سریال «قورباغه» ساخته هومن سیدی مدت‌هاست که پشت خط مانده و هر بار که خبر پخش آن می‌رسد مانعی تازه بر سر راه آن سبز می‌شود و نمایش آن به تعویق می‌افتد. این سریال که مدت هاست تبلیغات آن شروع شده، در برهوت فیلم و سریال خوب ایرانی و به‌واسطه حضور نوید محمدزاده، می‌تواند حسابی گل کند و مورد توجه قرار بگیرد؛ مخصوصا که به تعویق افتادن چندین و چندباره پخش آن باعث بیشتر شدن عطش مخاطبان بالقوه این سریال شده است.
در واقع همه حواشی پیرامون قورباغه به نفع آن تمام‌شده و حالا خیلی‌ها دوست دارند ببینند سریالی که گویا قرار نیست بختش باز شود و به نمایش درآید، چه داستانی دارد و روی چه موضوعی دست گذاشته که این‌همه حساسیت روی آن وجود دارد. دست‌اندرکاران سریال هم به‌خوبی می‌دانند که باید از این حاشیه‌ها به نحو احسن استفاده کنند و تا جایی که امکانش هست بر تعداد مخاطبانشان بیفزایند. ۲۴آذر بود که خبر آمد پخش قورباغه با دستور قضایی متوقف شده است؛ اما یکشنبه همین هفته دادسرای عمومی و انقلاب تهران اعلام کرد ادعاهای مطرح شده پیرامون توقیف این سریال از سوی دادسرای عمومی و انقلاب تهران صحت ندارد.
بنا بر اعلام روابط‌عمومی دادسرای عمومی و انقلاب تهران، پخش این سریال با توجه به گزارش‌های ضابطین و برخی ابهامات در مورد لزوم بررسی منشأ هزینه‌های تهیه و تولید این سریال پخش آن تا حصول نتیجه به تأخیر افتاده است. در پایان این اعلامیه آمده بود: گزارشات واصله به دادسرای عمومی و انقلاب تهران در حال بررسی است و نتیجه آن متعاقبا اعلام خواهد شد. منظور از «برخی ابهامات در مورد لزوم بررسی منشأ هزینه‌های تهیه و تولید این سریال» چیست؟ آیا این موضوع به تهیه‌کننده قورباغه که در ساخت سریال «شهرزاد» با امامی همکاری داشت برمی‌گردد؟
پرونده امامی که از متهمان اصلی فساد در صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه است، همچنان مفتوح و در حال رسیدگی است. به این ترتیب می‌توان نتیجه‌گیری کرد که منشأ مشکل قورباغه به امامی برمی‌گردد؟ مونا خلیل‌زاده، مدرس دانشگاه، ما را در پیدا کردن پاسخ این پرسش‌ها یاری داده است.
صدا، دوربین، پولشویی
چند سالی است که موضوع ورود پول‌های مشکوک و کثیف به سینما و شبکه نمایش خانگی تحت عنوان پولشویی به بحثی داغ بدل شده است. اما پولشویی چیست؟ خلیل‌زاده، پیش از هر چیز، تعریفی از پولشویی به‌دست می‌دهد: «پولشویی فعالیتی غیرقانونی است که طی آن عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خلاف قانون مشروعیت پیدا می‌کند. به‌عبارت دیگر، پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های تمیز تبدیل و وارد بدنه اقتصاد می‌شود و این راه‌حلی متداول برای به‌دست آوردن سود از درآمدهای غیرقانونی است تا بتوانند این پول‌ها را در بازار تطهیر کنند و مورد استفاده قرار بدهند.
در واقع افراد به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه پول‌هایی را که از راه خلاف به‌دست آمده وارد سیستم مالی کشور می‌کنند. اصولا این پول‌ها از راه قاچاق مواد‌مخدر، فعالیت‌های تروریستی یا بقیه جرایم حاصل می‌شوند. پولشویی دارای ۳مرحله است: تزریق، لایه‌بندی، ادغام و یکپارچه‌سازی. در مرحله تزریق، پول کثیف توسط کارگزاران به سیستم مالی و بانکی تزریق می‌شود؛ در مرحله لایه‌بندی، پنهان کردن سرمنشأ ذخایر مالی با تراکنش‌های مختلف و واریز به حساب‌های متعدد انجام می‌شود و در مرحله آخر، پول ناشی از این نقل و انتقالات عادی جلوه می‌کند و مورد استفاده قرار می‌گیرد.» پس، چنانچه پولی با منشأ مجرمانه برای تطهیر وارد سینما و شبکه نمایش خانگی شود، پولشویی رخ داده است.
