آسیب‌شناس: از میان حلقه‌های دود سیگار ساختمان‌هایی را که به سمت آسمان سر به فلک کشیده اند نگاه می‌کند. به آسمان گرفته و خاکستری که می‌بارد و سفیدی برف با رنگ روزگارانش تناسبی ندارد. نفس عمیقی می‌کشد و به صندلی تکیه میدهد. خاکستر سیگارش به زمین می‌ریزد. کدام سقف، کدام خانه او را به آرامش بر می‌گرداند؟ لرزشی در تنش حس می‌کند، اما توان تکان دادن پایش را هم ندارد. برای لحظه‌های تلخ او چه کسی مقصر است؟ پدر یا مادر؟ دوست یا جامعه‌ای که آغوشی برای تنهایی‌های او نداشت؟ کدام اتفاق او را در این شهر زیر این آسمان تحقیر کرد؟ عادت مرگبار حتی قدرت فکر کردن را هم از او گرفته است. خاطراتش را از دست داده؛ چه چیزی مانده به جز خاکستر سیگار زیر پایش.

تصویر رنگ پریده پسر در جلوی کلینیک ترک اعتیاد در اقدسیه در ذهن می‌ماند. یک تکرار دیگر؛ هر روز و هر روز این تصاویر تکراری را در منطقه مان می‌بینیم و چه ساده می‌گذریم از کنار نوجوانان و جوانانی که قرار است شهر و کشورمان را بسازند و اینگونه در سراشیب تباهی قرار گرفته اند.

اعتیاد

از پله‌های کلینیک بالا می‌روی و وارد راهروی بلند می‌شویی. ته راهرو اتاقی است که تنها راه نجات پسر جوان محله است. تصور تلخی است که روی این تخت‌ها پسر یا دختر نوجوانی بخوابد، ولی این تصور واقعی است. پسر با چشمانی خمار و ترسی عمیق روی تخت دراز می‌کشد. دکتر محمدی قرار است پسر را درمان دهد. دکتر که هر روز با جوانانی ازاین دست مواجه است و خیلی خوب می‌داند وقتی که کسی پایش به اینجا رسیده چه راه دراز و دردناکی را در پشت سر دارد. معنی اعتیاد را که از او میپرسی میگوید: مصرف مکرر مواد مخدر. چیزی که این روز‌ها آن را یک نوع بیماری می‌دانند و در اثر وابسته شدن فرد به مواد مخدر به وجود می‌آید. عارضه‌ای که شاید خیلی راحت به سراغ آدم بیاید، اما ترک آن بسیار سخت است.

نگاهی به پسر می‌اندازدو میگوید: این جوانان به شکل‌های مختلفی وابسته میشوند. اغلب برای تسکین و آرامش موقت و گاهی هم به دنبال نشاط و هیجان کاذب. ریشه‌های اجتماعی اعتیاد را که از دکتر میپرسی نفس عمیقی میکشد و ادامه میدهد: خیلی‌ها شاید به خاطر باور‌ها و نگرش غلط به سوی این مواد گرایش پیدا میکنند. برای اعتیاد نمی‌توان تنها به یک دلیل اشاره کرد، چون دلایل متفاوتی می‌تواند فرد را به این کابوس نزدیک کند. شکل و زندگی اهالی این منطقه با بسیاری از مناطق شهر فرق می‌کند. حداقل می‌توانیم این را بگوییم که در اکثر مواقع فقر دلیل اصلی اعتیاد در منطقه‌ی ما نیست.

او که سال‌ها با بیماران مختلفی روبرو بوده از این متاسف است که سن اعتیاد به شدت پائین آمده و نوجوانان بدون هیچ اطلاعی به مواد مخدر رومی اورند.

مواد اعتیاد آور

دکتر پرونده پسر را ورق میزند و میگوید: فکر میکنید میدانست که معتاد میشود؟ بیشتر ان‌ها فکر میکنند فقط دارند یک تفریح ساده می‌کنند. هر چقدرهم برایشان توضیح بدهیم مواد مخدر فقط شامل تریا ک و هروئین و از شیشه گرفته تا مواد محرک توهم زا مثل؛ قرص‌های اکستازی؛ و کراک که در حال حاضر بیشترین مصرف را به خود اختصاص داده اعتیاد آور و مرگبارند، نمیپذیرند.

مطمئنا این پسر هم نمی‌دانسته که آن خوشی‌های لحظه‌ای چه عواقبی دارد و کارش چقدر زود میتواند به اعتیاد و بستری شدن بکشد. دکتر محمدی میگوید: تازه بیشتر کسانی که مراجعه می‌کنند قبول ندارند که معتادند. چون فقط مدت کوتاهی است که به مصرف رو آورده اند، ولی متأسفانه حتی مصرف دو یا سه بار کراک هم باعث اعتیاد می‌شود و از لحاظ روحی و روانی به شدت وابستگی ایجاد می‌کند.

