرگز تمدید یا به‌روزرسانی نشده است
۲) این قرارداد به وضوح حق ناشر را به «انتشار نسخه DVD » و آن هم برای مدت مشخص « ۲ سال » محدود کرده است
۳) همین قرارداد نیز از سال ۹۳ منسوخ شده است (و پس از آن ناشر محترم به لحاظ حقوق قاعدتا حتی امکان ادعای برخورداری از حق انتشار نسخه DVD اثر مذکور را هم نداشته است)،
«فیلمو» بر مبنای کدام سند قانونی ارائه شده از سوی ناشر، مالکیت حقوقی ایشان بر اثر مذکور را احراز و نسبت به عقد قرارداد با ایشان اقدام کرده و در پی آن (و به شکل مشخص در سال‌های بعد از ۱۳۹۳ که همین قرارداد هم منسوخ شده) به پخش اثر مذکور در اینترنت اقدام کرده است؟ طبیعتا توضیح شفاف این موضوع و انتشار اسناد ارائه شده، موجب امتنان است و در رفع ابهامی بزرگ برای اینجانب و برخی دیگر از هنرمندان بسیار موثر خواهد بود.
در نهایت، همچنان امیدوارم که مناقشه اخیر، با قبول مسئولیت تمامی طرفین موضوع (اعم از هنرمندان، ناشر آثار، تماشاخانه ایرانشهر و سایت‌های منتشر کننده آثار)، جبران اشتباهات صورت گرفته و رفع سوتفاهم‌ها در فضایی فرهنگی و دوستانه حل شود و حاصل آن، فراتر از احقاق حقوق مادی افراد و به رسمیت شناختن حقوق متقابل مولفین و ناشرین آثار، ارتقای آگاهی عمومی نسبت به مسائل حقوقی و توسعه فعالیت‌های فرهنگی برای طرفین باشد.
متن قرارداد فیلم تئاتر به خاطر یک مشت روبل
