محمدرضا شرف‌الدین گفت: سینمای اجتماعی ما باید مصلحانه باشد، یعنی به کژی‌ها، کاستی‌ها و انحرافات اعتراض کند و اگر هم راه‌‌حلی دارد، مصلحانه ارائه دهد. این اعتراض هم باید جنبه اصلاحی داشته باشد، نه جنبه تخریبی، وابستگی و خوشامدگویی به دشمنان و برای شادکردن آنها…
گرچه حبیب احمدزاده و محمدحسین نیرومند، باسابقه‌ترین اعضای هیات انتخاب چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر هستند و بیش از آن پنج عضو دیگر، پیشینه عضویت در هیات انتخاب یا داوری دوره‌های مختلف این رویداد را دارند اما پرافتخارترین عضو هیات انتخاب این دوره، محمدرضا شرف‌الدین است که با کوله‌‌باری از تجربه سینمایی و بیشترین تعداد حضور در این رویداد چه در قالب تهیه‌کننده و چه در کسوت مسئول جلوه‌های ویژه، یکه‌تازی می‌کند به‌خصوص در زمینه کسب سیمرغ بلورین که شرف‌الدین به خاطر هنر و تخصص خود در جلوه‌های ویژه فیلم‌های کانی‌مانگا (لوح زرین)، انسان و اسلحه، هور در آتش، کیمیا، پرواز خاموش و قارچ سمی، شش بار این جایزه را به خانه برده است. شرف‌الدین همچنین پیش از امسال، یک بار دیگر و در سی‌امین دوره هم عضویت در یکی از هیات‌های انتخاب یا داوری فیلم فجر را تجربه کرد و به‌عنوان یکی از اعضای هیات داوران و همراه مرتضی پورصمدی، حسین زندباف، محمد علیقلی‌زاده و محمدحسین نیرومند، آثار مسابقه مواد تبلیغاتی را قضاوت کرد.
تنوع موضوعی فیلم‌های چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
فیلم‌های این دوره جشنواره فیلم فجر از تنوع موضوعی خوبی برخوردارند. به نظرم این دوره یکی از بهترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر در ۱۰سال اخیر است که هم از نظر تنوع موضوعی آثار و هم از نظر نگاه سلامت، قابلیت اشاره و توجه دارند. این نگاه سلامت در فیلم‌ها خیلی نکته مهمی است، چراکه دوره‌های اخیر فیلم فجر و اساسا سینمای ایران، حال و روز خوبی نداشت و فیلم‌های سیاه زیادی ساخته و به نمایش درمی‌آمد اما جشنواره و فیلم‌های این دوره را خیلی سلامت می‌بینم، چون سفارش سیاه‌نمایی داده نشده بود و سینما از یک شرایط طبیعی برای تولید برخوردار بود و کسی از تهیه‌کنندگان، کارگردانان و سینماگران مسأله‌دار نخواسته بود بیایند و فیلم بسازند و در جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشند. امسال با دیدن فیلم‌ها متوجه شدیم آثار در شرایطی متعارف و آزاد ساخته شده‌اند. در این دوره خبری از حرف‌های بحث‌برانگیزی نظیر این نبود که ما به شرطی به توی فیلمساز پول می‌دهیم و به شرطی از این فیلم حمایت می‌کنیم که نکبت را نشان بدهی. امسال در یک شرایط طبیعی خبر از ساخت فیلم خوب برای حضور در جشنواره بود. در این دوره حتی فیلم‌های انتقادی هم منصفانه هستند و یک‌سویه و سیاه‌نمایی نیستند و این نکته خیلی اهمیت دارد. خودم از جمله کسانی هستم که به‌شدت معتقد به اصالت اعتراض هستم و آن را برای اصلاح، رشد و پویایی جامعه محترم می‌شمرم. حتی پبامبران، معترضان ناهنجاری‌های زمان خودشان بودند. خدا پبامبران را زمانی می‌فرستاد که بشر به یک ناهنجاری گسترده مبتلا می‌شد و لازم بود هدایت شود و پبامبر هم هدایتش را با اعتراض شروع می‌کرد. اعتراض، مقدس است اما اغتشاش نه. خودم اولین کسی بودم که بحث سینمای مصلحانه را در سینمای ایران مطرح کردم. مصلحانه با اصلاح‌طلبی فرق می‌کند. سینمای اجتماعی ما باید مصلحانه باشد، یعنی به کژی‌ها، کاستی‌ها و انحرافات اعتراض کند و اگر هم راه‌‌حلی دارد، مصلحانه ارائه دهد. این اعتراض هم باید جنبه اصلاحی داشته باشد، نه جنبه تخریبی، وابستگی و خوشامدگویی به دشمنان و برای شادکردن آنها. ضمن این‌که فارغ از تنوع موضوعی، تنوع سلایق و گرایش‌های سیاسی هم در فیلم‌های این دوره جشنواره فیلم فجر لحاظ شده است. به نظرم در این برهه زمانی که در آستانه خروج از یک جنگ، دشمنی و اغتشاش هستیم و به وضعیتی طبیعی می‌رسیم، جشنواره خوبی در راه است.