پسر به سقف اتاق خیره شده است و لابد به ساعاتی فکر میکند که فارغ از همه چیز با دوستانش تنها به دنبال لذت بوده. به این فکر میکند که آن‌ها کجا هستند و او اینجا روی این تخت چه میکند؟

وابستگی جسمی و روحی

پسر مدتی است که کراک مصرف می‌کند. مواد مخدر روانگردانی که سیستم بدن را تغییر داده و از لحاظ روحی به شدت تاثیر گذار است. دکتر محمدی میگوید: مواد مخدری که در قدیم مصرف می‌شد بیشتر مواد مخدر افیونی بود که از گیاه خشخاش می‌گرفتند مثل تریاک؛ سوخته و شیره که حالا به آن‌ها مواد مخدر سنتی می‌گویند. آن‌ها بیشتر وابستگی جسمی می‌آوردند و از لحاظ روحی کمتر افراد را محدود می‌کردند، ولی امروزه مواد مخدر مصنوعی و آزمایشگاهی هستند و وابستگی‌های شدید روحی می‌آورند. موادی مثل شیشه؛ کراک؛ کوکائین و قرص‌های اکستازی.

موادی که میتواند برای افراد لذت‌های شدید آنی و حالی خوش به همراه بیاورد. آنقدر که مصرف کنندگان به قول خودشان به پرواز در می‌آیند، اما تنها چند بار مصرف کافی است تا شخص به شدت وابسته شود و مدتی نگذشته این پرواز تبدیل به سقوطی وهمناک شود. دکترتا کید میکند که نوجوانان ما اصلاً نمی‌دانند که مواد مخدر شیمیایی موجود در بازار برخلاف تبلیغاتی که انجام می‌شود ناخالصی‌های زیادی دارد. ناخالصی‌هایی که میتواند مرگی سریع را به بهترین سرمایه‌های کشور هدیه کند.

درمان اعتیاد

از پزشک محله مان درباره درمان اعتیاد میپرسیم و او میگوید: اگر بیمار تمایل واقعی به درمان داشته باشد و نتیجه کار برایش مهم باشد قطعاً درمان می‌شود. ولی بعضی از بیماران این طور نیستند و با این مسئله درست برخورد نمی‌کنند و، چون در سنی هستند که به عمق مشکلات و عوارض ناشی از اعتیاد واقف نیستند تمایلی به درمان ندارند و تنها به اصرار والدین به مراکز درمان می‌آیند. در این وضع نمی‌توان هیچ کاری انجام داد.

او ادامه می‌دهد که: بعضی وقت‌ها به دلیل مدت زمان طولانی اعتیاد و بالا بودن مقدار مصرف اصلا امکان درمان وجود ندارد. نباید فراموش کرد که آگاهی فرد از مراحل مختلف درمان قبل از اقدام نقش مهمی در درمان دارد و اگر درمان به موقع و درست شروع شود و ادامه یابد نتیجه مناسب خواهد بود. درمان اعتیاد به صورت کلی دو بخش دارد که درمان وابستگی روحی آن مهمترین بخش آن است.

به گفته دکتر محمدی پزشک در درمان جسم نقش بسیاری دارد، ولی درمان روح دست خود فرد است البته نقش مشاور و روان شناس را نباید نادیده گرفت.

سم زدایی

اولین مرحله درمان سم زدایی است و بعد از آن شرکت در جلسات و برنامه‌های آموزشی که حتما باید از طرف بیمار پیگیری شود و ا گرنه احتمال بازگشت بسیار خواهد بود در اطاق سم زدائی دو تخت دارد تختی که پسر جوان روی آن دراز کشیده تا مواد کشنده‌ای را که ذره ذره سلول هایش را فراگرفته از بدنش خارج کنند و تختی که خالی است. جنگی که جسم و روح در آن درگیر خواهند شد.

این تجربه تلخی است که باید آن را طی کند. سرم را به او وصل می‌کنند و دارو‌های نیمه بیهوشی و درمانی را به او آرام تزریق می‌کنند پسرچشم هایش را می‌بندد و بغض می‌کند. قرار است پسر نیمه بیهوش روی تخت چندین ساعت بخوابد و دارو به او تزریق شود و بعد از یک هفته تکرار به داروی خوراکی روی بیاورد.

روز‌های اول به او دارو‌های بیشتر می‌دهند و بعد به تدریج دارو‌ها کاهش می‌یابند دکتر محمدی می‌گوید اگر علائم ترک به خوبی کنترل شود می‌توان طول درمان را به راحتی طی کرد، ولی به دلیل وابستگی روحی ممکن است بازگشت داشته باشد و در این صورت سم زدایی موفق نخواهد بود. در بسیاری از موارد مشاوره و روانکاوی قبل از سم زدایی می‌تواند تا حد زیادی درمان را آسان کند.

