بهترین بازیگر زن تاریخ سینمای ایران

به بهانه «روز بازیگر» ده بازیگر برتر سینمای ایران را فهرست کرده‌ایم، کمی شاید سلیقه هم در این فهرست دخیل باشد. اگر در نظرات با ما همراهی کنید، این ارائه، جذاب‌تر خواهد شد.

سوسن تسلیمی پس از تجربه نمایشی بسیار در تئاتر بازیگری سینما را با نقشی در فیلم چریکه تارا در سال ۱۳۵۷ آغاز کرد. بازی او در این فیلم، در جشنواره سن سباستین مورد تقدیر قرار گرفت. از سوسن تسلیمی به‌عنوان اولین زن صاحب سبک بازیگری و یکی از برترین بازیگران زن تاریخ سینمای ایران یاد می‌شود.

یکی از نقاط قوت فیلم «باشو غریبه کوچک» علاوه بر ارزش‎های دیگر آن بازی سوسن تسلیمی است که به زیبایی رفتار یک زن روستایی را نشان می‌دهد. او لهجه شمالی را بسیار روان و درخشان ادا می‌کند.  تسلیمی در «باشو غریبه کوچک» یکی از تمام و کمال‌ترین مادران سینمای ایران را می‌سازد.

داستان این فیلم از جایی آغاز می‌شود که یزدگرد سوم به مرو می‌گریزد و به طور ناشناس در آسیابی پناه می‌گیرد. داستان از زبان آسیابان، زن آسیابان و دخترشان بیان می‌شود و همه روایت‌ها با هم تفاوت دارد. تسلیمی در «مرگ یزدگرد»، بهترین بازی فیلم را به نام خود ثبت می‌کند و تقریباً تمام صحنه را تحت‌الشعاع حضور خود قرار می‌دهد.

در این فیلم سوسن تسلیمی نقش زنی از روستا‌های شمال ایران را به عهده داشت. او که به سبب زادگاهش زبان گیلکی را بلد بود بدون هیچ مشکلی توانست با لهجه‌ی روانش این نقش را بازی کند و دوباره مورد توجه قرار بگیرد.

---

پوری بنایی ستاره با استعدادی سینمای ایران طی دهه‌های چهل و پنجاه بود که هیچگاه به ابتذال نگروید. او در سال ۱۳۴۳ اولین فیلمش «عروس فرنگی» را بازی کرد. این فیلم بسیار موفق بود و در فستیوال‌های مختلف جایزه گرفت؛ پوری بنایی در مسکو دیپلم افتخار دریافت کرد.

«غزل» یکی از مهجورترین فیلم‌های مسعود کیمیایی است. این فیلم براساس یک داستان کوتاه دو سه صفحه‌ای از «بورخس» ساخته شد. در پنجمین فیلم مسعود کیمیایی نقش زن نه تنها پررنگ‌تر از همیشه می‌شود که درام بر پایه شخصیت او شکل می‌گیرد. زن در این فیلم محل مناقشه دو برادر می‌شود که هر کدام دل در گرو او دارند.

شخصیت زن فیلم بیش از هر چیز شخصیت زن اثیری «بوف کور» هدایت را به یاد می‌آورد. زنی که در عین زیبایی ویران می‌کند. اما مسیری که گله برای قهرمان فیلم که با این زن مواجه می‌شود ترسیم می‌کند در عین شباهت به بوف کور مسیر متفاوتی را طی می‌کند.

به یاد ماندنی قهرمان مسعود کیمیایی بدون شک شخصیت قیصر در فیلم «قیصر» است و پوری بنایی در این اثر جریان ساز سینما نقش اصلی زن داشت.

---

هدیه تهرانی از اولین حضورش با صورت سرد و مغرورش شمایلی برای خود ساخت که تا سال‌ها، در سینمای ایران نقش زنانی سرسخت و در مبارزه بافرهنگ واپس‌گرا را بر عهده بگیرد. درونگرایی برجسته‌اش به نحوی خود انگیخته، شخصیت او را در تلاطم‌های عاطفی فیلم‌ها متفاوت جلوه می‌داد.

هدیه تهرانی در نقش زنی که برای آزادی‌های فردی و تثبیت هویتش در یک زندگی مشترک بیمار می‌جنگد و عشقی جنون وار او را تا مرز نابودی می‌برد، آن‌قدر خوب می‌درخشد که برای سومین فیلمش، جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن را از هفدهمین جشنواره فجر کسب می‌کند.

سیما نمونه بارزی از یک شخصیت دو وجهی است. چهره سرد و لحن صدا و نحوه راه رفتن تهرانی در فیلم باعث می‌شود این دو وجه شخصیت به خوبی از آب دربیاید. سیما ریاحی در «شوکران» از معدود ضدقهرمان‌های زنِ سینمای ایران است؛ شمایلی ملموس از بخشی از زنان و دختران دهه هفتاد و هشتاد کشور.

