خشکی موها یکی از مشکلات شایع است که معمولا با شکنندگی و موخوره دیده می‌شود و ظاهر نازیبایی دارد. خیلی از افراد دنبال روش‌های سریع برای بهبود سلامت موها هستند، اما خشکی موها ارتباط مستقیمی با عادات روزمره بهداشت و زیبایی دارد.
عوامل خشکی موها
عوامل متعددی باعث خشکی موها می‌شوند، اما آنچه به‌طور معمول در مو‌های خشک دیده می‌شود، عمدتا ناشی از عادات روزمره زندگی است که متناسب با سطح رطوبت موها نیست و خشکی بیشتر ایجاد می‌کند. اولین عامل خشکی موها، شستشوی زیاد است. افرادی که در حمام‌رفتن و شامپوزدن به موها افراط می‌کنند، این تجربه را دارند چراکه چربی طبیعی موها از بین می‌رود.
دومین عامل را باید استفاده از شوینده‌های قوی برای موها دانست. شوینده‌های صابونی جزو این گروه از محصولات هستند که چربی پوست و مو را تا حدی زیادی کاهش می‌دهند.
سشوار کشیدن مکرر موها نیز تاثیر جدی در خشکی موها دارد، زیرا حرارت باعث از بین‌رفتن چربی ذاتی موها و تبخیر رطوبت طبیعی موها می‌شود. البته استفاده مکرر از اتوی مو نیز به‌دلیل حرارت مستقیم با موها چنین تاثیری دارد.
بیماری‌های زمینه‌ساز خشکی موها
خشکی موها ممکن است ناشی از اختلال ژنتیکی باشد که در ساقه موها اتفاق می‌افتد و موها شکننده می‌شوند. به ندرت ممکن است عفونت‌های قارچی به ساقه موها نفوذ پیدا کنند و باعث خشکی و شکنندگی موها شوند. البته این حالت جزو بیماری‌های نادر هستند.
بهترین اقدام برای بهبود مو‌های خشک
اولین و موثرترین اقدام برای بهبود خشکی موها، تشخیص عامل زمینه‌ای و پرهیز از آن است. استفاده از کرم‌های نرم‌کننده مو یا روغن بادام پس از استحمام که موها هنوز رطوبت دارد به حفظ رطوبت ذاتی مو کمک می‌کند. البته در انتخاب شامپو نیز باید دقت کرد تا انواع مناسب برای مو‌های خشک استفاده شود و خشکی موها تشدید نشود.
تغییرات دوران بارداری و خشکی مو
افزایش ترشح استروژن در دوران بارداری به کاهش ریزش موها کمک می‌کند و موها بلندتر و پرپشت‌تر می‌شوند. خشکی موها هیچ ارتباطی با تغییرات دوران بارداری و شیردهی ندارد و به عادات روزمره مانند دفعات شستشو، نوع شامپو، استفاده از سشوار و اتو مو بستگی دارد. علاوه بر اصلاح عامل زمینه‌ساز، می‌توان استفاده از نرم‌کننده هنگام استحمام را نیز پیشنهاد داد؛ البته نباید به سطح پوست برسد. ماساژ موها با کرم مو یا روغن بادام پس از شستشو نیز در حفظ رطوبت موها و بهبود خشکی موثر است.
اصول شستشوی مو‌های خشک
افرادی که مو‌های خشک دارند توجه کنند که شستشوی موها هر ۲ روز یکبار کفایت می‌کند و البته نباید موها در هر دفعه استحمام بیش از یک بار با شامپو شسته شود. بهترین شوینده نیز شامپو مخصوص مو‌های خشک است تا مشکل تشدید نشود. آب خیلی گرم نیز برای شستشوی موها توصیه نمی‌شود، زیرا باعث افزایش تبخیر رطوبت موها می‌شود. از طرفی، هنگام شستشو باید موها را به‌آرامی ماساژ داد.
یکی از عادات اشتباه و مرسوم این است که افراد حوله را با شدت روی موها می‌کشند که شکنندگی تار‌های مو را به‌دنبال دارد. بهتر است حوله روی موها گذاشته شده و با فشار ملایم، آب اضافی موها گرفته شود. در شرایط شنا در استخر و دریا نیز توصیه می‌شود موها پوشیده شوند، زیرا مواجهه طولانی موها با نور خورشید و باد در کاهش رطوبت طبیعی موها نقش دارد. البته حتما شستشوی موها با شامپوی مناسب مو‌های خشک ضروری است، زیرا نمک آب دریا و کلر آب استخر پس از شنا در دریا و استخر نیز به ساختار طبیعی موها آسیب می‌رساند و می‌تواند خشکی و وز‌شدن موها را به‌دنبال داشته باشد.
