سردرد به عنوان یکی از رایج‌ترین مسائل و مشکلاتی شناخته می‌شود که افرادی در سنین مختلف می‌توانند در شرایطی متفاوت با آن دست به گریبان شوند. به طور کلی نمی‌توان برای هر سردردی نسخه ثابتی پیچید و آن را به یک علت صرف و خطرناک مربوط دانست، بلکه بروز سردرد در افراد می‌تواند علت‌های بی‌شماری داشته باشد. در این مطلب با ما همراه باشید تا به برخی از رایج‌ترین انواع و علت‌های سردرد بپردازیم و روش‌های درمانی آن‌ها را نیز مرور کنیم.

یکی از شرایطی که می‌تواند موجب بروز سردرد در افراد شود زمانی است که فرد با یک درد مزمنی روبه‌روست که بر عصب سه قلو که حس را از صورت به مغز منتقل می‌کند تأثیر می‌گذارد. این مسئله معمولاً در زمان مسواک زدن دندان‌ها، برخورد باد با صورت، شستن صورت، صحبت کردن، غذا خوردن، اصلاح صورت و یا حتی آرایش کردن هم رخ می‌دهد و این عوامل می‌توانند باعث تحریک آن شوند.

در این نوع از سردرد ممکن است که فرد با حملات کوتاه و خفیفی روبه‌رو شود، اما می‌توان شاهد پیشرفت بیشتری بود و درد‌های مکرر و سوزناک‌تری را نیز تجربه کرد. معمولاً درد عصب سه قلوی سر در زمان بیشتر از مردان دیده می‌شود و علاوه بر این نیز احتمال بروز آن در افراد بالای ۵۰ سال به مراتب بیشتر خواهد بود.

بسیاری از افراد بر این عقیده هستند که در صورت برخورد با چنین مشکلی راه دیگری به جز تحمل وجود ندارد و چاره‌ای به جز سازگاری با این درد نیست. در صورتی که پزشکان می‌توانند با کمک دارو، تزریق و یا جراحی‌هایی این درد را به طور کامل برطرف نمایند. به همین دلیل نیز در صورت ابتلا به این درد باید حتماً به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید.

معمولاً دارو‌هایی که برای درمان درد عصب سه قلوی سر و یا همان تری ژمینال به کار می‌روند شامل داروی ضد سرع، ضد اسپاسم، تزریق بوتاکس و… می‌شود. علاوه بر این در برخی از شرایط جراحی‌هایی همچون جراحی میکرو وسکولار دکمپرشن، رادیوجراحی استریوتاکتیک مغزی، انواع عمل ریزوتومی و… کارساز خواهند بود.

این معضل غالباً با سردرد و یا تهوع‌های بدون علت روبه‌روست و به همین دلیل نیز به بیماران توصیه می‌شود که در چنین شرایطی حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید. به طور کلی ادم‌پاپیل تورم صفحه بینایی است، جایی که عصبی که در مغز است در داخل چشم شما متصل می‌شود. این تورم یک واکنش به ایجاد فشار در مغز یا اطراف آن است و به همین دلیل نیز باید توجه ویژه‌ای به آن داشت.

در رابطه با علت این نوع از سردرد باید بگوییم که تورم عصب بینایی هنگامی رخ می‌دهد که نشت مایع مغزی نخاعی جایی رخ می‌دهد که عصب بینایی و رگ شبکه‌ای مرکزی بین مغز شما و عصب چشمتان حرکت می‌کند. معمولاً این تورم مغزی می‌تواند ناشی از عارضه‌هایی همچون آسیب جراحتی به سر، کم‌خونی، خونریزی مغزی، التهاب مغزی، فشارخون بالا، تجمع چرک عفونی در مغز، تومور مغزی و… باشد.

از علائم این بیماری می‌توان به بروز تغییراتی در بینایی اشاره کرد که معمولاً با تار شدن، دو بینی، چشمک زدن چشم، از بین رفتن دید در چند ثانیه و… همراه خواهد بود.

