شیوع کووید-۱۹ فعالیت‌های روزمره را در سراسر جهان مختل کرده و به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر از سوی سازمان بهداشت جهانی معرفی شده است. برهمین اساس فوتبال نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته و فعالیت‌های مرتبط با فوتبال تقریبا در تمامی کشورهای جهان در آغاز شیوع این ویروس به حالت تعلیق درآمد. این یک وضعیت بی‌سابقه برای فوتبال بود که از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون تعطیلی مشابهی در فوتبال‌ سازماندهی‌ شده وجود نداشته است.

این امر به‌طور طبیعی به مشکلات حقوقی و مقرراتی زیادی برای فدراسیون‌های عضو فیفا و ذینفعان آنها منجر شده که در این ارتباط، فیفا سوالات و درخواست‌های متعددی را دریافت کرد که اکثر آنها به مقررات فیفا در ارتباط با وضعیت و نقل و انتقال بازیکنان (مقررات وضعیت و نقل و انتقال بازیکنان فیفا) مربوط می‌شود.

فیفا به‌عنوان نهاد حاکم بر جهان فوتبال، مسئولیت و وظیفه دارد راهنما و دستورالعمل مناسب را به فدراسیون‌های عضو و ذینفعان آنها ارائه کند تا هم پیامدهای اختلالات ناشی از کووید-۱۹ برای آنها کاهش یابد و هم این اطمینان حاصل شود که هرگونه واکنشی با منافع همگانی هماهنگ است.

در همین راستا در ۱۸ مارس ۲۰۲۰، اداره شورای فیفا یک کارگروه را در واکنش به کووید-۱۹ تشکیل داد تا در کنار موارد دیگر، نیاز به اصلاحات یا مجوزهای موقت برای مقررات وضعیت و نقل و انتقال بازیکنان را مورد بررسی قرار دهد تا از قراردادها، برای بازیکنان و برای باشگاه‌ها حفاظت کند و تغییراتی را در دوره‌های ثبت‌نام بازیکنان ایجاد کند. این اداره به این نتیجه رسید که اختلالات در فوتبال در پی کووید-۱۹ یک مورد فورس‌ماژور (غیرمترقبه) است. درواقع ماده‌ ۲۷ مقررات وضعیت و نقل و انتقال بازیکنان بیان می‌کند که تصمیمات درخصوص موارد غیرمترقبه باید از سوی شورای فیفاکه تصمیم آن نهایی است، اتخاذ شود. وضعیت کووید-۱۹ به خودی خود یک مورد غیرمترقبه برای فیفا و فوتبال است.

در میان موضوعات مختلف دیگری که در این جلسات مورد بررسی قرار گرفت، سه موضوع اساسی دیگر وجود داشت که این کارگروه بررسی آنها را در دستور کار قرار داد:

۱٫ قراردادهای درحال انقضا (قراردادهایی که در پایان فصل اخیر خاتمه می‌یابند) و قراردادهای جدید (قراردادهایی که قبلا امضا شده‌اند و قرار است در ابتدای فصل بعدی آغاز شوند).

۲٫ قراردادهایی که به خاطر کووید-۱۹ نمی‌توانند آن‌گونه که طرفین پیش‌بینی کرده بودند اجرا شوند.

۳٫ زمان‌بندی مناسب برای دوره‌های ثبت‌نام (پنجره‌های نقل و انتقالات).