خشکی مو در کودکان
خشکی موها در سنین مختلف ممکن است بروز کند که عموما ناشی از عادات زندگی روزمره است. البته اگر به‌رغم رعایت توصیه‌های حفظ سلامت پوست و مو مانند انتخاب شوینده مناسب، کاهش استفاده از سشوار و اتو مو و… وضعیت موها بهبود نیافت، بهتر است با متخصص پوست مشورت شود تا بررسی دقیق‌تر انجام گیرد.
شکی مو در تابستان
خشکی موها به‌معنای کاهش رطوبت و چربی طبیعی موهاست، اما این مساله الزاما در تابستان یا شرایط گرم زندگی اتفاق نمی‌افتد. همان‌طور که اشاره شد خشکی موها غالبا ناشی از عادات مرسوم شستشو، بهداشت و آرایش موهاست. البته مواجهه مستمر و طولانی موها با نور خورشید و باد نیز در کاهش رطوبت موها تاثیر دارد.
شکایت خانم‌ها از خشکی موها
پوست سر همه افراد به‌طور طبیعی به دلیل ترشحات غدد چربی، چرب می‌شود که این روند در بعضی افراد کمتر و در بعضی دیگر بیشتر است. از آنجا که معمولا خانم‌ها مو‌های بلندی دارند، حتی به‌رغم چربی زیاد پوست سر، ممکن است چربی و رطوبت به‌اندازه کافی به تار‌های مو نرسد. از طرفی بیشتر خانم‌ها تمایل به استفاده از رنگ مو، سشوار، اتو مو و… دارند که خشکی تار‌های مو را تشدید می‌کند. همچنین به‌طور کلی خانم‌ها بیشتر از آقایان موها را می‌شویند که تکرر شستشو، خشکی موها را به‌دنبال دارد. مشابه این اتفاق زمانی که دست‌ها مرتب شسته می‌شوند با علائم خشکی بروز می‌کند.
آهن، ماده معدنی موثر در سلامت موها
اولین ریزمغذی موثر در زمینه سلامت موها، آهن است. مطالعات نشان می‌دهد کمبود ذخایر آهن که منجر به کم‌خونی شود، احتمال آسیب به موها خصوصا ریزش موها را افزایش می‌دهد بنابراین توصیه به دریافت کافی منابع آهن شامل گوشت‌ها و همچنین سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، تره و… می‌شود.
موها و اهمیت ویتامین‌های گروه B
معمولا وقتی صحبت از سلامت موها می‌شود، ویتامین‌های گروه B نیز مطرح هستند. البته اسیدفولیک (B ۹)، بیوتین (B ۷) و B ۱۲ اهمیت جدی و اثبات‌شده در سلامت موها دارند. ویتامین B ۱۲ اساسا از منابع حیوانی تامین می‌شود و افرادی که رژیم گیاهخواری دارند باید نسبت به کمبود آن هوشیار باشند. به‌نظر می‌رسد مصرف کافی گوشت، ماهی، حبوبات، لبنیات، سبزیجات و منابع مغذی گیاهی مانند جوانه‌ها می‌تواند باعث اطمینان از دریافت کافی این گروه ویتامین‌ها شود، اما متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد، زیرا بسیاری از نان‌ها امروزه از آرد سفید تهیه می‌شود، جوانه‌ها جزو سبد تغذیه روزمره بیشتر افراد نیستند و مشکلات مالی مانع از تهیه گوشت، ماهی و لبنیات کافی می‌شود که حتما نیاز به اصلاح عادات غذایی وجود دارد.
توجه به منابع غذایی امگا ۳
امگا ۳ نیز در سلامت موها نقش دارد، اما به‌دلیل منابع محدود این اسید‌های چرب، کمبود این چربی‌های مفید وجود دارد. کنار ماهی و غذا‌های دریایی، گردو، سویا و انواع بذر‌ها مانند دانه‌های چیا و خرفه، بذر کتان منابع خوب امگا ۳ هستند که می‌توان در برنامه غذایی گنجاند. مصرف سبزیجات برگ‌سبز نیز تا حدی موثر است، اما مصرف مکمل‌های امگا ۳ به‌تن‌هایی مفید نیست، زیرا زمانی که از خوراکی‌ها برای تامین این چربی‌ها استفاده شود، بسیاری دیگر از ریزمغذی‌ها نیز دریافت می‌شود.
