بیشتر مردم هر از چندگاهی دچار گزگز دست و پا می‌شوند. با اینکه این موضوع حس ناخوشایندی دارد، ولی معمولا علت آن چندان جدی نیست. البته در صورت بروز بیش از حد، باید آن را جدی گرفته و علل آن را پیگیری کنید. به هر حال سوالاتی که در این رابطه مطرح می‌شود این است که چه عواملی باعث بی حسی، خواب رفتگی و مورمور شدن و گزگز دست و پا می‌شود؟ چه درمان‌هایی برای این مشکل وجود دارد؟ و چگونه می‌توان از لزوم مراجعه به پزشک برای درمان آگاه شد؟ در این مطلب قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم.
دلایل گزگز دست و پا
در ساده‌ترین حالت، گزگز دست و پا ناشی از فشار بر اعصاب شما به دلیل به خواب رفتن بر روی بازوی خود و یا روی هم انداختن پا‌های خود برای مدت زمان طولانی است. اما گزگز و سوزن‌سوزن شدن دست و داغی کف پا می‌تواند به دلیل موضوعی جدی‌تر، مانند آسیب عصبی نیز باشد. گزگز شدن دست و پا به دلیل آسیب عصبی اغلب با درد، خارش، و بی‌حسی همراه است و به عنوان عارضه نوروپاتی محیطی شناخته شده است.
اضطراب
افراد مضطرب با سرعت زیادی تنفس می‌کنند که همین موضوع می‌تواند باعث گزگز پا‌ها شود. تنفس خیلی سریع ازعلائم معمول اضطراب است که باعث عدم تعادل در سطوح دی اکسید کربن و اکسیژن شده و در نتیجه موجب گزگز پا‌ها می‌شود.
درمان:
- رفتاردرمانی شناختی
- گفتگو درمانی
- داروهای ضداضطراب
- فعالیت‌های آرامش‌بخش مثل یوگا، مدیتیشین و مراقبه
بارداری
زنان باردار نیز اغلب، گزگز پا‌ها را تجربه می‌کنند. با رشد جنین، رحم به اعصاب پا فشار آورده و همین موضوع باعث گزگز و سوزن‌سوزن شدن پا می‌شود.
درمان: نوشیدن آب کافی، تغییر موقعیت در نشستن وخوابیدن و همچنین استراحت کردن درحالتی که پا‌ها بالاتر از سطح بدن قرار گرفته باشند، به کاهش بروز این مشکل کمک می‌کند.
کمبود ویتامین
کمبود ویتامین‌های E ,B۱ ,B۶ ,B۱۲ یا نیاسین نیز باعث گزگز دست و پا می‌شود. این ویتامین‌ها برای عملکرد اعصاب ضروری هستند. کمبود ویتامین B۱۲ منجر به نوروپاتی محیطی می‌شود.
درمان: کمبود ویتامین می‌تواند با رژیم غذایی سالم‌تر یا مصرف مکمل درمان شود.
ام اس
ام اس نوعی بیماری مزمن است که بر مغز و نخاع اثر می‌گذارد. براساس گفته انجمن ملی ام اس، گزگز پا از علائم شروع ام اس هست.
درمان: درصورت مشکوک بودن به ابتلا، برای تشخیص به موقع و انتخاب درمان مناسب به پزشک متخصص مراجعه کنید.
نارسایی کلیه
گزگز دست و پا می‌تواند ازعلائم مشکلات کلیوی باشد. دیابت و فشارخون بالا، هر دو باعث افزایش خطر نارسایی کلیه می‌شوند.
درمان: نارسایی کلیه ازطریق دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.
دیابت
دیابت قند خون را افزایش می‌دهد، بنابراین ممکن است این موضوع منجر به آسیب عصبی شود. به همین دلیل افراد مبتلا به دیابت ممکن است به طور مداوم حس گزگز در پا‌های خود را تجربه کنند.
درمان:
- دارو برای کنترل قند خون مثل انسولین
- تغییر رژیم غذایی
- ورزش
کم کاری تیروئید
دراین بیماری غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. اگرچه این امر غیرمعمول است، ولی عدم درمان کم کاری شدید تیروئید می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا شود.
درمان: کم‌کاری تیروئید در اکثر موارد با قرص قابل کنترل است.
سندروم تونل کارپال یا مجرای مچ دست
فشردگی عصب‌های مچ دست معمولاً اشخاصی را هدف قرار می‌دهد که مدت طولانی با صفحه کلید رایانه کار می‌کنند یا دست و مچ دست را زیاد به کار می‌گیرند.
درمان: تمرین‌ها و حرکت‌های لغزاندن اعصاب کاربرد گسترده‌ای در درمان خواب رفتن دست و پا دارد و با تسهیل گردش خون و حرکت اعصاب از آسیب عصبی جلوگیری می‌کند.
از دیگر دلایل گزگز انگشتان دست و پا به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- عصب تحت فشار
- سموم در بدن
- مصرف الکل
- مصرف داروهای خاص
- عفونت
- بیماری سرخرگ محیطی (PAD)
- فیبرومیالژیا
- سکته مغزی
- بیرون‌زدگی دیسک‌کمر و دیسک‌گردن
روش‌های درمان بی حسی دست و پا
روش‌های درمانی موجود برای مشکل گزگز و بی حسی دست چپ و راست و پا‌ها بستگی به علت ایجاد مشکل دارند. به این ترتیب مهم‌ترین بخش این درمان‌ها مربوط به کسب اطلاعات درباره سابقه درمانی بیمار و تاریخچه مشاهده علائم بیماری است. در اغلب موارد روش‌های زیر به‌عنوان درمان این بیماری به‌کار می‌رود.