هدیه تهرانی در «چهارشنبه‌سوری»، هیچ نشانی از آن زن توانا و قدرتمندی که سرنوشتش را در دست می‌گیرد ندارد. او نقش زنی را ایفا کرده است که در سوءظن و اندوه شدید غرق شده است. مژده یک زن ایرانی شکننده، مضطرب و حساس است که در آستانه فروپاشی روانی قرار دارد.

---

ستاره نوظهور سینما در دهه ۷۰ که با «عروس» چهره شد و جای پذیرش پیشنهاد‌های فراوان سینمای تجاری، ترجیح داد در فیلم‌های مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی بازی کند، خیلی زود اعتبار هنری را به وجاهت چهره اضافه کرد.

فرشته «دو زن»، نمونه ملموسی از زن رنج‌کشیده ایرانی بود. نیکی کریمی سیمایی از معصومیت را به نمایش گذاشت و به بهترین شکل این پرسوناژ را جان بخشیده بود.

اولین همکاری  داریوش مهرجویی و نیکی کریمی؛ یکی از بهترین فیلم‌های داریوش مهرجویی که اقتباسی از نمایشنامه «خانه عروسک» هنریک ایبسن است، یکی از مهم‌ترین نماشنامه‌های تاریخ تئاتر. سارا زنی که به جهت شخصیت پردازی می‌تواند به بسیاری از زنان ساده خانه و خانواده ایرانی ارجاع داد و در عین حال واکنش سارا را در پایان بدل کند به عملی نمادین و قابل تعمیم به همه بغض‌های فروخورده این قشر در طول اعصار.

«بوی پیراهن یوسف» همچنان فیلم ویژه‌ای که شاید اوج نمادگرایی سینمای حاتمی کیا باشد. شیرین زن پرتکاپو و جست و جو گری که در معنای بازشناختی خود و هستی است.

---

خانم بازیگر سینمای ایران که رکورددار گرفتن بیشترین تعداد سیمرغ است و با تعدادی از بهترین کارگردانان سینمای ایران همکاری داشته است.

«همسر» به کارگردانی مهدی فخیم زاده سال ۷۲ ساخته شد و چهره جدیدی از فاطمه معتمدآریا را با ایفای نقش کمدی به اهالی سینما نشان داد که برای مخاطب بسیار جذاب بود. بازی معتمدآریا خوش‌ریتم، شیرین و اکت و دیالوگ‌هایش سریع و فرز است. «همسر» نشان می‌دهد که معتمدآریا یک کمدین بالقوه درونش دارد.

پسر گیلانه زخم‌خورده از جنگ، جسمی ناتوان دارد و معتمدآریا در نقش گیلانه در پی سرپا نگه داشتن زندگی با زمانه درگیر است. نوع بازی معتمدآریا در این فیلم اگرچه منتقدانی هم دارد که آن را بیش از حد برونگرایانه و اغراق‌آمیز می‌دانند، اما چنان است که گیلانه را به زنی ماندگار در سینمای ایران تبدیل کرده است.

فیلم «بنفشه آفریقایی» در شخصیت‌پردازی هم برخلاف ظاهر و بیان مدرن در زیبایی شناسی تصویری خود، از سنت فیلم‌های یکی دو دهه پیش پیروی می‌کند. فاطمه معتمدآریا مثل همیشه جلوی دوربین راحت است؛ شخصیت شکوه در فیلم تمثیلی از سردرگمی است میان گذشته و حال.

---

گلاب آدینه از بازیگرانی است که از تئاتر به سینما آمده است، اما هیچ‌گاه در سینما به حربه‌های تئاتری متصل نشده است و در عین واقع‌گرایی نقش‌هایش را بازی کرده است.

«زیرپوست شهر» روایتی حساس دارد و با انتقاد‌های اجتماعی و سیاسی‌اش به یکی از ماندگارترین آثار دهه هفتاد تبدیل می‌شود. طوبی مدیر و مدبر است و به جای شوهر بیکار، مرد خانواده است و برای همه فرزندانش پشتوانه محکمی است.

گلاب آدینه در «روسری آبی» در نقش کبوتر می‌درخشد. او در نقش زنی سختی‌کشیده با لبخندی فراموش‌نشدنی ظاهر می‌شود. زنی که سال‌ها کار در شرایط سخت چهره‌اش را هم خراب کرده است؛ اما او می‌خندد و با شوخی از این موضوع صحبت می‌کند.

بدون شک گلاب آدینه بهترین انتخاب برای ایفای نقش مادری مظلوم، پر جنب و جوش، کم توقع، مهربان و خسته از زمانه بود. او با بازی بسیار روان و درخور توجهی که از خود ایفا می‌کند، بدون اینکه دست به اغراق‌های آزار دهنده بزند.

