اختتامیهی جشنواره فیلم فجر جمعه شب با اجرای یک خواننده فعال در حوزه موسیقی ایرانی همراه شد. رویکردی که در ماههای اخیر در برخی رویدادهای دیگر فرهنگی از جمله افتتاحیه و اختتامیه جشنواره فیلم کوتاه هم اجرایی شد و البته پرسشهایی را به میان میآورد؛ اینکه اساسا انتخاب این خوانندهها بر اساس چه متر و معیاری در مراسم مختلف صورت میگیرد و دیگر آنکه این خوانندهها در طول سال در چه ارتباط و فعالیت مستمر و مستقیمی در حوزه مربوطه قرار داشتهاند؟
جهان پیرامون ما پر شده از رویدادها و برنامههای مختلفی که در حوزههای متفاوت ـ از ورزشی گرفته تا سیاسی و هنری ـ در ابعاد کوچک و بزرگ برگزار میشوند. گاه این رویدادها در استادیومهای چند هزارنفره برپا هستند و گاه در سالنهای خصوصی با مهمانهای محدود؛ ولی اغلب این اتفاقات در جهان یک نقطه اشتراک دارند، آن هم موسیقی است.
موسیقی در بسیاری از آیینهای مهم در دنیا نقش بااهمیتی را ایفا میکند؛ چنانچه در مراسم افتتاحیه و اختتامیه مسابقات جام جهانی فوتبال اجرای کنسرت خوانندگان از جایگاهی ویژه برخوردار است و حتی در مراسم تحلیف رییس جمهورها کنسرت هایی با حضور خوانندگان مشهور کشورها برگزار میشود.
از آخرین اتفاقات، مراسم تشییع «ژان پل بلموندو» بازیگر نامدار و از آخرین بازماندههای موج نوی سینمای فرانسه بود که چندی قبل با اجرای موسیقی متن فیلم «حرفهای» توسط یک گروه بزرگ از نوازندگان ارکستر همراه شد.
با این همه آنچه مسلم است اجرای این کنسرتها و انتخاب قطعات اغلب با محتوای مراسم در حال برگزاری تناسب دارد و به اقتضای آنکه خواننده در مراسم تحلیف رییس جمهور میخواند یا مسابقات جام جهانی و … شیوه متفاوتی را در اجرا در پیش میگیرد.
بر این اساس در برنامههای ورزشی چون سوپر بول، جام جهانی و المپیک آنچه به عنوان موسیقی برای مخاطبان اجرا میشود، بیشتر جنبهای سرگرمکننده دارد و دارای فضایی پرشور و هیجان است و برخلاف آن برنامههایی چون خیریهها، حراجیهای آثار هنری و برنامههایی که بار فرهنگی و رسمی بیشتری دارند، از موسیقی کلاسیک استفاده بیشتری میبرند.
اجرای موسیقی در جشنوارههای فیلم چون اسکار یا گلدن گلاب نیز از جایگاه مهمی برخوردار است که البته در این نوع برنامهها ژانر موسیقی میتواند کلاسیک، پاپ و یا تلفیق هر دو و یا حتی هیچکدام باشد. مانند اجرای امینم ـ خواننده ـ در اسکار ۲۰۲۰ با ترانه «۸ مایل» که موفق به دریافت جایزه اسکار «بهترین ترانه اورجینال» شده بود و اولین و آخرین ترانه هیپ هاپی بود که اسکار موسیقی فیلم گرفت.
اکنون مدتی است که در ایران هم بخشی به عنوان اجرای موسیقی در آیینها و مراسم افتتاحیه و اختتامیه جایگاه ویژهتری به خود گرفته است و در برنامههایی چون جشنوارههای سینمایی از هنرمندان موسیقی برای اجرا دعوت می شود؛ به عنوان نمونه چند ماه قبل و در شرایطی که برگزاری کنسرتها همچنان مسکوت مانده بود، افتتاحیه جشنواره فیلم کوتاه در مهر ماه با اجرای علیرضا افتخاری و اختتامیه آن در دیماه با اجرای علی زندوکیلی همراه شد که این امر میتوانست فضای جدیدی را برای موسیقی و علاقمندانش به وجود بیاورد؛ هرچند در ادامه این عملکرد با طرح پرسشی چون «کنسرت موسیقی یا اختتامیه جشنواره فیلم؟!» هم همراه شد که انتقادهایی را متوجه زمان اختصاص یافته به موسیقی در مقایسه با محتوای هدف ـ یعنی برگزاری یک جشنواره فیلم ـ می کرد.
با این همه این رویکرد که در ذات خود رفتاری بر پایه حمایت از موسیقی و تحسین برانگیز است، در عین حال این پرسشها را هم به میان میآورد: که اساسا انتخاب هنرمند برای اجرا در این برنامهها با چه معیار و مولفه هایی صورت میگیرد؟ و خواننده انتخابی در طول سال تا چه اندازه با حوزهی برگزارکنندهی مراسم مرتبط و این ارتباط چقدر مستمر بوده است؟
ضمنا در این بین شاید نگرانی دیگری هم وجود داشته باشد؛ اینکه اتفاقی را که مدتی است در حوزه برنامههای تلویزیونی و معیارهای نامشخص انتخاب خواننده ها برای حضور در برنامههای مناسبتی و تیتراژها شاهد هستیم را این بار در فضایی متفاوت و البته فرهنگی مجددا شاهد باشیم.