سانسور یکی از مشکلات اصلی فیلم‌سازان و مستندسازان است که هر کدام بنا به سیاست های یک رسانه، در مقطعی با آن دست و پنجه نرم کرده و به طرق مختلف با آن مواجه شده‌اند. اما وقتی این سانسورها به نحوی بر روی آثار اعمال می شوند که خروجی کار را متفاوت از انتظار صاحب اثر می کنند، ماجرا کمی پیچیده تر می شود. «مستندی برای قرن» به کارگردانی احمد کشاورز یکی از آثاری است که به گفته کارگردان آن به دنبال سانسورهای زیاد دچار آسیب جدی شده و با رویکرد خود تا حدی فاصله گرفته است.

این مستند به مناسبت پایان قرن، بررسی مجموعه اتفاقات قرن را در دستور کار دارد که شامل اتفاقات ایران هم می‌شود. مشکوک‌ترین مرگ‌های قرن، پرحاشیه‌ترین اتفاقات ورزشی قرن، بزرگترین بیماری‌ها، جنگ‌ها و خیلی از رخدادهای دیگر قرن بخشی از موضوعاتی است که این مجموعه به بررسی آن‌ها از طریق منابع آرشیوی می‌پردازد.

احمد کشاورز با اشاره به این نکته که تعداد موضوعات پیشنهادی برای بررسی متعدد بودند اما از بین این موضوعات مختلف فقط ۱۴ مورد انتخاب شدند، گفت: «موضوعات انتخاب شده در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و سایر موارد قرار دارند.»

کارگردان «مستندی برای قرن» با اشاره به این نکته که تا حد امکان تلاش شده است تا موضوعاتی که انتخاب شده‌اند دم دستی و کلیشه‌ای نباشند، محدودیت‌های موجود را مهم‌ترین عاملی دانست که باعث شدند برخی موضوعات نظیر بزرگترین خوانندگان قرن مورد بررسی قرار نگیرند و مهجور باقی بمانند.

احمد کشاورز در ادامه، در پاسخ به این سوال که چقدر موضوعات و اطلاعاتی که در «مستندی برای قرن» در اختیار مخاطب قرار می‌گیرند موثق هستند، اظهار کرد: «منابع پژوهش این کار اصلا داخلی نیست و ما سعی کرده‌ایم که منابعمان خارجی باشد اما در مواردی که نیاز بوده است مخاطب ارجاع مستقیم داده می‌شود تا شکی باقی نماند.»

این کارگردان با اشاره به این نکته که در تمام کارهایش تلاش کرده است تا بی‌طرف باقی بماند، تأکید کرد که قضاوت نهایی بر عهده خود مخاطب است.

احمد کشاورز، کارگردان «مستندی برای قرن» دایره مخاطبان این مستند را گسترده دانست و گفت: «اساسا رسانه، مستند و سینما باید اینطور باشد که مخاطب را بدون هیچ اطلاعاتی در نظر بگیرد و بدون هیچ ذهنیتی برای مخاطب فیلم یا مستند تولید کند.»

این کارگردان در ادامه با اشاره به سختی‌های مستندسازی در دوران کرونا یکی از علل تأخیر در پخش این مستند را شیوع همه‌گیری این ویروس دانست و گفت: «یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در رابطه با این مستند رخ داد و باعث شد تا پخش آن به تعویق بیفتد موضوع کرونا از این جهت بود که بازبینی و اصلاحات به تعویق افتاد و نهایتا برنامه که باید برای عید ۱۴۰۰ پخش می‌شد، دو هفته پیش شروع به پخش کرده است.»

«مستندی برای قرن» یک مستند تمام آرشیوی است که به لحاظ فرم با مستندهای دیگر در موارد متعددی تفاوت‌هایی دارد. در رابطه با این تفاوت‌ها کشاورز چنین گفته است که در این مستند تصاویر آرشیوی وجود دارد که یا خیلی کم دیده شده‌اند و یا اصلا دیده نشده‌اند. او در رابطه با نحوه تهیه این تصاویر آرشیوی که به گفته خودش در کشور موجود نیستند، اظهار کرد: «یکسری سایت‌ها در خارج از کشور داریم که منابع جدی آرشیوی محسوب می‌شوند و ما بخشی از آرشیوهایمان را با خرید اشتراک از این سایت‌ها تأمین کردیم.»

یکی دیگر از ویژگی‌هایی که مستندی برای قرن را به لحاظ فرم تبدیل به اثری متفاوت می‌کند، بحث ترجمه آثار و فیلم‌ها است که در کارهای آرشیوی از اهمیت بالایی برخوردار است و به گفته کارگردان این اثر در قسمت مربوط به  بازی‌های جنجالی قرن، این نمونه مشهود است. علاوه بر این در کنار حجم عظیمی از آرشیو خارجی که برای این کار ترجمه شده است تا مخاطبان را با خود همراه کند، گرافیک مناسب نیز یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که توسط سازنده برشمرده می شود که توانسته فرم این مستند را از فرم معمول و ثابتی که رواج دارد متفاوت کند. به عبارتی منابع آرشیوی خاص و ترجمه دو ویژگی‌ بارز این مستند عنوان شده اند.

به گزارش ایسنا، «مستندی برای قرن»، تولید شبکه مستند در حال حاضر روزهای پنجشنبه و در ساعت ۲۲ در حال پخش از تلویزیون است.