مردادماه سال گذشته بود که شورای مرکزی کانون فیلمنامهنویسان سینمای ایران برای دفاع از حقوق صنفی همکاران خود، پس از بحث و بررسی‌های کارشناسی به اتفاق آرا، نرخ پایه دستمزد قراردادهای نگارش فیلمنامه را در سال ۱۳۹۸ مصوب کرد. اتفاقی که برای نخستین‌بار رخ می‌داد و می‌تواست برای صنفی که همواره نقش تاثیرگذاری در ساخت آثار سینمایی و نمایشی دارند، کمک بزرگی باشد.
بیشتر فیلمنامهنویسان که وظیفه اصلی و حساسی در روایت آثار سینمایی و نمایشی دارند، متاسفانه از دستمزد پایینی نسبت به دیگر عوامل برخوردارند.
جابر قاسمعلی، نویسنده سریال‌های تلویزیونی در خصوص اهمیت این اتفاق سال گذشته به ایرناپلاس گفته بود، «این یک قانون نیست. به نظرم درخواست کانون فیلمنامهنویسان از کل سینمای ایران است، نه فقط از کارگردانان، تهیه‌کنندگان یا دولت. پیام درخواست مطرح شده این است که همه صنوف با یکدیگر همکاری کنند و شرایط و جایگاه مالی فیلمنامه‌نویسی را به حد قابل قبولی برسانند. همه می‌دانیم وضعیتی که تا به حال در ارتباط با دستمزد فیلمنامهنویسان وجود داشته، بسیار ناعادلانه و غیرحرفه‌ای بوده است. بنابراین زمان می‌برد و به‌سرعت اتفاق نمی‌افتد. کانون، کار درستی انجام داده، اما طبیعی است که در طولانی مدت به نتیجه برسد و شرایطی را به وجود آورد که همه با یکدیگر تعامل کنند و فیلمنامهنویسان به جایگاه حرفه‌ای و واقعی‌شان در سینما و تلویزیون برسند.»
امسال نیز شورای مرکزی کانون فیلمنامهنویسان سینمای ایران نرخ پایه دستمزد قراردادهای فیلمنامهنویسان را بنا به شرایط اقتصادی اعلام کرده که بر مبنای این مصوبه، رقم پایه نگارش فیلمنامه یک فیلم سینمایی ۱۲۰ میلیون تومان به عنوان کف قرارداد در نظر گرفته شده، نگارش فیلمنامه سریال برای هر قسمت ۲۰ میلیون تومان و برای هر قسمت شبکه نمایش خانگی ۴۰ میلیون تومان تعیین شده است.
درباره تاثیر این طرح بر صنف نویسندگان و چگونگی پیامدهای آن بر صیانت از حقوق فیلمنامهنویسان با سیدجلال‌الدین دری نویسنده، کارگردان و عضو اصلی هیات مدیره کانون فیلمنامهنویسان و مسئول کارگروه حقوقی این انجمن و همچنین حسن وارسته نویسنده سریال‌های تلویزیونی گفت‌وگو کردیم.
نرخ‌گذاری به منظور دفاع از حقوق اصناف
سیدجلال‌الدین دری درباره اهمیت کار فیلمنامهنویسان و چرایی ارائه نرخ پایه دستمزد قراردادهای فیلمنامهنویسان که برای دومین سال پیاپی اعلام شده است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: هر صنفی در هر جای دنیا برای دفاع از حقوق صنفی و پایه دستمزد همکارانش، مبالغی را به عنوان مبلغ پایه اعلام می‌کند؛ چون برخی از تهیه‌کنندگان با آوردن افراد تازه‌کار یا به دلیل رکود بازار از موقعیت‌های به وجود آمده سوء‌استفاده می‌کنند که در نتیجه، بیشترین فشار را بر فیلمنامه‌نویس وارد می‌کند؛ چون فیلمنامه است که باید تصویب شود، پروانه ساخت بگیرد و تعیین می‌کند که کل این پروژه چه مبلغی ارزش دارد؟
به عبارت دیگر فیلمنامه مشخص می‌کند ممکن است پروژه پنج میلیاردی، دو میلیاردی یا ۱۰ میلیاردی باشد و همه این موارد بر دوش فیلمنامه‌نویس است.