اگر پزشک بر این باور است که عارضه مغزی باعث به وجود آمدن ادم‌پاپیل شده است، آزمایشات اضافی انجام خواهد داد. علاوه بر این ممکن است که پزشک متخصص انجام آزمایش ام آر آی یا سی تی اسکن سر را برای بررسی تومور‌ها یا دیگر ناهنجاری‌ها در مغز و جمجمه تجویز کند. پزشک شما ممکن است از نمونه بافتی (بیوپسی) تومور برای آزمایش سلول‌های سرطانی یا تخلیه مقداری از CSF برای تست آن برای هرگونه اختلال استفاده کند.

با توجه به تمامی این توضیحات پس از تشخیص و درمان عارضه‌ی ادم‌پاپی و هرگونه افزایش فشار مایع نخاعی که به حالت عادی بازگردانده می‌شود، تورم صفحه‌ی بینایی به تدریج طی شش تا هشت هفته از بین می‌رود. هنگامی که افزایش فشار مانند پسودوتومور سربری یا تومور مغزی کاذب، علائم نیاز به درمان طولانی‌تر برای از بین رفتن دارند.

برای درمان این عارضه معمولاً پزشکان راه‌های متفاوتی را انتخاب می‌کنند. ممکن است پزشک یک پونکسیون کمری که اسپینال تپ نیز نامیده می‌شود را برای تخلیه مایع اضافی از مغز شما و کاهش تورم انجام دهد، ممکن است استازولامید (Diamox) را برای حفظ فشار سیستم عصبی در سطح طبیعی تجویز کند و یا حتی در صورتی که اضافه وزن یا چاقی علت پاپیلاری باشد، پزشک ممکن است برنامه کاهش وزن و همچنین پیشاب آور را توصیه کند که ممکن است باعث کاهش فشار داخل سر شما شوند.

همان‌طور که از نام آن بر می‌آید، منشأ و دلیل اصلی این نوع از سردرد به گردن باز می‌گردد. با این حال عامل اصلی درد، صدمه دیدن ساختار‌های استخوانی، بافت‌های نرم یا عصب‌های گردنی است، اما به نواحی گیجگاهی سر مثل پشت چشم‌ها، گوش‌ها و فک منتشر می‌شود. این نوع از سردرد به عنوان یکی از رایج‌ترین نوع سردرد غالباً در افراد بین ۲۰ تا ۶۰ سال رخ می‌دهد و معمولاً آن را با سردرد‌های میگرنی اشتباه می‌گیرند. به همین دلیل نیز با کمک اسکن ام آر آی می‌توان منشأ اصلی درد را شناسایی کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب نمود.

معمولاً علت‌های اصلی بروز این معضل و سردرد در افراد شامل وارد شدن فشار زیاد به ستون فقرات، خم کردن یا چرخاندن ناگهانی و شدید گردن، ضربه به سرد و گردن، بلند کردن اجسام سنگین، مشکلات دیسک گردنی، خستگی مفرط، استرس، زندگی بدون تحرک، تنظیم نادرست میز کار، نشستن برای مدت طولانی آن هم بدون استراحت و… خواهند شد.

برای درمان سردرد ناشی از گردن معمولاً روش‌های دارودرمانی، تزریق، ورزش، کمپرس سرد، فیزیوتراپی، جراحی و… تجویز

می‌شوند. با این حال شما می‌توانید با دنبال کردن دستورات و توصیه‌های مشخصی از بروز سردرد‌های گردنی پیشگیری کنید. به همین دلیل نیز توصیه می‌کنیم به مواردی همچون داشتن رژیم غذایی سالم و خواب کافی، یادگیری شکل صحیح نشستن، کاهش مصرف کافئین، کاهش استرس و… اهمیت بیشتری قائل شوید.