ماجرای شیخ و میلیچ

قرارداد دو بازیکن خارجی تیم فوتبال استقلال یعنی شیخ دیاباته و هروویه میلیچ به‌صورت تاریخ‌دار بسته شده و قرارداد هر دو بازیکن ۳۰ ژوئن ۲۰۲۱ به پایان می‌رسد و این ابهام وجود دارد که بعد از این تاریخ آیا این دو بازیکن مکلف و موظف به همراهی استقلال تا پایان فصل هستند یا خیر؛ چراکه در قرارداد آنها فقط تاریخ پایان قرارداد ذکر شده و خبری از واژه پایان فصل به‌عنوان پایان قرارداد نیامده است. این درحالی است که فصل گذشته نیز به‌واسطه شیوع ویروس کرونا و تعویق ۴ ماهه رقابت‌های لیگ برتر چنین مشکلاتی برای بازیکنان داخلی از جمله بازیکنان استقلال نیز ایجاد شد و آنهایی که قراردادشان به پایان رسیده بود با این استدلال که فصل فوتبالی گذشته باید خردادماه یا نهایتاً تیر ماه ۱۳۹۹ به پایان می‌رسید حتی قصد حضور در رقابت‌های آسیایی تا قبل از تمدید قرارداد و یا تعیین‌تکلیف آن را نداشتند که در نهایت بر اساس همین تبصره قانونی که از طرف فیفا به فدراسیون کشورهای عضو ابلاغ شد، مشخص شد که باید بازیکنان تا پایان فصل تیم‌های خود را همراهی کنند و رقابت‌های آسیایی نیز مختص همان فصل خواهند بود تا جایی که درنهایت بازیکنی مانند علی کریمی که بعد از این رقابت‌ها استقلال را ترک کرد نیز مجبور به همراهی آبی‌پوشان در لیگ قهرمانان آسیا در فصل گذشته شد.

نکته قابل توجه که پیش از این به آن اشاره کردیم به نحوه قرارداد شیخ دیاباته و هروویه میلیچ با باشگاه استقلال مربوط می‌شود و درحالی که معمولا عرف است قراردادها به‌صورت فصلی بسته می‌شود، اما این بار قرار داد هر دو بازیکن خارجی استقلال به‌صورت تاریخ‌دار یعنی تا تاریخ مشخص (‌۳۰ ژوئن ۲۰۲۱) بسته شده که این موضوع نیز مورد اعتراض مدیریت فعلی باشگاه قرار گرفته؛ چراکه آنها اعتقاد دارند اگر مسابقات به گونه‌ای دنبال شود که به‌خاطر برخی مسائل ادامه‌دار باشد و به تعویق بیفتد بازیکن موظف است که تا پایان فصل در خدمت باشگاهش باشد و از آنجایی که قرارداد شیخ و میلیچ تا حدود ۲ هفته دیگر به پایان می‌رسد و تقویم فوتبالی باشگاه‌های ایران تا حدود ۲ ماه دیگر ادامه‌دار خواهد بود حالا این دردسر برای استقلالی‌ها بر سر تداوم این همکاری با آنها به‌وجود آمده و از آنجایی که هیچ بازیکن حرفه‌ای معمولا قرارداد خود را به صورت مقطعی و یکی دو ماهه تمدید نمی‌کند و درصورت تمدید باید این قرارداد حداقل نیم‌فصل دیگر تمدید شود حالا سرنوشت ادامه همکاری شیخ دیاباته برای استقلال در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

از سوی دیگر از آنجایی که در ادامه رقابت‌های این فصل آبی‌پوشان در یک دیدار حساس و بسیار مهم از مرحله یک‌چهارم نهایی رقابت‌های جام حذفی باید به‌مصاف پرسپولیس بروند و این مسابقه به‌طور قطع بعد از پایان قرارداد این دو بازیکن (پنجشنبه ۲۴ تیرماه) برگزار می‌شود، باید صبر کرد تا درنهایت مشخص شود که آیا شرایط برای حضور و همراهی دیاباته و میلیچ با استقلال در دیدار دربی و همچنین ادامه رقابت‌های فصل بعد از اتمام قرارداد این ۲ بازیکن یعنی ۹ تیرماه فراهم خواهد بود یا خیر. البته پرواضح است که اگر این دو بازیکن در لیست مجیدی برای فصل آینده استقلال قرار بگیرند مطمئنا با تمدید قراردادشان، اتوماتیک‌وار می‌توانند استقلال را در ادامه فصل نیز همراهی کنند، اما با توجه به عملکرد شیخ و میلیچ این موضوع نیز بسیار مبهم خواهد بود که آیا آنها همچنان مدنظر سرمربی استقلال برای ادامه همکاری با این باشگاه در فصل آینده خواهد بود یا خیر.