ماساژ
سوزن سوزن شدن و بی حسی دست و پا می‌تواند به دلیل مشکلات گردش خون باشد و بنابراین یک ماساژ درمانی می‌تواند در احیای جریان خون به دست‌ها مفید باشد. ماساژ از طریق تحریک بیرونی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی، باعث بهبود جریان خون می‌شود. ماساژ باید تحت نظارت یک متخصص و درمانگر حرفه‌ای انجام شود، تا بیشترین بهره را از جلسات درمانی تان ببرید.
استفاده از کمپرس آب گرم
کمپرس آب گرم می‌تواند به افزایش جریان خون در نواحی بی حس شده کمک کند. اگر علائم بی حسی با گذشت زمان با استفاده از این روش تشدید شد، کمپرس آب گرم را کنار گذاشته و از کمپرس آب سرد برای کاهش ورم استفاده کنید.
تامین ویتامین‌های مورد نیاز
ویتامین بی (B) و‌ای (E) موجود در آب می‌تواند به پیشگیری از بی حسی و خواب رفتگی ناشی از فقر ویتامین کمک موثر کند. به منظور تسریع فرآیند بهبود در این حالت لازم است مقدار زیادی ماهی، گیاهان دارای برگ سبز، حبوبات و دانه‌های گیاهی در رژیم غذایی خود مصرف کنید. علاوه بر این شما می‌توانید از مکمل‌های موجود در بازار به این منظور استفاده نمایید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی شامل تکنیک‌های ضد التهابی مانند یخ و ماساژ، تمرین‌های کششی و تقویت کننده برای بازگرداندن عملکرد و کاهش درد است و گاهی اوقات آتل زدن دست نیز توصیه می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها همچنین به بیماران آموزش می‌دهند که کف پا‌های خود را از نظر زخم و تاول معاینه کنند (برای افراد دیابتی) که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به قطع عضو شود.
طب سوزنی
پزشک با تعیین علت بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست و پای شما از طریق سابقه‌ی دقیق سلامتی‌تان و با انجام یک معاینه دقیق فیزیکی، کار خود را شروع می‌کند. بیشتر موارد بی حسی و سوزن سوزن دست و پا خیلی خوب به درمان‌های طب سوزنی پاسخ می‌دهند.
تمرینات ورزشی
در بسیاری از مواقع، از تمرینات گلایدینگ (Gliding) عصب (حرکت دادن انگشتان با یک الگوی خاص) در درمان بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا استفاده می‌شود. این تمرینات، با تسهیل گردش خون و حرکت عصب، از آسیب عصبی جلوگیری می‌کنند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بسیاری از مواقع هنگامی که بی حسی یا گزگز دست‌ها و پا‌ها ایجاد می‌شود، نیاز به ملاقات با پزشک وجود دارد. برای مثال در صورت گزگز دست و پا به‌همراه مشاهده علائم زیر بلافاصله با پزشک ملاقات کنید:
- ایجاد ضعف یا فلج در یک طرف بدن بدون علت مشخص.
- گنگ شدن صحبت‌های شما در هنگام بیان کردن کلمات.
- ایجاد تغییر ناگهانی در وضعیت بینایی.
- بی حسی به دنبال یک آسیب وارد شده به کمر یا گردن که بطور خاص با از دست دادن هوشیاری همراه بوده باشد.
- از دست دادن امکان کنترل ادرار و مدفوع.
- شرایط بی حسی که با گذشت چند دقیقه بر طرف نشود یا در زمان راه رفتن تشدید گردد.
- ایجاد حالت گیجی، اسپاسم، یا رعشه در بدن.
برای پیشگیری از این بیماری چه‌کار باید کرد؟
توجه داشته باشید اگر گزگز انگشتانتان به‌دلیل طرز غیرصحیح نشستن و یا فعالیت باشد، که با تغییر سبک نشستن و فعالیت از این اتفاق جلوگیری خواهید کرد، اما اگر این بیماری به دلایل موارد دیگری بود که در بالا ذکر کردیم صرفا با چکاپ و خودارزیابی بدنتان می‌توانید از بیماری پیشگیری کنید.
اگرچه هیچ درمانی برای گونه‌های ارثی نوروپاتی یا آسیب عصبی محیطی وجود ندارد، بسیاری از گونه‌های اکتسابی قابل درمان‌اند. برای مثال بیماران دیابتی با تحت کنترل درآوردن قند خون می‌توانند پیشرفت نوروپاتی دیابتی را آهسته کنند؛ مصرف مکمل‌های ویتامین نیز آسیب عصبی محیطی بیماران دچار کمبود ویتامین را اصلاح می‌کند.
حفظ وزن بهینه و تناسب اندام، پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، رعایت رژیم غذایی متعادل و خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی یا حداقل زیاده‌روی نکردن در این مورد توصیه‌هایی کلی برای درمان گزگز دست و پا و همچنین درمان نوروپاتی محیطی هستند که همگی ما باید آن‌ها را به خاطر داشته باشیم. ترک دخانیات نیز در حفظ سلامتی مؤثر است، چرا که این مواد باعث می‌شود خون کمتر به رگ‌هایی برسد که مواد مغذی را به عصب‌های محیطی می‌رسانند.
آیا تاکنون دچار گزگز دست و پا شده‌اید؟ به نظر شما گزگز در دست و پا ممکن است دلیل دیگری داشته باشد؟ تجربیات‌تان را با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