میگرن یکی از شایع‌ترین اختلال‌های مربوط به سردرد است که حملات آن در شدت‌های مختلفی رخ می‌دهد و علائم متفاوتی را نیز به همراه خواهد داشت. این معضل می‌توان با مختل کردن روند عادی زندگی فرد را بسیار آزار دهد و به همین خاطر نیز معمولاً توصیه می‌شود که هر چه سریع‌تر برای بهبود و درمان آن اقدام شود.

حملات میگرنی معمولاً بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشند و با یکی از نشانه‌های مشکل بینایی، تهوع، استفراغ، گیجی، حساسیت شدید به صدا، نور، بو و هرگونه تماس، سوزش و بی‌حسی در دو طرف صورت همراه خواهند بود. با این حال باید اشاره کنیم که این علائم و نشانه‌ها می‌توانند در افراد مختلف تفاوت‌های بسیاری داشته باشند.

به طور کلی یکی از بهترین روش‌های درمانی میگرن یوگا است. یوگا علاوه بر پیشگیری از میگرن، هیچ‌گونه عوارض جانبی نیز به دنبال ندارد. معمولاً حرکت‌های پل، کودک، سر پایین، جسم بی‌جان، انگشت شست پا، دلفین، بدن کشیده، خم شدن رو به جلو با پا‌های باز و… می‌توانند در بهبود میگرن مؤثرتر باشند.

با این حال باید بگوییم که امروزه با پیشرفت روزافزون تکنولوژی نیز می‌توان شاهد روش‌های درمانی دیگری برای میگرن بود. به طور کلی باید بگوییم که جراحی عضله و شریان، تحریک عصب اکسیپیتال، تزریق بوتاکس، دارو‌های مهارکننده بتا و ضدافسردگی تنها چند مورد از روش‌های پیشگیری حملات میگرن به شمار می‌آیند که در شرایط متفاوتی توسط پزشک متخصص تجویز می‌شوند.

به طور کلی باید بگوییم که سینوس‌ها فضا‌های کوچک حاوی هوا در جمجمه هستند که در پشت بینی، چشم‌ها و گونه‌ها یافت می‌شوند. التهاب و تورم در غشای خود سینوس هم می‌تواند منجر به افزایش ترشح موکوز و مایعات دیگر شود. این افزایش مایعات به همراه عدم توانایی تخلیه آن‌ها سبب افزایش فشار در درون حفره سینوس شده و باعث سردرد‌های سینوسی می‌شود. باید بگوییم که متأسفانه بسیاری از افراد با ابتلا به سردرد‌های سینوسی، تصور می‌کنند که علت اصلی سردردهایشان تنش و یا میگرن است.

به طور کلی بهترین راه برای جلوگیری و رهایی از سردرد‌های سینوسی، درمان التهاب سینوس‌هاست. درصورتی‌که این درد به دلیل آلرژی ایجاد شده باشد می‌توان از دارو‌های آلرژی و اسپری‌های بینی مخصوص برای درمان آن استفاده کرد.

معمولاً برای بروز و رشد این نوع از سردرد عواملی وجود دارند که می‌توانند آن را به خطر بیندازند، چیز‌هایی مثل سابقه‌ی آلرژی، مخصوصاً تب یونجه و آسم، پلیپ‌های بینی و تورم در مجاری بینی، خار‌های استخوانی بینی، تومور در بینی یا صورت، انحراف تیغه بینی یا کام شکاف دار، رفتن به ارتفاعات زیاد، شنا غواصی مکرر و…

برای درمان سردرد ناشی از سینوزیت می‌توان به دو مسئله کلی اشاره کرد اول اینکه هدف اصلی درمان کاهش التهاب سینوس‌ها باشد و دیگری هم آنکه فرد بتواند درد کمتری را تجربه کرده و راحت‌تر باشد. به طور کلی تجویز پزشکان متخصص برای درمان سردرد ناشی از سینوزیت استفاده از آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید‌های بینی، آنتی‌هیستامین، دارو‌های دکونژستان، عمل جراحی و… خواهد بود.

