اکثر ما حداقل یک بار تجربه رفلاکس یا ترش کردن معده را در طول زندگی داشته‌ایم؛ در این مطلب به بررسی دلایل رفلاکس و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
گاهی برگشت محتویات معده به درون مری، حتی در افراد سالم هم وضعیت غیرمعمولی نیست و حدود ۳۵-۲۵ درصد افراد سوزش ناشی از این برگشت را در طول عمر خود تجربه نموده‌اند که بعضاً با سوزش قلب اشتباه می‌شود.
اصطلاح ترش کردن و یا سوزش سر دل از علائم اصلی رفلاکس یا گاستروازوفاژی می‌باشد که در مراحل حادتر با التهاب حلق، گرفتگی مری، گرفتگی صدا و آسم، و در صورت استمرار با التهاب، زخم و خراش و تنگی مری همراه است.
ترش کردن (رفلاکس) چیست؟
ترش کردن احتمالا شایع‌ترین علت حملات سو هاضمه در افراد می‌باشد. این وضعیت به علت بالا آمدن مایع اسیدی معده به داخل مری ایجاد می‌شود. لایه پوشاننده مری قدرت محافظت در مقابل اثرات مضر اسید معده را ندارد و در نتیجه دچار التهاب و درد سوزشی می‌شود که اصطلاحا به آن سوزش سرمعده می‌گویند.
حملات ترش کردن معمولا مختصر بوده و مدت زمان کمی طول می‌کشد. اما اگر این ترش کردن‌ها دائمی شوند لایه پوشاننده مری ممکن است دچار صدمات دائمی شود. در برخی موارد ترش کردن می‌تواند باعث خونریزی از دستگاه گوارش شود.
رفلاکس معده چگونه اتفاق می‌افتد؟
غذایی که می‌خوریم از طریق مری وارد معده می‌شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می‌شود. دیواره معده به دلیل پوشش مناسب، در مقابل تماس مداوم با اسید و شیره معده و اثرات مخرب آن‌ها مقاوم است. بالعکس دیواره مری به دلیل نداشتن پوشش مناسب، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه‌ای به نام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود. ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می‌کند.
اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی‌موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می‌گردند و باعث آزردگی مری می‌شود.
علائم ترش کردن عبارت است از:
- درد سوزشی یا احساس ناراحتی در سینه
- احساس مزه ترشی در دهان که به خاطر بالا آمدن مایع اسیدی معده به گلو و دهان ایجاد می‌شود
- سرفه‌های مداوم
- آروغ زدن
- وجود خون دراستفراغ یا در مدفوع
- گیر کردن غذا
- حالت تهوع یا استفراغ (به خصوص هنگام صبح)
- بوی بد دهان
- مشکلات تنفسی
اگر ترش کردن به مدت چندین سال باقی بماند باعث صدمه دیدن لایه پوششی مری شده و در نهایت ممکن است باعث تنگی آن شود. این تنگی باعث اختلال در بلع غذا و درنتیجه کاهش وزن شود. همچنین طولانی بودن ترش کردن می‌تواند منجر به بروز وضعیتی به نام مری بارت گردد.
در این وضعیت قسمتی از لایه پوشاننده مری تغییر می‌کند و شبیه لایه پوشاننده معده می‌شود. افرادی که دچار این وضعیت می‌شوند در معرض سرطان مری قرار می‌گیرند.
اگر شما به تازگی دچار درد در وسط سینه شده‌اید که با خوردن و آشامیدن ارتباطی ندارد باید سریعا نزد پزشک بروید، زیرا وضعیت خطرناک آنژین قلبی که گاهی اوقات با درد شدید سوزش سرمعده اشتباه گرفته می‌شود ممکن است ایجاد شده باشد.
نحوه درمان ترش کردن
اقدامات ساده‌ای که خود فرد می‌تواند برای تسکین بسیاری از علائم سوزش سر معده انجام دهد بسیار موثر هستند این اقدامات عبارت‌اند از:
- خوردن آنتی اسید مثل آلومینیم یا شیر منیزی می‌توانند به خنثی کردن اسید معده کمک نمایند
- از نوشیدن الکل نوشابه‌های گاز دار و قهوه پرهیز کنید
- استعمال دخانیات را متوقف نمایید
- وزن اضافی خود را کاهش دهید
- در هر وعده حجم غذایتان را کم کنید تا از پر شدن معده‌تان جلوگیری کنید و آخر شب غذا نخورید
- هیچ گاه بعد از غذا خوردن تمرینات ورزشی انجام ندهید
- در هنگام خواب زیر سر خود را بالا بیاورید
غذاهایی که رفلاکس را تشدید می‌کنند
برخی غذا‌ها ممکن است نشانه‌هایی از رفلاکس معده را ایجاد کنند. از جمله:
- غذا‌های چرب
- غذا‌های ادویه‌دار
- شکلات
- نعناع تند
- قهوه
- مواد غذایی حاوی محصولات گوجه فرنگی
اگر از مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم، اجتناب می‌کنید و همچنان سوزش سر دل منظم را تجربه می‌کنید؛ مهم است به یک دکتر مراجعه کنید. زیرا ممکن است مسائل دیگری باعث ایجاد این علائم شده باشند.
بسیاری از مردم بر این باورند که ترش کردن چند بار در هفته آن‌قدر اهمیت ندارد که نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد، ولی باید توجه داشت که بیماری رفلاکس در صورت درمان نشدن می‌تواند عوارض مهمی در پی داشته باشد. پزشک ممکن است برایتان یک رادیوگرافی کنتراست درخواست کند تا هر گونه ناهنجاری مری را مشاهده نماید. همچنین ممکن است ترتیب یک آندوسکوپی را برای شما بدهد تا لایه پوشاننده مری را بررسی کند. در حین انجام آندوسکوپی ممکن است یک نمونه از مری برداشته شود و به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده شود.
همچنین پزشک ممکن است برای کاهش تولید اسید معده‌تان دارو‌هایی مثل اوپرازول یا سایمیتیدین تجویز نماید. همچنین تجویز دارو‌هایی مثل متوکلوپرومید یا سیساپراید که سرعت تخلیه معده به روده را افزایش می‌دهند ممکن است در کاهش احساس سوزش سر معده موثر باشد. در اکثر موارد علائم ترش کردن با این درمان‌ها از بین می‌رود.
اگر با انجام این درمان‌ها علائم شما بهبود نیافتند ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا معده‌تان را به حالت طبیعی‌اش قرار داده و دریچه پایین مری را تنگ نمایید. این عمل را می‌توان از طریق آندوسکوپی نیز انجام داد.
