جام جهانی، ویترین چهارساله فوتبال دنیاست؛ نمایشگاهی که کهکشانی از ستاره‌ها را در دل خود جای می‌دهد و به مثابه یک میعادگاه مشترک، بازیکنان مختلف در کالبد تیم‌های ملی جمع می‌شوند تا به هنرنمایی بپردازند و همه را مدهوش کنند از تکنیک و تاکتیک و شور و شعف فوتبال.
این مسابقات برای کشورهایی همچون ایران اما همیشه رنگ و بوی دیگری دارد؛ از جام جهانی ۱۹۷۸ تا ۲۰۲۲ این مسابقات همیشه برای ایرانی‌ها حساس بوده و گاه نبض زندگی‌شان بر اساس آن تنظیم شده تا وقتی تیم ایران در مسابقات حاضر می‌شود، جمعیتی عظیم پیگیر رقابت‌هایش باشد و با برد و باختش اشک بریزند؛ این مسابقات برای فوتبالیست‌ها هم همیشه یک جلوه‌گاه بسیار خوب است. هر بازیکنی تمام تلاش خود را می‌کند تا مسافر پرواز آن شود و بتواند با درخشش خود، به بازار جهانی معرفی شده و آینده روشنی برای خود رقم بزند.
تیم ملی فوتبال ایران در شش دوره جام جهانی، یعنی ۱۹۷۸، ۱۹۹۸، ۲۰۰۶، ۲۰۱۴، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ حاضر بوده که در هرکدام از آنها اتفاقات مختلفی رقم خورده که البته فصل مشترک همه آنها، حذف ایران در مرحله گروهی بوده اما با این وجود، همواره بازیکنان مختلفی از پهنه این مسابقات و در دل تیم ملی ایران خود را به دنیا معرفی کرده و به تیم‌های اروپایی ترنسفر شده‌اند.
به همین بهانه در ادامه به مرور وضعیت بازیکنان ایران پس از جام‌های جهانی و لژیونر‌های تیم ملی می‌پردازیم.
جام جهانی ۱۹۷۸؛ اولین‌ها هم ترنسفر شدند
جام جهانی ۱۹۷۸ برای اولین جام اولین‌ها بود؛ از اولین حضور در این تورنمنت تا اولین گل، اولین امتیاز و خلاصه همه اولین‌ها، حتی اولین لژیونرها. در این مسابقات اگرچه تیم ایران به برد نرسید و شاگردان حشمت مهاجرانی از دور گروهی حذف شدند اما درخشش بازیکنان آن زمان ایران همچون حسن روشن، آندرانیک اسکندریان، ابراهیم قاسمپور، ایرج دانایی‌فر و… باعث شد تا آنها به عنوان اولین لژیونرها در تاریخ فوتبال ایران، به کشورهایی مانند امریکا یا حوزه خلیج‌فارس مانند امارات بروند و تجربه‌ای جدید در فوتبال ایران رقم بزنند که گل سرسبد آنها، آندرانیک اسکندریان بود که به لیگ امریکا رفت و در تیم‌هایی از جمله نیویورک کاسموس، نیویورک اکسپرس و نیوجرسی توپ زد.
جام جهانی ۱۹۹۸؛ دو دهه انتظار برای درخشش
جام جهانی ۹۸ فرانسه بخش مهمی از حافظه تاریخی فوتبال ایران است؛ از همان صعود دراماتیک و برد مقابل استرالیا، تا برتری مقابل امریکا و بازی درخشان کلاس نودوهشتی‌ها که ستاره‌هایی همچون دایی، عزیزی، مهدوی‌کیا، عابدزاده، باقری، زرینچه، خاکپور و… را به فوتبال دنیا معرفی کرد. ایران که در این دوره بعد از ۲۰ سال دوباره مهمان ضیافت بزرگان فوتبال دنیا شده بود، از فرصت به خوبی بهره برد و موفق شد با یک بازی زیبا مقابل امریکا اولین برد خود در تاریخ جام جهانی را جشن بگیرد. شاید یکی از پرتعداد‌ترین دوره‌های ترنسفر بازیکنان هم همین دوره بود که بازیکنانی مانند مهدی پاشازاده، سیروس دین‌محمدی، کریم باقری، علی دایی، مهدی مهدوی‌کیا، رضا شاهرودی، خاکپور، زنده‌یاد میناوند و… به تیم‌های بزرگ ملحق شدند.
بازیکنانی همچون دایی و باقری در ابتدا به بیله فلد در بوندسلیگا رفتند. در ادامه دایی راهی بایرن مونیخ شد و باقری به چارلتون انگلیس و النصر امارات رفت اما دیگر ستاره‌ها نظیر دین‌محمدی و میناوند و… به تیم‌هایی مانند هرتابرلین، بوخوم، اشتروم گراتس و… رفتند و فصل جدیدی از دوران فوتبال ایران را آغاز کردند.
