در میانه ماه رمضان، سانس ساعت ۱۶، در یکی از مهمترین پردیس‌های سینمایی تهران و در حالی که به لطف فروش بلیت‌های نیم بها اتفاقاً سالن سینما مخاطبان قابل توجهی دارد، متصدی سالن تنها نگاه اجمالی به بلیت‌ها می‌اندازد و می‌گوید هر کجا که دوست دارید، بنشینید. در طول ۱۲۰ دقیقه زمان نمایش هم هر مخاطبی که در میانه فیلم به سالن می‌رسد خودش در گوشه‌ای صندلی‌ای پیدا می‌کند و می‌نشیند، متصدی سالن حتی آن‌ها را تا شماره صندلی درج شده روی بلیت راهنمایی نمی‌کند و تا پایان فیلم هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد، حالا شما می‌توانید به راحتی گوشی موبایل خود را دربیاورید، حتی روی چهارپایه‌های مخصوص گوشی بکارید و صفر تا صد فیلم را بی آنکه مزاحمی داشته باشید و بدون آنکه استرس و اضطراب لو رفتن مزاحم کارتان شود، تصاویر روی پرده را ضبط کنید و این فرایند یعنی قاچاق فیلم! این یعنی بر باد رفتن سرمایه سرمایه گذاران آن اثر.

گرچه حالا سینماهای کشور در این سال‌هایی که در حال تبدیل شدن به پردیس‌های سینمایی هستند و به به‌روزآمدترین امکانات مجهز می‌شوند اما به نظر می‌رسد دوربین‌های مداربسته هنوز آنچنان که باید کارکردی ندارند و یا دست کم مدیران سینما اصرار و تاکیدی بر استفاده از آن‌ها ندارند، این را می‌شود از قاچاق فیلم «علفزار» در همین ۲ ماه گذشته و در بستر مهمترین رویداد و ماراتن سینمایی یعنی جشنواره فیلم فجر دریافت، تنها دقایقی بعد از برگزاری اختتامیه جشنواره و در حالی که مدیران سازمان سینمایی یک به یک و در پوزیشن های مختلف در حال گرفتن عکس‌های دسته جمعی برای باقی ماندن در خاطرات و یادگاری‌هایشان بودند، نسخه‌ای پرده‌ای و البته ناقص از «علفزار» در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد تا بعد از پایان یافتن تشریفات عکاسی همزمان مسعود نقاش زاده دبیر این رویداد و محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی در میان خبرنگاران حاضر شوند و وعده پیگیری ماجرا را بدهند اما بعد از گذشت دو ماه هنوز که هنوز است نه مبدا این قاچاق و نه حتی چگونگی این انتشار غیرقانونی تشریح نشده و هیچ برخورد قضایی هم صورت نگرفته است، تا این وعده هم جاگیر شود در میان دیگر وعده‌های عملی نشده این سازمان؛ سازمانی که متولیانش، شأن پاسخگویی برای خودشان قایل نیستند، گفتگویی رسمی جز با رسانه نزدیک به دولت ندارند و کمتر تن به مصاحبه می‌دهند!

گرچه غول قاچاق فیلم‌ها پیش از فراگیری بیماری کرونا سر برآورد و همه تلاش‌های چند ساله سازمان سینمایی برای صیانت از آثار به کناری گذاشته شد اما انتشار غیرقانونی آثار بیشتر معطوف به فیلم‌های بارگذاری شده در پلتفرم‌ها می‌شد، نکته دیگر این است که با توجه به تجهیز سینماها فیلمبرداری از روی پرده روندی بود که خیلی وقت بود منسوخ شده بود اما به نظر می‌رسد حالا دوباره باب شده است.

حالا اما با گذشت کمتر از دو ماه از اکران نوروزی، دو فیلم مطرح این ترکیب در حال دست به دست شدن در کانال‌های تلگرامی هستند. فیلم سینمایی «سگ بند» ساخته مهران احمدی که بالغ بر ۲۴ میلیارد تومان فروش داشته و اتفاقاً یکی از امیدهای سینماداران برای گرم نگه داشتن گیشه‌ها بوده، یکی از فیلم‌هایی است که نسخه قاچاق شده آن در اختیار اعضای کانال‌های تلگرامی قرار گرفته، نسخه منتشر شده هرچند از روی پرده ضبط شده است اما از ابتدا تا انتهای فیلم را با کیفیتی نسبتاً مناسب ارایه می‌دهد، عامل این قاچاق همانطور که در ابتدای همین گزارش اشاره شد بی آنکه استرسی داشته باشد فیلم را با دوربینی ثابت ضبط کرده است و کمترین تکانی را در طول ۹۰ دقیقه فیلم نمی‌بینید.