برای بسیاری از افراد پیش می‌آید که بعد از بیدار شدن از خواب دچار سردرد شوند و حتی با وجود خواب خستگی از تنشان بیرون نرفته باشد. به طول کلی شایع‌ترین نوع سردرد که در خواب و به‌خصوص خواب شبانه روی می‌دهد سردرد خوشه‌ای و میگرن و همچنین سردرد‌های هیپنیک (یا هشدار ساعت) هستند که فرد را در ساعات مقرری از شب به خاطر درد بیدار می‌کنند.

به طور کلی باید بگوییم در حالی که دلایل زیادی اعم از شرایط پزشکی، استرس و حتی موقعیت خواب برای سردرد‌های شبانه وجود دارند، اما راه‌هایی نیز جهت پیشگیری از این معضل دیده می‌شود. به همین دلیل نیز باید در صورت ابتلا به چنین معضلی باید حتماً به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

سردرد‌هایی که حین خواب اتفاق می‌افتند احتمالاً به دلایل مشکلات متنوعی مثل بیماری‌های زمینه‌ای، اختلالات خواب و حتی موقعیت فرد هنگام خواب ایجاد می‌شوند. با این حال می‌توان به دلایل دیگری از جمله آپنه تنفسی در خواب، هیپوگلیسمی، موقعیت خواب، فشار‌های روحی و استرس، سردرد‌های سینوسی، میگرن، سردرد‌های هیپنیک و… نیز اشاره کرد.

یکی از رایج‌ترین معضلاتی که زنان باردار با آن روبه‌رو می‌شوند سردرد‌های دوران بارداری است. بروز این درد می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و اغلب هم خطری برای مادر و جنین به دنبال نخواهد داشت. با این حال توصیه می‌کنیم که در صورت روبه‌رویی با چنین معضلی حتماً به پزشک معالج مراجعه نمایید.

این نوع از سردرد نیز مانند بسیاری از انواع سردرد درمان‌های مخصوص به خود را دارد که به فراخور شرایط توسط پزشک تجویز خواهد شد. معمولاً در دوران بارداری از تجویز دارو‌های ایبوبروفن و آسپرین خودداری می‌شود، اما در صورتی که درمان‌های غیر دارویی مؤثر نباشند، ممکن است استامینوفن تجویز شود.

به خاطر داشته باشید که داشتن سردرد شدید و مداوم در سه ماهه سوم بارداری می‌تواند نشانه‌ی مسمومیت بارداری باشد. سردرد‌های ناشی از مسمومیت بارداری با فشارخون بالا و پروتئین در ادرار همراه هستند. این سردرد‌ها به صورت درد مبهم یا تپنده در سر هستند که درمان چندانی نیز ندارند. سردرد‌های ناشی از مسمومیت معمولاً با تاری دید، دیدن نقاط مواج در هوا، افزایش وزن ناگهانی، درد در بالا و راست شم و تورم دست و صورت همراه خواهند بود.

باید اشاره کنیم که عواملی همچون استشمام دود سیگار، گرما و سرمای شدید، نور‌های چشمک‌زن، صدا‌های بلند، بو‌های غلیظ، مصرف مواد تخمیر شده مثل سس سویا و… می‌توانند در تشدید و تحریک این نوع از سردرد در خانم‌های باردار تأثیرگذار باشند.

باید بگوییم که مایع مغزی نخاعی مرتب در مغز تولید و جذب شده و در مغز و ستون فقرات جریان می‌یابد. زمانی که سرعت تولید مایع مغزی نخاعی بیشتر از سرعت جذب آن باشد، باعث ایجاد فشار مغز می‌شود. تومور مغزی کاذب ممکن است در اثر تولید زیاد مایع مغزی نخاعی، جذب کم مایع مغزی نخاعی یا هر دو ایجاد شود.