در این چند سال اخیر سینمای اجتماعی به قدری در سینمای ایران پررنگ شد که عرصه را بر ژانرهای سینمایی تنگ کرد. امسال وضعیت فیلم‌ها از نظر تنوع ژانری چطور است؟
البته بهتر است این‌طور بگوییم که به‌بهانه سینمای اجتماعی به سیاه‌نمایی‌های اجتماعی در فیلم‌ها پرداخته بودند. اتفاقا این شرایط باعث شد نقاب از چهره برخی سینماگران بیفتد. بعضی از این سینماگران در این چند وقت اخیر به همان‌جا رفتند و جایی ساکن شدند که وطن‌شان بود. همین موضوع نشان می‌دهد اینها هیچ دغدغه‌ای نسبت به ملت ایران نداشتند. این وضعیت در کنار حمایتی که جشنواره فیلم کن از چند آدم معلوم‌الحال می‌کرد، سینمای ایران را در این چند سال اخیر به بیراهه کشاند. چرا با این پدیده مواجه شدیم؟ مگر می‌شود سینما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان فرهنگ، بدون هدایت به طرفی برود؟ شدنی نیست و چنین مسیری حتما نیاز به هدایت دارد. اگر از منظر معارف، نوع ایدئولوژی‌ها، فرهنگ‌ها و اعتقادات فرا اجتماعی هم به بحث ورود کنیم، می‌بینیم که حتی دین، هادی می‌خواهد و پیامبر است که کتاب می‌آورد و انسان‌ها را هدایت می‌کند. عرصه فرهنگی هم حتما هادی، جریان، فکر و اندیشه می‌خواهد. وقتی ما به نام سینمای اجتماعی فیلم‌های سیاه‌نمایی داشتیم، حتما حامی و خاستگاهی در پشت پرده ماجرا وجود داشت. خوشبختانه امسال خبری از آثار سیاه‌نمایی نیست و ما تقریبا سینمای اجتماعی سالمی را در کنار تولیداتی در ژانرهای دیگر در جشنواره فیلم فجر خواهیم دید.
چقدر از اهداف جشنواره که در فراخوان هم به آن اشاره و تاکیدشده را در فیلم‌های امسال می‌بینیم و آثار نشانی از اخلاق‌مداری، امیدآفرینی و آگاهی‌بخشی دارند؟
به نظرم اوضاع فیلم‌های جشنواره در این دوره از این نظر هم وضعیت نسبتا خوبی دارند و می‌توان این مفاهیم را در آنها ردیابی کرد. ضمن این‌که ما این شاخصه‌ها را در انتخاب آثار هم لحاظ کردیم و جزو اولویت‌های هیات انتخاب هم بودند.
فارغ از بحث محتوایی و مضمونی برای انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه چقدر به ساختار و تکنیک اهمیت دادید؟
حتما استانداردهای کیفی در این زمینه هم در انتخاب آثار موثر بود اما معتقدم بهتر است به ساختار و تکنیک بیشتر در جشن خانه سینما توجه شود و آنجاست که گروه متخصصی در این زمینه دارند. ما باید در جشنواره فیلم فجر دنبال مفاهیم منطبق با نظریه انقلاب اسلامی باشیم.
با توجه به همین بحثی که مطرح کردید، چقدر آثار این دوره نسبت پررنگی با فجر و انقلاب اسلامی دارند؟
فیلم‌هایی با موضوعات انقلابی هم نسبتا حضور خوبی در جشنواره امسال دارند اما به هر جهت با گذشت هشت سال مبارزه با انقلاب اسلامی در دولت گذشته در همه عرصه‌ها، امروز یک چراغ امید بسیار مشعشعی روشن شده و امیدواری‌های فراوانی به‌ویژه در حوزه فرهنگ، هنر و سینما شکل گرفته است. از جمله این امیدها یکی همین آثار این دوره جشنواره فیلم فجر و کشف استعدادهای تازه فیلمسازی است.
یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های همیشگی درباره فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر، توان و ظرفیت اقتصادی آنها و موفقیت در گیشه برای بقای صنعت سینما در ایران است. فیلم‌های امسال جشنواره فیلم فجر را در این زمینه چطور می‌بینید؟
سینمای ایران از نظر اقتصادی وضعیت خوبی ندارد. ما با سینمای بیمار و آسیب‌دیده‌ای مواجهیم که خیلی کار دارد. ما نتوانستیم مسیر سینمای دهه ۶۰ تا اواسط دهه ۷۰ را در سال‌های بعد ادامه دهیم. سینمای ما هنوز سرگردان و بلاتکلیف است. یکی از دلایل وضعیت سینمای ما این است که به سرعت جهانی شد و نتوانستیم خط درست دوره‌های مورد اشاره را ادامه دهیم و سلایق و سیاست‌های ندانم‌کاری که بخشی از آن هم خائنانه بود، سینمای ایران را زمینگیر کرد. به نظرم حمایت‌ها از سینما باید دقیق و با برنامه‌ریزی درست و کامل باشد و همه توجهات به سمت پلتفرم‌ها معطوف نشود. نمی‌توانیم بدون توجه به این مقوله‌ها، انتظار سالن‌های پر در سینما و اکران‌های موفق داشته باشیم. بنابراین وضعیت فیلم‌های امسال جشنواره فیلم فجر هم تحت تاثیر همین مسائل است و ارتقای ظرفیت اقتصادی آثار در کنار توجه به محتوای سالم، به زمان و برنامه‌ریزی مناسبی نیاز دارد.