خطری در کمین همه فیلم‌های اکران

دیگر فیلمی که به همین روال در شبکه‌های اجتماعی در حال انتشار است، نسخه پرده‌ای فیلم سینمایی «روز صفر» ساخته سعید ملکان است که اتفاقاً این فیلم هم این روزها در سینماها با اقبال مخاطبان مواجه شده، نسخه منتشر شده به لحاظ کیفیت اما متفاوت از «سگ بند» است و مخاطبان را راضی نمی‌کند و به دلیل تصویربرداری با تلفن همراه و حرکت بیش از اندازه تصویر قابل تماشا نیست، با این حال همین موضوع هم می‌تواند روی فروش فیلم تاثیر بگذارد.

دقیقاً همان اتفاقی که برای «علفزار» رخ داد، با آنکه نسخه قاچاق شده «علفزار» ناقص بود اما به همین روش ضبط شده و انتشار پیدا کرده بود و این یعنی یک زنگ خطر، زنگ خطری که البته پیش از این نواخته شده بود اما راه حلی عملی دست کم تا به اینجای کار از سوی مسئولان سازمان سینمایی ارایه نشده و پس از موضع‌گیری های لحظات ابتدایی تا قاچاق فیلم بعدی به فراموشی سپرده می‌شود.

به نظر می‌رسد در صورت عدم جلوگیری از این روش، هیچ فیلم دیگری در زمان اکران عمومی از خطر قاچاق مصون نمی‌ماند.

سکوت سازمان سینمایی و صیانتی که نیست!

«آنچه ما می‌دانیم و در جشنواره دنبال می‌کنیم، معرفی سینماهای خاطی به اداره نظارت و ارزشیابی است. چه این تخلف در زمینه فروش بلیت و احترام به مخاطب باشد، چه در مسائل دیگر. این‌ها در تنظیم مناسبات آن‌ها در آینده مؤثر خواهد بود. اگر سینمایی حقوق صاحبان آثار را رعایت نکند، گزارش‌های آن را به سازمان سینمایی اعلام می‌کنیم و قطعاً اداره نظارت و ارزشیابی به‌صورت جدی آن را پیگیری خواهند کرد.» این وعده مسعود نقاش‌زاده دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر درباره پیگیری سرانجام انتشار غیرقانونی فیلم سینمایی «علفزار» بود.

به فاصله چند دقیقه از اظهارات او، محمد خزاعی رییس سازمان سینمایی هم مقابل دوربین برنامه‌های سینمایی صدا و سیما قرار گرفت و بیان کرد: «این موضوع را کمیته حراست سازمان سینمایی پیگیری می‌کند؛ این بخش از فیلم «علفزار» روی سه پایه جلوی پرده یکی از سینماها ضبط شده است که باید مشخص شود سینمای نمایش دهنده کدام سینما بوده است.». وعده دیگری که به وعده قبلی ضمیمه شد تا نتیجه‌اش تا به این لحظه «هیچ» باشد. این در حالی است که لزوم برخورد قضایی با متخلفان و انتشار گزارش رسانه‌ای آن اجتناب ناپذیر است.

همه اینها در حالی است که سازمان سینمایی در دل خود ستادی تحت عنوان «ستاد صیانت و مبارزه با تکثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری» دارد، شورایی که البته در واکنش به اتفاقات اخیر خروجی‌ای نداشته، و حتی ادامه حیاتش هم در مدیریت جدید سازمان سینمایی در هاله‌ای از ابهام است و مسئولان سینمایی در پیگیری رسانه‌ها پاسخی ارایه نمی‌دهند. ستادی که البته می‌توانست بازدارنده باشد.

در کنار همه اینها باید به نقش صنف سینماداران هم اشاره کرد که اصلی ترین بازوی اجرایی ممانعت از قاچاق فیلم‌ها در شرایط فعلی محسوب می‌شوند و به نظر می‌رسد مدیریت سینماها مسئولیت مستقیم در قبال نسخه‌های منتشرشده از فیلم‌های روی پرده دارند.