باید این را اضافه کنیم که عوامل و دارو‌هایی وجود دارند که می‌توانند در افزایش خطر ایجاد تومور مغزی کاذب مؤثر باشند، مواردی همچون دارو‌های ضدبارداری، سیکلوسپورین، ایزوترتینوئین، مینوسایکلین، نالیدیکسیک اسید، نیتروفورانتوئین، فنی توئین، دارو‌های استروئیدی (شروع یا قطع آن‌ها)، دارو‌های سولفا، تاموکسیفن، تتراسایکلین، مصرف بیش از حد ویتامین A و…

معمولاً علائم فشار مغزی شامل مواردی همچون تغییر بینایی (مانند دوبینی)، از دست دادن بینایی، گیجی یا حالت تهوع، استفراغ، سفتی گردن، عدم تعادل در راه رفتن، سردرد مکرری که معمولاً با تهوع و استفراغ همراه است، صدا کردن مداوم گوش‌ها (وزوز گوش)، فراموشی، افسردگی و… می‌شود. به همین دلیل نیز باید حتماً برای تشخیص قطعی این بیماری و شروع درمان آن به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

غالباً یک معاینه فیزیکی و تعدادی آزمایش‌های تشخیصی توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب نیاز است تا وجود تومور مغزی کاذب تائید شده و تومور مغزی واقعی رد شود. به همین دلیل هم متخصصان معمولاً انجام آزمایش‌هایی همچون ام آر آی یا سی تی اسکن مغز، نوار نخاعی، آزمایش ارزیابی عملکرد چشم و… را تجویز می‌کنند.

برای درمان این بیماری نیز روش‌های مختلفی وجود دارد که از میان آن‌ها می‌توان به مصرف دارو‌هایی همچون استازولامید با فوروزماید یا گاهی کورتیکواستروئیدها، کاهش وزن با یک رژیم کم سدیم، برنامه‌ریزی برای انجام ورزش‌های هوازی و… اشاره کرد.

سردرد‌های عصبی و تنشی رایج‌ترین نوع سردرد‌ها هستند که به صورت یک درد پراکنده حفیف تا متوسط در سر رخ می‌دهند. معمولاً این نوع از سردرد‌ها به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• سردرد‌های تنشی ایپزودیک: این نوع از سردرد‌ها بین ۳۰ دقیقه تا یک هفته دوام دارند و می‌توانند حتی به سردرد‌های مزمن نیز تبدیل شوند.

• سردرد‌های تنشی مزمن: سردرد‌های تنشی مزمن چند ساعت طول کشیده و ممکن است ادامه‌دار باشند. اگر این سردرد به مدت ۱۵ روز یا بیشتر در یک ماه و حداقل برای سه ماه ایجاد شود، سردرد مزمن نامیده می‌شود.

در رابطه با علت بروز این سردرد‌ها می‌توان به استرس به عنوان رایج‌ترین محرک این نوع از سردرد‌ها اشاره کرد. معمولاً علائم سردرد‌های عصبی و تنشی شامل خستگی و درد مداوم در سر، احساس سفتی یا فشار در پیشانی یا طرفین پشت سر، حساسیت روی سر، گردن و عضلات شانه و… می‌شوند. پزشکان متخصص نیز می‌توانند به دنبال چنین علائمی با انجام معاینات فیزیکی و عصبی روش درمان را تشخیص دهند.

معمولاً برای درمان این نوع از سردرد از دارو‌های متنوعی همچون دارو‌های تسکین‌دهنده درد مثل آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، دارو‌های تجویزی، دارو‌های ترکیبی و… استفاده می‌شود که بسیاری از آن‌ها را باید با تجویز پزشک مصرف کرد. با این حال می‌توان از دارو‌های ضدافسردگی نیز به عنوان دارو‌های پیشگیری از این نوع سردرد یاد کرد. علاوه بر این خواب کافی، عدم مصرف سیگار، ورزش منظم، مصرف غذای متعادل، نوشیدن آب فراوان و… نیز از دیگر عوامل پیشگیری از سردرد‌های تنشی به شمار می‌آیند.

