همگام با «حاج‌قاسم» در خراسان و سیستان و بلوچستان

شهید جمالی یکی از نیروهای اطلاعاتی لشکر ۴۱ ثارا… بودند که از زمان دفاع مقدس با حاج‌قاسم همراه شدند. ایشان بعد از جنگ به سپاه سیرجان منتقل می‌شوند تا مسئول اطلاعات این سپاه شوند و این اتفاق مصادف می‌شود با همان مأموریتی که برای برقراری امنیت در شرق کشور، به حاج‌قاسم واگذار می‌شود. در آن زمان حاج‌قاسم با حفظ سمت فرماندهی لشکر ۴۱، فرمانده قرارگاه قدس هم بودند که استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان، شرق استان هرمزگان و جنوب استان خراسان جزو آن بود. به همین دلیل شهید جمالی با حاج‌قاسم هماهنگ بودند. وقتی حاج‌قاسم از قرارگاه قدس و لشکر ۴۱ تودیع و به فرماندهی نیروی قدس سپاه منصوب می‌شوند، شهید جمالی در لشکر ۴۱ می‌ماند تا بازنشستگی. ایشان بعد از بازنشستگی در چند اداره کار کردند، اما بعد از چند پیشنهاد رشوه، همه‌چیز را رها می‌کنند و بدون شغل دولتی، به زندگی عادی می‌پردازند. نزدیکی ایشان با حاج‌قاسم باعث می‌شود در شروع بحران سوریه، حاج‌قاسم ایشان را به سوریه دعوت کند و ایشان در سال ۹۲ به سوریه می‌رود تا بعد از حدود ۱۵-۱۶ سال دوباره زیرمجموعه حاج‌قاسم شود.

بله، در همان سال ۹۲ و در دومین سفر به سوریه به شهادت می‌رسند. حاج‌قاسم آن‌قدر ایشان را دوست داشت که با دستان خود  ایشان را به خاک سپرد.

کار بسیار سختی بود. از بین خاطراتی که وجود داشت، سعی کردیم روایتی یکدست از آن شخصیتی که شهید شده، خلق کنیم.

کتاب «پاییز پنجاه سالگی» مختصری از خاطرات ایشان را دارد، اما بعد، به صورت میدانی تحقیق کردم و آدم‌های مرتبط را پیدا کردم.

نه، اما تصویر غیرمصاحبه‌ای هست.

نه، همان طور که عرض کردم کتاب گام اول تحقیقات بود. وقتی ما به میدان رفتیم، تحقیقات بسیار گسترده‌تری انجام دادیم، ولی با اجازه صاحبان کتاب از این نام استفاده کردیم.

بگذارید لو ندهم. وقتی مردم خودشان فیلم را تماشا کنند، متوجه می‌شوند.

بخشی از تاریخ انقلاب، از برقراری امنیت تا خدمات مختلف، در جنوب شرق کشور اتفاق افتاده، اما این مناطق بسیار مظلوم واقع شده است. خودم وقتی سال ۸۶ مجموعه مستند «مرزبانان» را می‌ساختم، آن جا با تصاویری مواجه شدم که متعلق به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بود و متوجه شدم که چه کارهایی در آن دهه‌ها در این مناطق انجام شده است. اتفاقا این مظلومیت درباره حاج‌قاسم هم صدق می‌کند، چون به برهه حضور ایشان در آن مناطق هم کمتر پرداخته شده، در صورتی که برای رمزگشایی شخصیت حاج‌قاسم باید بررسی دقیقی بین برهه دفاع مقدس و انتصاب ایشان به نیروی قدس انجام شود. باید چندین فیلم و مستند تهیه و پژوهش‌هایی انجام شود، چون تجربه جنوب شرق کشور تجربه بسیار گران‌سنگی برای حاج‌قاسم بوده و بعدها در جهان اسلام تشابه شرایط با این برهه زیاد بوده است. مثلا تعامل با مردم، حضور دشمن در لباس مردم و فتنه‌های متعدد که به نظرم در تبدیل شخصیت «سردار سلیمانی» دفاع مقدس به «حاج‌قاسم جبهه جهانی مستضعفین» بسیار مهم است؛ یعنی تبدیل از یک فرمانده جنگی به فرمانده‌ای که در جهان اسلام مدیریت می‌کند.