برخی از تهیه‌کنندگان با آوردن افراد تازه‌کار یا به دلیل رکود بازار از موقعیت‌های به وجود آمده سوء‌استفاده می‌کنند که در نتیجه، بیشترین فشار را بر فیلمنامه‌نویس وارد می‌کند.به اعتقاد دری، فیلمنامه‌نویس نخستین مولف و خلق‌کننده اثر است اما کمترین میزان بهره را می‌برد.
وی ادامه داد: معمولا در تیتراژ، یک یا دو ثانیه و در هر جایی که دلشان بخواهد نام فیلمنامه‌نویس را عنوان می‌کنند. یعنی میزان بهره‌وری یک فیلمنامه‌نویس از حقوق معنوی‌اش پایمال می‌شود. از نظر حقوق مادی هم می‌بینید که یک دستیار فیلمبردار حداقل معادل چهار، پنج میلیون تومان در ماه را به عنوان دستمزد درخواست می‌کند و اگر حداقل سه ماه قرارداد ببندد رقم قابل توجهی را دریافت می‌کند. اما فیلمنامه‌نویس ارزش مادی کارش بستگی به مزاج و حال و روز تهیه‌کننده دارد و اینکه فیلمنامه‌نویس تا چه اندازه ارتباطات دارد یا تهیه‌کننده به کجا وصل است و منبع مالی او از کجاست؟
دستمزد یک فیلمنامه‌نویس هیچ ضابطه‌ای نداشت
وی با بیان اینکه تا سال گذشته دستمزد یک فیلمنامه‌نویس هیچ ضابطه‌ای نداشت، گفت: به همین دلیل، به عنوان تنها صنف موجود فیلمنامهنویسان، فیلمنامه‌ای که قرار است در سینما، تلویزیون یا رسانه خانگی تولید شود را قیمت‌گذاری و اعلام کردیم این طور نیست که یک نویسنده چون گرفتار است، پس به قیمت کمتر رضایت دهد یا چون تهیه‌کننده و کارگردان استدلال می‌کنند سوابق نویسنده به آن اندازه نیست که طلب دستمزد ۱۰۰ میلیون تومانی کند، پس باید کمتر بگیرد. البته وقتی نوبت به همکاران باسابقه‌مان می‌رسید دوباره هیچ نرخ مشخصی وجود نداشت و یکباره تهیه‌کننده پیشنهاد خود را از ۲۰ میلیون تومان شروع می‌کرد تا این اینکه به ۵۰ میلیون تومان برسد.
قیمت هر کالایی مشخص است، اما اگر تا سال گذشته هر جایی را که جست‌وجو می‌کردید قیمت فیلمنامه مشخص نبود. یعنی در برخی پروژه‌ها حتی به سابقه و کیفیت کار فیلمنامه‌نویس هم دقت نمی‌کردند و از پایین‌ترین رقم، پیشنهاد قیمت می‌دادند.
این عضو هیات مدیره فیلمنامهنویسان در پاسخ به این پرسش که مصوب نرخ پایه دستمزد قراردادهای فیلمنامهنویسان از لحاظ معنوی چه مزیت‌هایی برای این صنف داشته است، بیان کرد: نقشه راه برای تهیه‌کننده، بازیگر، طراح صحنه، گریم و … توسط فیلمنامه‌نویس تعیین می‌شود. اما اگر نگاه کنید می‌بینید که سهم اندکی را برای این صنف در تیتراژ آثار سینمایی قائل هستند. البته در حال حاضر برخی از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی به تقلید از یک یا دو مورد از فیلم‌های خارجی که تیتراژ ندارند، تیتراژ را هم حذف کرده‌اند. با این حال فیلم‌هایی که درست و حسابی‌ترند و شاکله بهتری دارند نخستین کپشنی که در آنها می‌آید اگر اقتباسی باشد می‌نویسد براساس رمان فلان و کپشن دوم نام نویسنده فیلمنامه است؛ به عبارت دیگر نام نویسنده و فیلمنامه‌نویس اثر به صورت مجزا عنوان می‌شود، اما اینجا خیلی رعایت نمی‌شود.