این نوع از سردرد‌ها دلایل بسیاری دارند که از میان آن‌ها می‌توان به کشیدگی عضلانی، کشیدگی چشم، سینوس، میگرن و… اشاره کرد. باید بگوییم که سردرد‌های پیشانی به عنوان یک بیماری شناخته نمی‌شوند و نشانه‌ای از یک شرایط بالینی دیگر دارند. ممکن است محل درد، شدت و تعداد دفعات تکرار آن بسته به علت سردرد پیشانی در هر شخصی متفاوت باشد.

در صورتی که فردی مرتباً از سردرد شقیقه‌ای رنج می‌برد، پیدا کردن علت درد کاملاً ضروری است. در چنین وضعیتی پزشک شروع به بررسی سوابق قبلی بیمار می‌کند، مثلاً زمان دقیق آغاز سردرد را جویا می‌شود یا توضیحاتی درباره حالت و روحیه بیمار پیش از شروع سردرد می‌خواهد. در غیر این صورت نیز با تجویز ام آر آی یا سی تی اسکن مغز می‌توان به تشخیص دقیق‌تری از این معضل دست یافت.

در نهایت نیز باید اشاره کنیم که پزشک متخصص با توجه به ریشه و علت اصلی سردرد‌های پیشانی دارو‌های متفاوتی تجویز می‌کنند و در نهایت نیز بهبود درد بیمار را به دنبال خواهند داشت.

همان‌طور که پیش از این بار‌ها در این مطلب از درمان با دستگاه صحبت کردیم باید بگوییم که رشد و پیشرفت تکنولوژی در دنیای پزشکی موجب شده که افرادی که سردرد‌هایی از دسته‌های به خصوصی دارند بتوانند با کمک دستگاه‌هایی به فکر بهبود و تسکین سردرد خود باشند. یکی از مواردی که امروزه متخصصین مغز و اعصاب تجویز می‌کنند استفاده از دستگاه سفالی است.

به طور کلی باید بگوییم که تحریک اعصاب محیطی با کمک پوست می‌تواند برای درمان میگرن‌های دوره‌ای، آن هم با شدت کم، کارساز بوده و به کاهش درد کمک کند. به همین دلیل نیز دستگاه سفالی می‌تواند با تحریک اعصاب سه قلو و پس سری تا حدودی در این فرآیند تأثیرگذار باشد. این دستگاه با ایجاد ایمپالس‌های الکتریکی می‌تواند پتانسیل عمل با اثرات تحریکی کم بر روی جمجمه را آغاز کرده و باعث شود که فرد بتواند در برابر درد مقاومت کرده و آن را حس نکند.

این دستگاه هم‌چنین می‌تواند پتانسیل‌های عمل عضلات صورت را به طور دقیق ثبت کرده و پتانسیل عمل یک پلک زدن را نیز اندازه‌گیری نماید. باید بگوییم که دستگاه سفالی اولین دستگاه الکتریکی است که می‌تواند اعصاب را از طریق پوست تحریک کرده و به منظور روشی پیشگیرانه مورداستفاده قرار بگیرد.

یکی دیگر از روش‌های درمان سردرد، استفاده از دستگاه rtms است. این روش با تحریک مغناطیسی مغز باعث می‌شود که فعالیت الکتریکی مغز تحت تأثیر قرار گرفته و نواحی خاصی از قشر مغز تحریک شود. هر پالس مغناطیسی می‌تواند بدون احساس درد از پوست سر عبور کرده و به نورون‌های عصبی برسد. در نتیجه نیز تأثیرات مثبت خود را در سردرد و یا حتی افسردگی به جا بگذارند. معمولاً این روش برای مواردی از جمله افسردگی، اختلال وسواس، اختلال اضطرابی، توهمات شنوایی، پارکینسون، اختلال دو قطبی، فلج صورت، میگرن، آسیب‌های مغزی مثل سکته مغزی و… کاربرد خواهد داشت.