در پژوهش‌های این‌چنینی چه در جنوب کرمان و چه در افغانستان، سعی می‌کنم به دنبال کسب تجربه باشم و نگاهی معلم‌مابانه و با پیش‌فرض‌های ذهنی نداشته باشم. سعی می‌کنم اول برای خودم مسئله را حل کنم و بعد تجربه‌ای را که کسب می‌کنم، برای مخاطب به نمایش دربیاورم. اصل تشابه این است، اما بافت مردم‌شناسی، زندگی اجتماعی، آیین‌ها و… مردم این دو منطقه به یکدیگر نزدیک است و در نوع تعامل ما با مردم اهمیت دارد. مثلا ما در این مستند به سراغ شخصیت‌های متفاوتی رفتیم. «بهادرخان» را داریم که در آن زمان حتی یک بار توبه شکسته، کار قاچاق انجام داده و دستگیر شده، اما وقتی حاج‌قاسم دیده که می‌تواند برگردد، کمک کرده که اعدام نشود و الان یکی از شخصیت‌های بنام منطقه است. پیدا کردن این آدم‌ها و تعامل با آن‌ها، در رفت‌وآمدهای من در منطقه نقش داشته است.

سعی کردم در این کار چند خلاقیت داشته باشم. اولا روایت از زبان کسی است که خودش در این دنیا نیست و خلاقیتی در گفتار متن دارد. در وهله بعد گفتار متن فیلم به لهجه شیرین کرمانی ساخته شده است. همچنین مصاحبه‌های خاص و تصاویر آرشیوی بکر در این فیلم وجود دارد. به لطف خدا یک شنبه هم که در جشنواره سینماحقیقت اکران شد، بازخورد خیلی خوبی داشت و امیدوارم پنج شنبه ساعت ۱۴ مخاطبان عزیز به جشنواره حقیقت در پردیس سینمایی ملت بیایند و فیلم را تماشا کنند.

ان شاءا… اواسط دی‌ماه به مناسبت سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی از شبکه یک پخش خواهد شد.

شاید ۳ یا ۴ روزی در هنروتجربه قبل از پخش اکران شود.

اگر بخواهم کلی بگویم، مستندسازها درست سازمان‌دهی نمی‌شوند. موقعیتی در این کشور است و صدها مستندساز داریم که می‌توانند در مواقع معمولی و خاص، فیلم بسازند و با فیلم‌های خود جامعه را رو به جلو ببرند، اما از آن‌ها درست استفاده نمی‌شود. بارها با مسئولان بحث داشتیم و الان که دوستان خودمان سر کارند، انتظارمان بیشتر است. مثلا در همین وقایع اخیر مستندسازها می‌توانستند در برقراری دیالوگ بین مردم و مسئولان بسیار کمک کنند.

خیلی سخت است. خودم با سختی فراوان توانستم مستندی درباره وقایع سیستان و بلوچستان بسازم که الان در حال تدوین است. البته متوقف نشدیم و سعی می‌کنیم مستندهای خوبی بسازیم، اما انتظار ما از تلویزیون، معاونت سیما، شبکه مستند و… این است که مستندسازها را سازمان‌دهی کنند و به آن‌ها کار بسپرند. مستندسازان بدون چشمداشت مالی هم این کار را می‌کنند و بسیاری می‌خواهند وقت بگذارند و ببینند چه اتفاقی افتاده است.

سالن نمایش فیلم من که پر بود و چند سالن دیگر را هم که سر زدم، نصف بیشتر سالن پر بود.

باید بدانیم تمام سینما، کسانی نیستند که بیانیه صادر می‌کنند. الان اکران فیلم‌ها و برنامه‌های جشنواره پرشور برگزار می‌شود. سالن‌ها به میزان قابل توجهی مخاطب دارد و فیلم‌ها دیده می‌شود. اتفاقا امسال جشنواره از پردیس چارسو به پردیس ملت منتقل شده و برای فیلم ساز بهتر است، چون ۴ سالن پردیس چارسو ۱۰۰ نفره بود و الان سالن‌های ملت ۳۰۰ نفره است و با استقبال بیشتری مواجه می‌شود.