---

گوهر خیراندیش نقش‌های زیادی را در سینما، تلویزیون و تئاتر جلوی دوربین برده است. برخی از نقش هایش در دنیای هنر ماندگارتر شد و جوایز متعددی در جشنواره‌های مختلف را دریافت کرده است.

«بانو» نقطه عطفی در کارنامه هنری گوهر خیراندیش محسوب می‌شود که با گریمی بی نظیر توانست تندیس بهترین بازیگر جشن خانه سینما را برای این بانوی هنرمند به ارمغان بیاورد.

گوهر خیراندیش برای ایفای نقش مادری روستایی که شوهرش زندان است و سربازی عاشق دخترش و پسرش در حال کمک به قاچاقچیان چوب است، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن از جشنواره بیست و دوم فجر شد.

«ارتفاع پست» اقتباسی است از یک اتفاق واقعی و خیراندیش بیش از همه این واقعیت هولناک را به تصویر می‌کشد. فیلمی که برای خیراندیش دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن را از جشنواره بیستمین جشنواره فجر به ارمغان آورد.

---

لیلا حاتمی یک تحفه گران‌قدر برای سینمای ایران است. شمایلی که آدم حس می‌کند همیشه توی بازی‌هایش چیزی برای پنهان کردن دارد.

«آب و آتش» فیلمی که نقاب معصومانه دختر خوب و آرام را از چهره لیلا حاتمی کنار می‌کشد. تا پیش‌ از این بازی در نقش دختر‌هایی معصوم و آرام تصویری این‌چنینی از لیلا حاتمی ساخته که به‌واسطه نقش مریم دستخوش تغییری اساسی می‌شود.

بازی لیلا حاتمی در «رگ خواب» بی‌اغراق یکی از بهترین تجربیاتش است. مینا زنی ساده و معمولی است که می‌خواهد زندگیش را از بی‌سامانی نجات دهد اما با یک عاشقانه اشتباه به فنا می‌رود، آنقدر که سر از گرم‌خانه بی‌خانمان‌های تهران درمی‌آورد.

«جدایی نادر از سیمین» را می‌توان موفق‌ترین فیلم لیلا حاتمی در عرصه بین‌المللی دانست. فیلمی که موفق به دریافت جوایز بین المللی زیادی شد و به شکل خاص جایزه خرس نقره‌ای بهترین بازیگری را برای تیم بازیگرانش از جشنواره برلین به ارمغان آورد. حاتمی در این فیلم نقشی متفاوت را بازی می‌کند. عموما او نقش زنان آرام و تودار را ایفا کرده است.

---

فریماه فرجامی ستاره دهه شصت و هفتاد خورشیدی سینمای ایران، نزدیک به دو دهه و در اوج شهرت، آهسته و بی‌صدا دیگر جلوی دوربین حاضر نشد و صحنه را ترک کرد.

«سرب» یکی از بهترین آثار مسعود کیمیایی، در هفتمین دوره جشنواره فجر، موردتقدیر قرار می‌گیرد و فریماه فرجامی، برای این فیلم دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن را کسب می‌کند.

آفاق زنی است مملو از انواع تضادها. هم عاشق است، هم از عشقش متنفر. او با وجود سخت جانی که زندگی بر او تحمیل کرده است بسیار شکننده و ظریف است و تمام این تضادهاست که شخصیت آفاق را یگانه می‌سازد. فریما فرجامی در این فیلم یکی از بهترین نقش آفرینی‌های سینمای ایران را ایفا می‌کند.

فرجامی در «پرده آخر»، در نقش فروغ الزمان ظاهر می‌شود. زنی که قربانی نقشه‌های خواهر و برادر همسرش است و در میانه یک بازی مرز میان حقیقت و خیال را گم می‌کند و در آستانه جنون قرار می‌گیرد.

---

سحر دولتشاهی

سحر دولتشاهی، از نسل جدید بازیگران سینمای ایران است که در مدت نسبتاً کوتاهی، تبدیل به یک ستاره شد.

«عصر یخبندان» نقطه عطف کارنامه کاری دولتشاهی است. او با ایفای نقشی متفاوت، استاندارد جدیدی از ارائه یک نقش مکمل را عرضه می‌کند و همین توانایی هم برایش اولین سیمرغ را در پی دارد.

بهترین و درخشان‌ترین بازی دولتشاهی در «وارونگی» است. بهزادی کاراکتری چندبعدی و جذاب می‌آفریند و در اختیار دولتشاهی قرار می‌دهد. او هم به بهترین نحو به این کاراکتر جان می‌بخشد.

دولتشاهی کاراکتر مهرانه نوری را به‌گونه‌ای بازی می‌کند که بیننده باور می‌کند شناخت دقیقی از نقشش دارد. او با شیوه حرف زدنش، زبان بدنش و فن بیانش، مهرانه نوری را با همان جذابیتی که در فیلم‌نامه بیرقی بوده است به تصویر درمی‌آورد.