با این حال در قانون فیفا این‌طور ذکر شده که به‌عنوان یک قاعده‌ کلی، قراردادهای استخدامی باید توسط مقررات ملی هر کشور و استقلال قراردادی طرفین مدیریت شوند. با درنظر داشتن این امر و مطابق با ماده ۱۸ بند ۲ از مقررات وضعیت و نقل و انتقال بازیکنان فیفا، پیشنهاد می‌شود: درصورتی‌که یک قرارداد باید در تاریخ پایان یک فصل منقضی شود، این انقضا تا تاریخ جدید پایان آن فصل تمدید شود.

وثوق احمدی: قرارداد خارجی‌ها معمولا تا پایان فصل معتبر است

برای پیگیری ماجرا با روزبه وثوق احمدی، کارشناس حقوقی فوتبال کشورمان دقایقی به صحبت پرداختیم. وی ابتدا در خصوص اینکه تکلیف دو بازیکن خارجی استقلال با توجه به اینکه قرارداد آنها تا پایان تاریخ مشخصی بسته شده چه خواهد بود به «فرهیختگان» گفت: «برای اینکه پاسخ دقیقی به این سوال داده شود باید خود قرارداد دیده شود تا جزئیات آن را بدانیم. برخی مواقع در قراردادها ذکر می‌شود که تا پایان یک فصل ورزشی این قرارداد اعتبار دارد، اما تاریخ هم در آن ذکر می‌شود؛ اما برخی مواقع واژه پایان فصل ورزشی در قرارداد ذکر نشده و فقط تاریخ مشخص آغاز و پایان قرارداد در آن آورده می‌شود. بنابراین باید قرارداد را ببینیم تا با ذکر جزئیات مشخص شود این قرارداد از کدام نوع نوشته شده است.»

وثوق احمدی تاکید کرد: «یک اتفاقی که افتاده به‌خاطر داستان‌های شیوع ویروس کرونا فیفا یک دستورالعملی را صادر و در آن این‌طور اعلام کرده که از آن جایی که فصل ورزشی به‌خاطر شیوع ویروس کرونا و همچنین فصل نقل و انتقالات جابه‌جا شده و به همین دلیل این زمان افزایش پیدا کرده، قراردادهای بازیکنان اگر تا یک تاریخ خاص معتبر بوده و اگر آن لیگ ادامه پیدا کند تاریخ قراردادها نیز تا پایان لیگ معتبر تلقی می‌شود. در واقع به‌خاطر شرایط اضطرار و استثنایی که کرونا پیش‌آورده روی این موضوع تاثیرگذار واقع شده است. هرچند باید قراردادها را دید تا بتوان پاسخ دقیقی به این سوال داد.»

کارشناس حقوقی فوتبال کشورمان درمورد اینکه در قراردادهای دو بازیکن خارجی استقلال فقط به تاریخ مشخص برای ابتدا و انتهای قرارداد اکتفا شده و درخصوص پایان فصل صحبتی نشده است و این موضوع می‌تواند دردسرساز باشد یا خیر، گفت: «اگر فقط تاریخ آمده باشد قرارداد طبیعتا تا پایان آن تاریخ معتبر بوده و تنها حالتی که می‌تواند باقی مانده باشد برمی‌گردد به این موضوع که به‌خاطر کرونا فدراسیون جهانی فوتبال استثنائاتی را قائل شده باشد که اگر این موضوع اختلافاتی را بین طرفین به وجود بیاورد ممکن است این موضوع در پرونده تاثیرگذار باشد.»

