نقش مربیان باتجربه خارجی که دستیار می‌شوند

یکی از مهم ترین مباحث در فوتبال ایران در زمینه سرمربی گری و دستیاری چرخه رسیدن به این جایگاه است. در واقع بسیاری عقیده دارند که مربیان ایرانی مراحل رسیدن به سرمربی گری یک تیم را درست پشت سر نمی گذارند و به یک باره از پله اول به پله دهم می پرند؛ بدون اینکه دانش کامل در این زمینه را داشته باشند روی نیمکت تیم های بزرگ می نشینند.

در واقع یکی از عوامل اصلی جوان گرایی سال های اخیر سرمربیان در فوتبال ایران نه برنامه ریزی شده و در ادامه روند فوتبال اروپا، بلکه به خاطر نگذراندن دوره مطلوب و حرفه ای رسیدن به جایگاه یک سرمربی است.

در فصول گذشته تیم های ایرانی حاضر در لیگ قهرمانان آسیا گاهی از سرمربیانی استفاده کردند که به خاطر مدرک مربی گری اجازه حضور در نشست خبری را به عنوان سرمربی پیدا نکردند یا اسمشان به عنوان دستیار به کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام شده است. مهدی رحمتی و محرم نوید کیا از این مربیان هستند که به خاطر نداشتن مدرک A حدود یک فصل این شرایط را تجربه کردند.

تفاوت بزرگ سرمربی گری در ایران و فوتبال جهان!

آن چه که سال هاست به عنوان شیوه سرمربی شدن در جهان فوتبال اتفاق می افتد این است که یک شخص علاوه بر حضور در کلاس های مربی گری، به عنوان کمک مربی در تیم های سطح پایین کارش را آغاز می کند و به دستیاری در تیم های بزرگ می رسد. بعد از آن هم سرمربی گری در تیم های پایین و معمولی را انتخاب می کند و بنا به نتایج کسب شده به تیم های بزرگ می رسد. برای این شیوه می توان به میکل آرتتا اشاره کرد که بعد از دستیاری پپ گواردیولا به نیمکت آرسنال رسید.

نکته قابل توجه در کشوری به مانند انگلیس این است که حتی اشخاص برای دستیاری هم باید مدرک A را داشته باشند و اینگونه نیست با هر شرایط فنی اجازه حضور در کادرفنی را داشته باشند. این افراد برای سرمربی شدن باید دوره های “پرولایسنس” را هم سپری کنند.

البته می توان به این اشاره کرد که مربی شدن در ایران هزینه بسیاری کمتری نسبت به اروپا دارد و دوره های مربی گری داخل کشور بسیار ارزان تر است.

چگونه می توان سرمربی شد؟

پاسخ این سوال بستگی به محل فعالیت شخص دارد و اگر در فوتبال ایران باشد به سادگی می توان سرمربی شد!

در دنیای فوتبال شرایط به گونه ای است که یک شخص بعد از سپری کردن دوره های لازم به عنوان کمک مربی شخصی با سطح دانش فنی بالاتر فعالیت می کند تا نحوه تمرین دادن، برخورد با بازیکن بزرگ و بسیاری از مسائل مهم مدیریتی را بیاموزد. بعد از گذراندن این روند فرد فعالیت رسمی خود برای سرمربی گری را از تیم های کوچک تر آغاز تا به تیم های بزرگ برسد. البته در سال های اخیر افرادی که در زمان بازیگری شان شرایط بهترین داشتند و جزو بزرگان بودند زودتر از بقیه به سطح بالا می رسند که نمونه آن ژاوی هرناندس است.

شیوه دیگر (مختص ایران) این است که افراد بعد از گذراندن دوره های مربی گری و سابقه نه چندان طولانی در هدایت یک تیم بعد از یکی دوسال دستیاری به سرعت به نیمکت یک تیم می رسند و سرمربی می شوند! به احتمال فراوان این مربیان روی نیمکت تیمی که سابقه بیشتر بازیگری در آن داشتند می نشینند. فرهاد مجیدی در استقلال و محرم نویدکیا مثالی برای این شیوه سرمربی شدن هستند.