جام جهانی ۲۰۰۶؛ ستاره‌های خاموش
جام جهانی آلمان برای ایران یک فرصت طلایی بود تا نسل قوی و تکنیکی آن دوره، بتواند نتایج خوبی را رقم بزند اما شائبه باندبازی در رختکن، اختلاف با سرمربی، سرکشی برخی بازیکنان و… باعث شد سفیدپوشان کاری از پیش نبرند؛ این جام یکی از دوره‌هایی بود که بازیکنان مختلفی قبل از شروع آن لژیونر بودند و به نوعی می‌خواستند در آن جا نام خود را بیش از پیش مطرح کنند، ستاره‌هایی همچون مهدوی‌کیا و کریمی که هرکدام در دنیای فوتبال برای خود نامی داشتند، اما در کنار آنها بازیکنان دیگری هم بودند که از پهنه این جام، به فوتبال خارج از ایران سفر کردند و مهر لژیونر در کارنامه‌شان ثبت شد؛ آندرانیک تیموریان یکی از بزرگ‌ترین این انتقال‌ها بود که از ابومسلم به بولتون انگلیس پیوست تا یکی از مهم‌ترین انتقال‌های تاریخ فوتبال ایران رقم بخورد. جواد نکونام بعد از حضور در کشورهای عربی به اوساسونا رسید و سال‌ها در این تیم افتخار کسب کرد. نفراتی مانند آرش برهانی و مهرزاد معدنچی هم راهی امارات شدند.
جام جهانی ۲۰۱۴؛ انتقال به لیگ‌های درجه چندم
ایران بعد از یک دوره غیبت در جام جهانی ۲۰۱۰، در جام ۲۰۱۴ دوباره به مسابقات برگشت و بازیکنان این‌بار با هدایت کی‌روش، قصد داشتند نتایج جدیدی را رقم بزنند و به تیم‌های بهتری ملحق شوند، در این بین بازیکنانی مانند دژاگه و قوچان‌نژاد که از ابتدا در تیم‌های اروپایی بودند، با درخشش در این رقابت‌ها توانستند شرایط بهتری برای خود فراهم کنند اما نفراتی همچون علیرضا حقیقی، از دل این جام درخشیدند. حقیقی راهی لیگ پرتغال شد اما در آنجا توفیقی نداشت و نتوانست راه به جایی ببرد. چند بازیکن تیم ملی هم مانند همیشه به لیگ‌های عربی رفتند اما نتیجه خاصی کسب نکردند و این دوره ایران انتقال خاصی نداشت.
جام جهانی ۲۰۱۸؛ جلوه‌گاه ستاره‌های درخشان ایران
در جام جهانی ۲۰۱۸ برخلاف دوره قبل، ایرانی‌ها آمده بودند تا گروه مرگ، یقه بزرگان را بگیرند و آنها را به دردسر بیندازند؛ تیم ایران با نتایج خوب مقابل اسپانیا، پرتغال و مراکش، موفق شد با ۴ امتیاز بهترین نتیجه تاریخ خود در جام جهانی را کسب کند و تا یک قدمی صعود هم پیش برود. با این وجود در این دوره بازیکنانی مانند علیرضا بیرانوند، وحید امیری، روزبه چشمی، مجید حسینی و… توانستند خود را به فوتبال دنیا معرفی کنند و راهی لیگ‌های ترکیه و یونان و کشورهای حاشیه خلیج فارس… شوند که البته خیلی از این انتقال‌ها هم مانند جام ۲۰۱۴، موفقیت خاصی به دنبال نداشت و نهایتا همه آنها پس از ناکامی در لیگ‌های دیگر کشورها، به ایران برگشتند تا در تیم‌های سابق خود به بازی ادامه دهند.
جام ۲۰۲۲؛ امیدی نیست که نیست
عملکرد تیم ملی فوتبال در جام جهانی قطر تحت اندیشه‌های تدافعی کی‌روش و البته سن و سال بالای بازیکنان، دو فاکتوری است که دست به دست هم می‌دهد تا در این دوره چشم‌انداز خوبی برای انتقال بازیکنان به دیگر کشورها وجود نداشته باشد؛ دست‌کم تا امروز به جز مهدی طارمی که پیش از جام جهانی درخشیدن در فوتبال اروپا را آغاز کرده بود هیچ پیشنهاد یا حتی شایعه‌ای در مورد لژیونر شدن بازیکنان تیم ملی به گوش نرسیده. تیم ایران در گروه دوم مسابقات با یک برد مقابل امریکا و دو شکست مقابل انگلیس و ولز، نتوانست عملکرد خوبی از خود نشان دهد و از طرفی بازی آشفته ملی‌پوشان مزید بر علت شد تا در این دوره چشم‌انداز خاصی قابل پیش‌بینی نباشد. سن و سال بالای بازیکنان ایران هم مانع مهمی در راه انتقال آنها به لیگ‌های خارجی است چرا که تمرکز استعدادیاب‌ها بر جذب بازیکنان جوان است و تمایلی به قرارداد با بازیکنانی که سال‌های آخر بازی‌شان را می‌گذرانند، ندارند.