پسر حالا روی تخت دراز کشیده است و…

پرواز در تاریکی

می‌دانید کراک چیست؟ کراک ماده‌ای محرک و انرژی زا و شادی آور است که از تصفیه کوکائین به دست می‌آید. ذراتی بسیار کوچک و سفید رنگ که به شکل‌های مختلف استفاده می‌شود. کراک را راحت و حتی با روشن کردن یک فندک پشت ماشین می‌توان مصرف کرد و احتیاج به مکان یا وسیله خاصی ندارد.

کراک جدیدترین ماده مصرفی بین معتادان ایرانی است که در حال حاضر در بین گروهی از جوانان منطقه شیوع بسیاری داشته است آن هم به خاطر باور‌های غلط، کنجکاوی، زیاده خواهی؛ افسردگی و؛ و مهمتر از همه این که جوانان کراک را ماده‌ی بی خطر می‌دانند بی خبر از این که کراکی که در ایران توزیع می‌شود همان هروئین است و حتی می‌توان گفت که صد و پنجاه برابر بیشتر از هروئین قدرت تخریب بر فکر و مغز و اعصاب را دارد. کراک با دو یا سه بار مصرف حتی به مقدار کم به شدت وابستگی می‌آورد و درنهایت موجب مرگ‌های فجیع می‌شود.

بعد از مصرف کراک حالات بسیار عجیبی رخ می‌دهد: احساس افزایش انرژی؛ چابکی و سرخوشی زیاد روحی و جسمی و…، اما این حالات پس از گذشت چند ساعت با لختی و بی حالی همراه است و هر چه قدر مقدار مصرف بالا رود عواقب تلخ آن بیشتر است.

مهمترین اثر کراک بالا رفتن مصرف است یعنی با تکرار مصرف بدن و روح آن را بیشتر طلب می‌کند. مصرف مدام این ماده مخدر در مدت کمتر از یکسال اثرات جبران ناپذیری دارد؛ عفونت‌های داخل بدن، پوسیدگی دندان‌ها، کاهش وزن شدید، سرطان حنجره و ریه، هپاتیت و ایدز. این آثار به شکلی است که تمام اعضای بدن ذره ذره نابود می‌شود و طی گزارش‌های داده شده اجزای بدن به اندازه‌ای عفونت می‌کند که به اصطلاح می‌گویند بدن کرم گذاشته است.

عوامل زمینه ساز اعتیاد

سن بلوغ

نوجوانان در سن بلوغ دوره‌ی حساسی را می‌گذرانند، زیرا این دوره انتقال آنان از یک مرحله سنی به مرحله‌ی دیگر است که با تغییرات عمده جسمانی و روانی و تغییر در شکل روابط اجتماعی همراه است و حساس‌ترین دوره‌ی زندگی از نظر ابتلا به مواد مخدر است. متأسفانه اکثر نوجوانان منطقه‌ی ما در فضای خاصی قرار گرفته اند و تحت تأثیر عوامل محیطی خاص دست به رفتار‌های پرخطر می‌زنند.

خانواده

خانواده نقش مهمی در شکل گیری شخصیت نوجوانان دارد و والدین می‌توانند یکی از عوامل انحراف فرزندان باشند. این روز‌ها شکل خانواده‌های به اصطلاح شمال شهر نشین نسبت به گذشته تغییر بسیاری کرده و اعضا از هم فاصله گرفته اند. در گذشته خانواده‌های گسترده داشتیم و همه افراد فامیل با هم زندگی می‌کردند، ولی امروز آن‌ها تبدیل به خانواده‌های هسته‌ای شده اند. در این شکل از زندگی زن و شوهر و فرزندان عملاً از هم جدا هستند و فقط به اسم یک خانواده اند. خیلی از اهالی ساکن منطقه امان با وجود داشتن رفاه زندگی متعادلی ندارند و این اثرات مستقیمی در فرزندانشان می‌گذارد. تاثیراتی که میتواند آن‌ها را از لحاظ روحی به شدت متزلزل و در نهایت به سوی اعتیاد روانه کند.

مدرسه

فشار‌های گروه‌های هم سن و سال در مدرسه یکی از علت‌های مهم اعتیاد است، زیرا افراد مصرف کننده اصولاً به خاطر این که خود را تأیید کنند دوستان خود را هم آلوده می‌کنند و فرد برای این که از گروه هم سن و سال خود حذف نشود یا این که مورد تحقیر و تمسخر قرار نگیرد این کار را انجام می‌دهد.

اطلاع رسانی

خیلی از نوجوانان از خطرات بعد از مصرف هیچ اطلاعی ندارند و نمی‌دانند که ممکن است آن‌ها را تا مرگ همراهی کند. در این شرایط مدرسه و خانواده نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند؛ از اولیا و مربیان منطقه باید خواست که طبق اصول خاص و برنامه ریزی درست آگاهی نوجوانان را بالا ببرند و با آموزش، آن‌ها رابا خطرات ناشی از مصرف آشنا کنند. مسئولان و دست اندرکاران منطقه باید بدانند که با چه طیف از گروه سنی روبرو هستند تا برای پیشگیری از این مشکل یک تصمیم درست بگیرند.