زینک و بهبود مشکلات موها
زینک یا روی یکی از املاح ضروری در سلامت موهاست. گرچه مطالب مختلفی در مورد اهمیت روی در سلامت موها وجود دارد و بسیاری از افراد تاثیر مثبت دریافت روی بر سلامت موها را تجربه کرده‌اند، اما مطالعات کافی درباره اینکه به رفع چه نوعی از مشکلات مو کمک می‌کند، انجام نگرفته است. دریافت کافی منابع پروتئینی مانند گوشت، مرغ و ماهی می‌تواند اطمینان از دریافت کافی روی را نیز به‌دنبال دارد. البته سبزیجات نیز تاحدی به تامین این نیاز بدن کمک می‌کنند. توجه به این نکته ضروری است که در بسیاری از موادغذایی به‌خصوص غلات ترکیبی به‌نام فیتات وجود دارد که اگر فرایند تخمیر به‌خوبی انجام نگیرد، مانع از جذب روی می‌شود.
سلنیوم در حد تعادل
سلنیوم یکی از املاح بسیار مهم برای سلامت موهاست که تقریبا در تشکیل ۳۵ پروتئین بدن و گلوتاتیون پراکسیداز (نوعی از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی) نقش دارد. البته باید توجه داشت برای هر فرد بالغ ۵۵ میکروگرم توصیه می‌شود که نباید بیش از این مقدار مصرف شود، زیرا می‌تواند تاثیر معکوس و عامل آسیب به موها شود. مطالعه‌ای در این زمینه نشان می‌دهد که مردم ایران تاحدی در معرض کمبود این ماده هستند و از همین‌رو توجه به دریافت کافی منابع سلنیوم به‌خصوص ماهی و تخم‌مرغ اهمیت دارد.
ویتامین C، آنتی‌اکسیدان و بهبوددهنده جذب آهن
ویتامین C علاوه بر تاثیر بر کلاژن‌سازی پوست با کمک به جذب آهن در بهبود سلامت موها تاثیر جدی دارد. این ویتامین با داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی قوی با رادیکال‌های آزاد زمینه‌ساز آسیب به موها نیز مقابله می‌کند. متاسفانه بسیاری از مردم به‌اندازه کافی میوه‌ها و سبزیجات منابع اصلی این ویتامین را نمی‌خورند.
منابع غذایی حاوی ویتامین D
ویتامین D نیز در سلامت موها تاثیر دارد و به‌رغم کمبود این ویتامین در بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم، برنامه درستی برای اصلاح این مشکل نیست و صرفا توصیه به مصرف مکمل می‌شود. در واقع، بهترین روش غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین D است، زیرا مکمل تاثیر موقت دارد. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که ریزش مو می‌تواند مرتبط با کمبود ویتامین D باشد.
ویتامین A، سنتز کلاژن و سلامت فولیکول‌ها
برای سلامت فولیکول‌های مو و سنتز کلاژن، ویتامین A ضروری است. در گذشته بیشتر کمبود این ویتامین مربوط به نوزادان و کودکان بود، اما امروزه با تجویز قطره‌های مکمل این مشکل برطرف شده است. البته بزرگسالان کم‌وبیش با این کمبود مواجه‌اند که توصیه می‌شود از پیش‌ساز‌های این ویتامین مانند هویج، کدوحلوایی، میوه‌های زرد و نارنجی مصرف شود تا احتمال مشکلات ناشی از دریافت زیاد ویتامین A پیش نیاید، اما منابع حیوانی ویتامین A مانند دل، جگر و قلوه اگر زیاد مصرف شود، می‌تواند عامل مسمومیت با این ویتامین و مشکلات متعدد کبد و همچنین آسیب‌های مو شود.
کلام پایانی اینکه…
برنامه غذایی متنوع، متعادل و متناسب لازمه تامین ریزمغذی‌های بدن و سلامت ارگان‌های مختلف از جمله پوست و مو است. گرچه در مواردی مانند کم‌خونی به‌خصوص در نوجوانان یا کمبود اسیدفولیک می‌توان از مکمل‌ها تحت‌نظر پزشک استفاده کرد، اما برای زیبایی و سلامت ماندگار پوست و موها همواره تغذیه درست باید رعایت شود.
