خواب یکی از مهمترین نیاز‌های بدن است که کمبود آن می‌تواند علاوه بر اینکه سلامت کلی شما را تحت تاثیر قرار دهد و سبب بروز بیماری‌های مختلف شود همچنین می‌تواند مشکلاتی را در تمام کار‌های روزمره ایجاد کند.
کم خوابی یا بی خوابی از رایج‌ترین مشکلات امروزه به حساب می‌آیند و خیلی از انسان‌ها درگیر آن هستند درواقع کم خوابی خود بیماری به حساب نمی‌آید بلکه جزء علایم بیماری محسوب می‌شود در واقع بی خوابی یک اختلال شایع خواب است که باعث می‌شود به خواب رفتن به کاری سخت و طاقت فرسا و گاهی غیر ممکن تبدیل شود.
علاوه بر این در هنگام ابتلا به این اختلال فرد ممکن است زودتر از موعد مقرر بیدار شده و دیگر قادر به خوابیدن نباشد. حتی ممکن است فرد بعد از بیدار شدن از خواب هم احساس خستگی داشته باشد. بیخوابی علاوه بر کم کردن میزان انرژی بدن، بر خلق و خو، سلامت بدن، عملکرد شغلی و کیفیت زندگی اثر خواهد گذاشت.
در بی خوابی مهم نیست چقدر خسته اید، چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اید یا در روز قبل چقدر خوابیده‌اید! در هر حالتی که باشید خوابتان نمی‌برد. در واقع تعریف کلی بی خوابی، ناتوانی در خواب منظم است که به صورت عادت رواج پیدا می‌کند.
انواع کم خوابی یا بی خوابی
بی خوابی شامل طیف گسترده‌ای از اختلالات خواب است که به صورت معمول سه نوع دارد:
بی خوابی حاد یا کوتاه مدت
بی خوابی کوتاه مدت نام دیگر این نوع از بی خوابی است و علایم و نشانه‌های آن تا هفته‌ها باقی می‌ماند که به دلیل اختلالات طبیعی شما مانند بیماری ها، مسافرت، غم و اندوه یا استرس رخ می‌دهد. در بی خوابی حاد معمولا اگر به زمان خوابتان عادت کرده باشید، مشکلی به وجود نمی‌آید و به راحتی می‌خوابید.
بی خوابی مزمن یا بلند مدت
نوع خطرناک‌تر بیماری است که می‌تواند سبب بروز مشکلات و عوارض جدی تری شود. این نوع از بی خوابی ماه‌ها و حتی سال‌ها ادامه دارد، در واقع این نوع بی خوابی زمانی رخ می‌دهد که برای مدت طولانی مثلا سه ماه یا بیشتر، نتوانید به طور منظم و با کیفیت به خواب بروید.
بی خوابی گذرا
زمانی که علایم تا سه شب ادامه ادامه داشته باشند، جزء بیخوابی گذرا محسوب می‌شود.
عوارض بیخوابی
کاهش روحیه و افسردگی: با گذشت زمان، کمبود خواب و اختلالات خواب باعث بروز علائم افسردگی می‌شود. بی خوابی و افسردگی یکدیگر را تقویت می‌کنند، یعنی کم خوابی علائم افسردگی را بدتر می‌کند و افسردگی به خواب رفتن را سخت‌تر می‌کند. از طرفی درمان مشکلات خواب مثل کم خوابی به بهبود افسردگی و علائم آن کمک می‌کند و بالعکس.
اختلال در عملکرد شناختی: به صراحت می‌توان گفت کمبود خواب تفکر و توانایی‌های یادگیری شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هشیاری، تمرکز، استدلال و قدرت حل مشکل را مختل می‌کند. این در حالی است که خواب کافی به شما در ذخیره سازی تجربیات و اطلاعات جدید در هارد دیسک مغز کمک می‌کند. چرخه خواب نقش مهمی در تقویت حافظه دارد.
دید ضعیف: محرومیت از خواب با دید تونلی، دو-بینی و تاری دید همراه است هر چه بیشتر بیدار بمانید، اشتباهات بصری بیشتری را تجربه خواهید کرد و بیشتر احتمال دارد که احساسات کاملاً توهمی را تجربه کنید.
پیری زودرس: در حالی که با افزایش سن و کاهش سطح تستوسترون در مردان، علائم پیری به خصوص در پوست خود را نشان میدهند، کمبود خواب نیز می‌تواند همین عارضه را داشته باشد و منجر به تیره شدن پوست و چین و چروک‌های زودرس شود. هنگام محرومیت از خواب، کورتیزول یا همان هورمون استرس، بیشتر آزاد می‌شود و در حجم‌های بالاتر می‌تواند کلاژن پوست را تجزیه کند و انعطاف پذیری و صافی پوست را از بین ببرد.