با توجه به این مسایل، یک قراردار «تیپ» ارائه دادیم و در آن، به همکاران خود یادآوری کردیم این حرفه تا چه اندازه مهم است. معمولا نوشتن فیلمنامه کار فردی است، نه جمعی. حتی ممکن است در یک سریال پر بازیگر کسی نداند فیلمنامه‌نویس چه کسی است و در برخی از مواقع هنگام قرارداد بستن، سر ۹۰ درصد از همکاران ما کلاه بگذارند. برای اینکه این معضل را حل کنیم چندین بار سعی کردیم نرخ‌ها را برای گروهی که در این انجمن حضور دارند یا عده دیگری که بنا به هر دلیلی عضو انجمن نیستند و اما در این زمینه فعالیت می‌کنند اعلام کنیم و آنها را در جریان بگذاریم.
نویسنده به راحتی نمی‌نویسد
کارگردان فیلم «نرگس مست» تاکید کرد: قیمت‌هایی که برای فیلمنامه‌نویس‌ها تعیین شده، حداقل باعث می‌شود تهیه‌کننده بداند که کار فیلمنامه‌نویس از چه اهمیتی برخوردار است و نویسنده به راحتی نمی‌نویسد. روزها، ساعت‌ها وقت می‌گذارد تا بتواند فیلمنامه‌ای را نگارش کند. البته در این میان، شماری از تهیه‌کنندگان که اهمیت این حوزه را می‌دانند و برخی از مزیت‌هایی که در اختیار دیگر عوامل یک اثر می‌گذارند را به نویسندگان هم اختصاص می‌دهند. چون به اهمیت این رشته واقف شده‌اند.
سنگ بنای دو ساله
حسن وارسته نیز درباره مزایای اعلام نرخ پایه دستمزد قرارداد نگارش فیلمنامه که دو سال است توسط انجن فیلمنامهنویسان اجرا شده، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: حداقل اتفاقی که می‌افتد این است که فیلمنامهنویسان می‌دادند از لحاظ رقمی، باید چه مقدار دستمزد بگیرند. یعنی ارزش مادی کار فیلمنامه‌نویس تا حدودی مشخص می‌شود. حال ممکن است تهیه‌کنندگان یا دیگر عوامل فیلم، طبق نرخ مصوب برای هر فیلم سینمایی ۱۲۰ میلیون تومان پرداخت نکنند اما فیلمنامه‌نویس می‌داند که حقش چقدر است و می‌تواند اعتراض کند.
وی در ادامه درباره ضمانت اجرایی این مصوبه گفت: برای اجرایی شدن قانونی که مصوب شده زمان بسیاری لازم است، اما سنگ بنایی گذاشته و حالا به مطالبه تبدیل شده است.
ما فیلمنامهنویسان با توجه به این سنگ بنا باید مبارزه کنیم که حداقل بتوانیم از ۱۲۰ میلیون تومان نرخ مصوب، ۸۰ میلیون تومان قرارداد ببندیم. وضع چنین قوانینی برای نویسنده امنیت ذهنی ایجاد می‌کند و اگر رعایت شود نویسندگان امیدوارتر می‌شوند و بیشتر انگیزه می‌گیرند.
ضرورت اجرایی شدن برای تاثیرگذاری بیشتر
وارسته با توجه به اینکه قدرت اجرایی برای عملی‌شدن چنین مصوبه‌هایی ضروری است، در خصوص چگونگی تاثیرگذاری بیشتر آن افزود: به اعتقاد من برای حقوق و دستمزدی که مصوب کرده‌اند باید وجه الزامی و اجرایی هم در نظر بگیرند. یعنی آیا ارقامی که مشخص و اعلام شده است به جز برای نویسندگانی که نامشان بسیار مطرح است، برای دیگر نویسندگان هم اجرایی می‌شود؟ متاسفانه هیچ قدرت اجرایی وجود ندارد.
در هر حال باید این مصوبه درست و دقیق اجرا شود زیرا فیلمنامه شالوده اصلی یک اثر است یعنی در اصل مانند پی ساختمان بوده و بر اساس آن فیلم ساخته می‌شود. اما برخی مواقع با فیلمنامهنویسان عادلانه برخورد نمی‌شود و دستمزد آنها از دستمزد بازیگر درجه سوم هم کمتر می‌شود و همین به کیفیت فیلمنامه‌ها ضربه زده و در نهایت موجب افت فیلم‌ها شده است.