یک ماجرای پیچیده
چنانچه جرم پولشویی اثبات شود، چه مجازاتی در انتظار آن است؟ خلیل‌زاده می‌گوید: «یکی از جزاهایی که برای جرم پولشویی درنظر گرفته شده مصادره اموال و عواید حاصل از جرم است. همانطور که گفتیم قصد پولشویی قانونی جلوه دادن درآمدهای مجرمانه و نامشروع و درنهایت استفاده آزادانه از این درآمدهاست؛ محروم کردن مجرمان از این درآمدها باعث کاهش انگیزه ارتکاب به پولشویی و جرایم بعد از آن می‌شود. این موضوع در ماده۹ قانون مبارزه با پولشویی مقرر شده کسی که مرتکب جرم پولشویی شده، علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از آن، جزای نقدی هم خواهد داشت.»
حال اگر اثبات شود که فیلم یا سریالی با سرمایه حاصل از پولشویی تولید شده تکلیف چیست؟ خلیل‌زاده چنین پاسخ می‌دهد: «اگر اثبات شود که عواید ناشی از جرمی وارد این سریال شده، مبالغ هزینه‌شده باید به نفع دولت مصادره شود؛ بنابراین، شاید دلیل جلوگیری از نمایش این سریال همین است.» وی در ادامه می‌افزاید: «در اکثر مواقع اگر این پول مصرف شده باشد، مثل این سریال که به‌حساب بازیگران واریز شده، درصورتی‌که اثبات شود منشا این پول‌ها نامشروع بوده، اصولا این پول از کسی که درآمد نامشروع داشته و آن را تطهیر کرده، گرفته می‌شود نه از بازیگران سریال؛ مثل اتفاقی که برای سریال «شهرزاد» افتاد.
متأسفانه در قانون آیین دادرسی کیفری ما به این مسئله پرداخته نشده درصورتی که حساب بانکی یا مالی توقیف شود و خسارتی به طرفین وارد شود، چه اتفاقی خواهد افتاد. اصولا خسارت ناشی از این توقیف قابل مطالبه نیست. البته شاید امکان مطالبه جبران ضرر و زیان مادی و معنوی طبق قانون مسئولیت مدنی وجود داشته باشد ولی درخصوص بحث کیفری این امکان وجود ندارد. تنها جایی که به بحث دریافت خسارت در آیین دادرسی کیفری اشاره شده، جایی است که افراد بازداشت موقت یا زندانی می‌شوند و بعد بی‌گناهی‌شان ثابت می‌شود. در این صورت، باز هم طبق شرایطی، امکان مطالبه خسارت ایام بازداشت از دولت وجود دارد.»
ردیابی وجوه هزینه‌شده
مسئولیت ردیابی وجوه و اموالی که در جریان پولشویی صرف شده بر عهده کیست؟ خلیل‌زاده می‌گوید: «این وظیفه بر عهده اجرای احکام است که با ردیابی انتقال وجوه، آنها را پیدا کند و حتی اگر این پول‌ها مصرف شده و به ظاهر خرج فرهنگ و رسانه شده باشد، آنها را پیدا و مسترد کند. یعنی بعید به‌نظر می‌رسد که بازیگران حاضر به بازگرداندن مبلغی شوند که به‌عنوان دستمزد دریافت کرده‌اند و البته این پول به همین راحتی هم قابل استرداد نیست.» سؤال دیگری که وجود دارد این است که اگر منشأ غیرقانونی فیلم یا سریالی مشخص شود و فرد یا افرادی باشند که از این پروژه همچنان طلبکار باشند، تکلیف چیست؟
این استاد دانشگاه می‌گوید: «تمام عواملی که با این سریال کار کرده، می‌تواند دادخواست مطالبه حقالزحمهاش را به مراجع صالح ارائه بدهد و هزینه‌هایی را که مطالبه می‌کند، پس از طی مراحل حقوقی، دریافت کند.» با این تفاصیل باید گفت علاقه‌مندان به قورباغه فعلا باید صبر کنند تا نتیجه تحقیقات قضایی مشخص شود و پس از آن تکلیف این سریال یکسره خواهد شد.