افزایش وزن: علم این نکته را تایید کرده که ساعات کم خواب بر وزن شما، سایز دور کمر و سایز شکم تاثیر می‌گذارد. بدخوابی و بی خوابی مغز شما را به مصرف مواد غذایی بیشتر ترغیب می‌کند و متابولیسم شما را نیز کاهش می‌دهد. گرلین، حس گرسنگی را تحریک می‌کند و لپتین پیام سیری را به مغز می‌فرستد و اشتها را سرکوب می‌کند. کاهش زمان خوابیدن باعث کاهش لپتین و افزایش گرلین می‌شود. کمبود خواب نه تنها اشتها را تحریک می‌کند، بلکه میل به مصرف مواد غذایی چرب و شیرین را افزایش می‌دهد.
سردرد: دانشمندان هنوز دقیقا نمی‌دانند که چرا محرومیت از خواب باعث سردرد می‌شود، اما پزشکان بیش از یک قرن متوجه این موضوع شده اند. میگرن‌ها می‌توانند ناشی از شب‌های بیخوابی باشند و ۳۶ تا ۵۸ درصد افراد مبتلا به آپنه خواب از خواب با سردرد صبحگاهی بی دلیل بیدار می‌شوند.
عفونت: می‌دانید این عملی است که، سیستم ایمنی بدن شما انجام می‌دهد، جایی که یک نوع زخم باز داشته باشید، آن محل بلافاصله عفونت نمی‌کند، محرومیت طولانی مدت از خواب و حتی یک شب بی خوابی، می‌تواند مانع دفاع طبیعی بدن شما در برابر میکروارگانیسم‌ها شود.
افزایش تحریک پذیری و عصبانی شدن: تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که کم خوابی یا بی خوابی را تجربه کرده‌اند، در مواجهه با رفتار‌های منفی و نامطلوب (مثلاً اینکه یک نفر در میانه‌ی کار، حواس شما را پرت کند) واکنش‌های بزرگتری نشان میدهند.
عدم تمرکز: مشکلی با توجه کردن و خواندن یا گوش دادن به چیزی دارید؟ کار‌هایی که نیاز به توجه دارند، به کم خوابی حساس هستند. درصورت کم‌خوابی، شما وارد حالت ناپایداری که در عرض چند ثانیه متغیر است و نمیتوان آن را به طور کامل بیدار یا خواب شناخت، می‌شوید و توانایی شما برای توجه بیشتر در بهترین حالت باز هم متغیر است.
عدم تحریک پذیری جنسی و بروز ناتوانی جنسی: تستوسترون جزء مهمی از میل جنسی در زنان و مردان است. خواب، باعث افزایش سطح تستوسترون می‌شود، در حالی که بیداری بیش از حد، آن را کاهش می‌دهد محرومیت از خواب و اختلال در خواب، در نتیجه، با کاهش میل جنسی و اختلال عملکرد جنسی مرتبط است، و افراد مبتلا به آپنه خواب، در معرض خطر خاصی قرار می‌گیرند.
دیابت: زمانی که بدن شما می‌خواهد شما را به خواب با اختلالات متابولیسم خود دعوت کند، به نوبه خود افزایش خطر را برای مقاومت به انسولین (اغلب به نام پیش از دیابت) و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.
سرطان: دانشمندان، تازه شروع به بررسی ارتباط بین خواب و سرطان و انواع مختلف سرطان و روش مقابله با آن‌ها دارند، اما از آنجایی که ریتم شبانه روزی با کم خوابی قطع شده و کمبود ایمنی نتیجه مستقیم محرومیت از خواب است، جای تعجب نیست که تحقیقات اولیه نشان می‌دهد، که افرادی که خواب کافی ندارند، در معرض خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان قرار دارند، از جمله سرطان‌های روده بزرگ و پستان.
خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن
اختلالات مربوط به خواب و کم خوابی طولانی مدت خطر ابتلا به بیماری‌های زیر را افزایش میدهند:
- بیماری‌های قلبی
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- بی نظمی ضربان قلب
- فشار خون بالا
- سکته مغزی
- دیابت
- مشکلات سیستم گوارشی: در صورتی که کم خوابی بصورت مداوم تکرار شود، سندروم التهاب روده شدید‌تر می‌شود. همچنین باید به این نکته اشاره کرد افرادی که از بیماری کرون رنج می‌برند، در صورت بی خوابی دو برابر سایر افراد در معرض خطر عود کردن این سندرم در مقایسه با افراد عادی قرار دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بی خوابی منجر به عملکرد بد فرد در طول روز شود، برای شناسایی عامل ایجاد کننده‌ی آن و درمان آن به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک تشخیص دهد که فرد به اختلال خواب مبتلا است، برای انجام آزمایش‌های بیشتر و تخصصی‌تر فرد را به مرکز اختلالات خواب ارجاع خواهد داد.
