جشنواره فیلم فجر به عنوان بزرگترین و مهمترین رویداد هنری کشور، امسال همانند بسیاری دیگر از جشنواره های مهم سینمایی دنیا دوره‌ای خاص و شاید تکرارنشدنی را تجربه می‌کند. تصمیم‌گیری بر سر برگزاری یا تعطیلی آن از ماه‌ها پیش به چالشی مهم برای مدیران سینمایی تبدیل شده بود چرا که با تعطیلی سالن‌های سینما، هنر هفتم عملاً به رکود افتاده و برخی اهالی سینما رونق دوباره آن را سخت می‌دانند.
با این حال علی رغم اظهارنظرهای مختلف که از یک سو به دعوت برای برگزاری جشنواره به خاطر برگشت شور و حال و نور امید به سینما تاکید داشت و از سویی دیگر خواهان تعویق آن بود، مشخص است که سیاست کلی وزارت ارشاد _ همان طور که پیش‌تر سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم مطرح کرده بود _ بر برگزاری تمام رویدادهای هنری و به طور ویژه جشنواره فجر است. براین اساس تعطیلی یا تعویق جشنواره فیلم فجر از روی میز کنار رفت و برگزاری با سه پلن مختلف در دستور کار قرار گرفت.
آنطور که دبیر جشنواره، سیدمحمدمهدی طباطبایی نژاد در نشست خبری روز گذشته خود که به صورت مجازی برگزار شد توضیح داد، در حال حاضر قرار بر این است که این جشنواره بدون هیات انتخاب در همه بخشهای داستانی، مستند، کوتاه و تبلیغات برگزار و آثار صرفاً به داوری گذاشته شوند. با این اتفاق دیگر مجالی برای ایراد گرفتن از نظر و سلیقه هیات انتخاب نیست و آن‌هایی که ممکن بود اثرشان رد شود هم داوری می‌شوند. به این ترتیب یکی از حاشیه‌های جشنواره از همین حالا از بین رفته است.
طرح دوم پیش روی مدیران جشنواره این است که اگر وضع شیوع کرونا اندکی بهبود یابد و امکان نمایش فیلم‌ها فراهم شود اهالی رسانه و منتقد احتمالاً همراه با جمعی از صاحبان فیلم‌ها بتوانند آثار این دوره از جشنواره را در برج میلاد تماشا کنند؛ مکانی که چند سالی است به محل بحث و اختلاف نظر برای برپایی این رویداد تبدیل شده است.
اما طرح سوم که با وضعیت فعلی به نظر بعید می‌رسد عملی شود این است که در بهمن ماه امسال پاندمی آنقدر کنترل شده باشد که امکان نمایش فیلم‌ها با ظرفیت ۴۰ تا ۵۰ درصد برای مردم فراهم شود، این در حالی است که همین الان هیچ دورنمایی برای از سر گیری فعالیت سینماها وجود ندارد و سالن‌های سینمایی تقریباً جزو آخرین مشاغلی هستند که در رفع محدودیت‌ها، مورد توجه ستاد ملی کرونا بوده‌اند.
براین اساس فعلا فقط همان رقابت فجر باقی می‌ماند که با تعریف جشنواره تفاوت‌های آشکار دارد. اما با این حال طرح چند پرسش و نکته می‌تواند قابل توجه باشد که اولین نکته اساسی در برگزاری این است که شور و هیجان هر سال جشنواره فیلم فجر که به واسطه حضور مخاطب و برگزاری نشست‌های خبری با حضور عوامل فیلم‌ها بود، دیگر وجود ندارد.
طباطبایی‌نژاد گفته است که این را با برنامه‌های تولیدی تلویزیون و سامانه‌های درخواستی می‌شود جبران کرد، اما باید پرسید آیا منظور همان تلویزیونی است که در اندک روزهای باز بودن سینماها در ۹ ماه گذشته، هر چه سینمایی‌ها فریاد زدند و درخواست کردند که تلویزیون همراهی‌شان کند و نکرد؟ همان تلویزیونی که از طریق زیرمجموعه‌های خود امکان پخش زنده برنامه‌های سینمایی را در پلتفرم‌ها مختل کرده است؟
اصلا حتی در صورت همکاری خوب تلویزیون و سامانه‌های نمایش درخواستی، وقتی فیلمی نمایش داده نمی شود چقدر برنامه‌های جشنواره‌ای برای مخاطب جذابیت خواهد داشت؟ البته به نظر می رسد همانطور که در چند سال گذشته پیش از شروع جشنواره برخی فیلم‌ها به طور خصوصی برای بعضی رسانه‌ها و منتقدان نمایش داده می شدند، امسال این محافل خیلی داغ‌تر شود و بیشتر سینماگران ترجیح بدهند با رعایت پروتکل های بهداشتی در جمع های محدودی فیلم هایشان را نمایش بدهند، اتفاقی که در سال های قبل هم می افتاد و برخی سینماگران تمایل داشتند که فیلم شان را قبل از اکران در فجر برای برخی صاحب نظران رسانه به نمایش بگذارند تا آنها زودتر درباره فیلم هایشان بنویسند. (البته اگر اهالی رسانه قبول کنند در شرایط کرونایی در این محفل های نمایش فیلم شرکت کنند.)
نکته دیگر این است که در فراخوان ذکر شده، جشنواره برای معرفی و تقدیر از برگزیدگان و فعالان سینما که در این سال برای خاموش نشدن چراغ سینما تلاش کردند برگزار می‌شود. طباطبایی نژاد گفته است، براساس آمار فیلم‌هایی که از سال قبل باقی مانده و به جشنواره نرسیدند و پروانه ساخت‌های صادر شده، نزدیک به ۵۰ فیلم احتمالا می‌توانند برای جشنواره متقاضی باشند، اما آیا همه فیلمسازانی که در ماه‌های گذشته فیلم ساخته یا نتوانستند در جشنواره قبلی نمایش بگذارند، حاضرند نتیجه کار خود را در یک رویداد بدون مخاطب و صرفا برای داوران نمایش دهند؟
همچنین با توجه به تاکید دبیر جشنواره براینکه شرایط امسال خاص است و باید آن را پذیرفت می‌توان پرسید آیا در همین شرایط ویژه، نمی شد امکان استثنا قائل شدن فیلم‌های جشنواره کودک را به فیلم‌های دیگری که در جشنواره‌های خارجی حضور داشتند تعمیم داد؟ گرچه باید دید صاحبان آن فیلم‌ها اصلا موافق شرکت در فجر هستند یا خیر.
نکته دیگر درباره فیلم‌های جشنواره کوتاه تهران است که با تعطیلی سینماها نیمه کاره مانده و مشخص نیست اگر تا بهمن دستوری به بازگشایی سینماها داده نشود بهترین فیلم کوتاه چطور انتخاب می‌شود.
با وجود همه نکاتی که در اینجا اشاره شد و نکات بیشتری که درباره شیوه برگزاری و فراخوان و داوری آثار خود دارد، مثل آنچه درباره فیلم‌های اول رخ می‌دهد که بخش نگاه نو حذف شده و این فیلم‌ها در همه بخش‌ها داوری می‌شوند، باید منتظر ماند و دید تاریخ جشنواره فجر از دوره سی و نهم چه روایتی برای سینمای ایران باقی خواهند گذاشت.