تقریبا می توان گفت نیمی از مربیان امروز لیگ برتر فوتبال ایران به دور از چرخه حرفه ای و اصلی سرمربی گری در جهان فوتبال مرد اول فنی تیم هایشان شدند. در واقع بسیاری به خاطر شرایط شان در دوران بازیگری حاضر نیستند سال ها نفر دوم یک نیمکت باشند و به عبارتی در شان خود نمی بینند!

مربیان جوان که سابقه طولانی در سرمربی گری ندارند وقتی روی نیمکت تیم های بزرگ می نشینند تلاش می کند که از یک دستیار زبده بهره ببرند. حضور گابریله پین در استقلال و لوئیس مارتینس در سپاهان به منظور نوعی تجربه اندوزی برای سرمربیان هم است. حداقل پین که از ابتدای فصل همراه مجیدی است امتحان خود را پس داده است.

پین در سال ۲۰۰۱ کار خود را به صورت رسمی به عنوان مربی در تیم پارما آغاز کرد و تا سال ۲۰۰۴ در این تیم به عنوان مربی حضور داشت. پس از آن این مربی ایتالیایی به تیم فیورنتینا رفت و تا سال ۲۰۱۰ به عنوان مربی کار خود را پیش برد. نقطه عطف کارنامه مربی‌گری گابریله پین به تیم ملی ایتالیا بازمی‌گردد جایی که این مربی کنار چزاره پراندلی هدایت لاجوردی پوشان را برعهده داشت. او از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ در تیم ملی ایتالیا بود و با این تیم در یورو ۲۰۱۲ به مقام نایب قهرمانی یورو رسید.

پس از تیم ایتالیا، پین در تیم‌های گالاتاسرای، والنسیا، النصر و جنوا به عنوان مربی کار خود را پیش برد.

بسیاری معتقد هستند که یکی از عوامل عملکرد قابل توجه استقلال در فصل جاری در کارهای دفاعی به نقش پین و تمرینات حرفه ای او باز می گردد. قطعا انتخاب پین از سوی مجیدی یکی از مهم ترین و هوشمندانه ترین تصمیم های مجیدی در استقلال بوده که شخصی کاملا حرفه ای را به عنوان مشاور و دستیار اصلی خود انتخاب کرده است. البته تاکنون هیچ توضیحی برای نقش اصلی پین در استقلال داده نشده و مشخص نیست دایره وظایف او تا چه حد است اما به هرترتیب باید درصد زیادی از موفقیت های استقلال را به نام ایران مربی تاثیرگذار نوشت.

با توجه به اینکه چرخه درستی در مربی گری ایران وجود ندارد شاید حضور این چنین دستیاران که به نظم دهی و پیشرفت سرمربی کمک می کند، منطقی باشد.

گاهی دستیاران با سابقه نقش پررنگ تری نسبت به سرمربی جوان ایفا می کنند و می توان به آن ها لقب “سرمربی در سایه” را داد.

سرمربیان ایرانی و کیفیت نه چندان مطلوب در جهان فوتبال

در سال های اخیر تقریبا می توان گفت هیچ مربی در ایران نتوانسته در تیم با کیفیت و قابل قبولی خارجی به عنوان سرمربی ایفای نقش کند. در واقع اگر این اتفاق رخ دهد نیز هیچ گاه میزان دستمزدشان به آن پولی نمی رسد که در ایران دریافت می کنند. البته این موضوع بدون درنظر گرفتن سطح فنی پایین مربیان است که عامل مهمی برای نداشتن پیشنهادهای خارجی به حساب می آید.

البته موضوع دیگر این است که دستیاری در فوتبال ایران یک فعالیت بی اهمیت و چه بسا کم منزلت است که افراد مطرح در ابتدای کار خود حاضر نیستند این نقش را قبول کنند و فقط به نفر اول شدن فکر می کنند. البته باید به این نکته اشاره کرد که بسیاری از سرمربیان نیز به دنبال انتخاب دستیاران کوچک هستند که خطری برای جایگاهشان نداشته باشد!