وثوق احمدی درباره اینکه عرف بسته شدن قراردادها در کشورمان به چه شکل است، گفت: «موضوعات فوتبال ایران یک مقدار با سایر جاها متفاوت است، در ایران هم اگر تاریخی گذاشته شده باشد همان تاریخ ملاک است، اما در کشورمان برخی مواقع در قراردادها نوشته می‌شود تا پایان فصل و برخی مواقع هم به این شکل عمل نمی‌شود. در این خصوص حتی اختلافاتی نیز به وجود می‌آید که به‌طور مثال جام حذفی یا سوپرجام بعد از پایان رقابت‌های لیگ برگزار شده که این موضوع نیز مشکلات و اختلافاتی را به وجود می‌آورد، اما اگر صرفا تاریخ قید شده باشد باید همان تاریخ برای سازمان لیگ ملاک باشد. در دنیا نیز معمولاً قراردادها تا پایان فصل فوتبالی مسابقات بسته می‌شود، با این حال اگر این موضوع مشکل‌ساز باشد فیفا می‌تواند محل رجوع باشد و از آنجایی که در پرونده باشگاه استقلال یک طرف آن خارجی‌ها به شمار می‌روند مطابق مقررات تعیین وضعیت بازیکنان فیفا حل و فصل اختلافات در صلاحیت اتاق حل اختلاف فیفا خواهد بود و این فدراسیون جهانی فوتبال است که در این خصوص نظر خواهد داد.»

وی تاکید کرد: «مساله دیگر که به وجود می‌آید این است که باید ببینیم نظر سازمان لیگ فدراسیون فوتبال چیست اگر که فرض بگیریم این قرارداد بازیکن تا یک تاریخ مشخص باشد قاعدتا وقتی کارت مسابقه برای او صادر می‌شود اینجا باید از سازمان لیگ سوال شود که با توجه به ادامه‌دار شدن فصل و پایان قرارداد بازیکن به چه صورت عمل خواهد شد و این بازیکن می‌تواند برای باشگاه بازی کند یا خیر.»

وکیل باشگاه: در قراردادها فصل مسابقاتی ملاک است

در این خصوص با صادق جَدّایی، وکیل باشگاه استقلال نیز هم‌صحبت شدیم. وی درباره موضع استقلال در قبال تاریخ اتمام قرارداد دو بازیکن خارجی به «فرهیختگان» گفت: «آنچه رویه کمیته تعیین وضعیت مطابق ماده‌های قانونی منطبق با آن، مصوب قوانین بالادستی در فیفا محسوب می‌شود، در قراردادها فصل مسابقاتی ملاک عمل است نه تاریخی که به‌عنوان یک روز مشخص به‌عنوان پایان قرارداد بازیکن با باشگاه متبوع درج و ثبت شده است. یعنی اگر بازیکنی به تاریخ خاصی در قراردادش اشاره بکند استنکاف کردن وی از مابقی بازی‌های فصل که بعد از آن تاریخ باشد این موضوع مشروع و قانونی نیست، یعنی بازیکن باید تا پایان فصل مسابقاتی از قراردادش تبعیت کند.»

وی افزود: «درواقع بسته شدن قرارداد به مدت یک فصل یا دو فصل و… یعنی آورده شدن تعداد فصل‌ها بیشتر یک اصطلاح است. درست است که هر سال معمولا یک فصل مسابقاتی را دربرمی‌گیرد اما معمولا یک فصل از نظر تاریخی کمتر از یک سال را شامل می‌شود و معمولا رقابت‌های یک فصل تا ۹ ماه حداکثر به طول می‌انجامد و چه بسا هم کمتر. بنابراین یک اصطلاح است که تعداد فصول در قرارداد ذکر می‌شود بنابراین درج کردن تاریخ به‌عنوان یک روز خاص در قرارداد منظور تا پایان فصل مسابقاتی بوده؛ چراکه قانونگذار این طور پیش‌بینی کرده است که تا پایان بازی‌های آن فصل بازیکن در خدمت باشگاه متبوعش باشد.»

وکیل باشگاه استقلال تاکید کرد: «این رویه قضایی طبق آیین‌نامه وضعیت بازیکنان چه در ایران و چه در فیفا محسوب می‌شود و میلیچ و شیخ دیاباته باید تا پایان فصل برای استقلال بازی کنند، در غیر این صورت باشگاه می‌تواند در قبال این تصمیم این دو بازیکن اگر نسبت به قراردادشان بخواهند بعدا ادعایی داشته باشند ادعای غرامت کند؛ چرا که این موضوع مستمسکی خواهد شد تا باشگاه علیه این دو بازیکن اقداماتی را انجام دهد.»