فیلم‌های این دوره جشنواره فیلم فجر از تنوع موضوعی خوبی برخوردارند. به نظرم این دوره یکی از بهترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر در ۱۰سال اخیر است که هم از نظر تنوع موضوعی آثار و هم از نظر نگاه سلامت، قابلیت اشاره و توجه دارند. این نگاه سلامت در فیلم‌ها خیلی نکته مهمی است، چراکه دوره‌های اخیر فیلم فجر و اساسا سینمای ایران، حال و روز خوبی نداشت و فیلم‌های سیاه زیادی ساخته و به نمایش درمی‌آمد اما جشنواره و فیلم‌های این دوره را خیلی سلامت می‌بینم، چون سفارش سیاه‌نمایی داده نشده بود و سینما از یک شرایط طبیعی برای تولید برخوردار بود و کسی از تهیه‌کنندگان، کارگردانان و سینماگران مسأله‌دار نخواسته بود بیایند و فیلم بسازند و در جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشند. امسال با دیدن فیلم‌ها متوجه شدیم آثار در شرایطی متعارف و آزاد ساخته شده‌اند. در این دوره خبری از حرف‌های بحث‌برانگیزی نظیر این نبود که ما به شرطی به توی فیلمساز پول می‌دهیم و به شرطی از این فیلم حمایت می‌کنیم که نکبت را نشان بدهی. امسال در یک شرایط طبیعی خبر از ساخت فیلم خوب برای حضور در جشنواره بود. در این دوره حتی فیلم‌های انتقادی هم منصفانه هستند و یک‌سویه و سیاه‌نمایی نیستند و این نکته خیلی اهمیت دارد. خودم از جمله کسانی هستم که به‌شدت معتقد به اصالت اعتراض هستم و آن را برای اصلاح، رشد و پویایی جامعه محترم می‌شمرم. حتی پبامبران، معترضان ناهنجاری‌های زمان خودشان بودند. خدا پبامبران را زمانی می‌فرستاد که بشر به یک ناهنجاری گسترده مبتلا می‌شد و لازم بود هدایت شود و پبامبر هم هدایتش را با اعتراض شروع می‌کرد. اعتراض، مقدس است اما اغتشاش نه. خودم اولین کسی بودم که بحث سینمای مصلحانه را در سینمای ایران مطرح کردم. مصلحانه با اصلاح‌طلبی فرق می‌کند. سینمای اجتماعی ما باید مصلحانه باشد، یعنی به کژی‌ها، کاستی‌ها و انحرافات اعتراض کند و اگر هم راه‌‌حلی دارد، مصلحانه ارائه دهد. این اعتراض هم باید جنبه اصلاحی داشته باشد، نه جنبه تخریبی، وابستگی و خوشامدگویی به دشمنان و برای شادکردن آنها. ضمن این‌که فارغ از تنوع موضوعی، تنوع سلایق و گرایش‌های سیاسی هم در فیلم‌های این دوره جشنواره فیلم فجر لحاظ شده است. به نظرم در این برهه زمانی که در آستانه خروج از یک جنگ، دشمنی و اغتشاش هستیم و به وضعیتی طبیعی می‌رسیم، جشنواره خوبی در راه است.
در این چند سال اخیر سینمای اجتماعی به قدری در سینمای ایران پررنگ شد که عرصه را بر ژانرهای سینمایی تنگ کرد. امسال وضعیت فیلم‌ها از نظر تنوع ژانری چطور است؟
البته بهتر است این‌طور بگوییم که به‌بهانه سینمای اجتماعی به سیاه‌نمایی‌های اجتماعی در فیلم‌ها پرداخته بودند. اتفاقا این شرایط باعث شد نقاب از چهره برخی سینماگران بیفتد. بعضی از این سینماگران در این چند وقت اخیر به همان‌جا رفتند و جایی ساکن شدند که وطن‌شان بود. همین موضوع نشان می‌دهد اینها هیچ دغدغه‌ای نسبت به ملت ایران نداشتند. این وضعیت در کنار حمایتی که جشنواره فیلم کن از چند آدم معلوم‌الحال می‌کرد، سینمای ایران را در این چند سال اخیر به بیراهه کشاند. چرا با این پدیده مواجه شدیم؟ مگر می‌شود سینما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان فرهنگ، بدون هدایت به طرفی برود؟ شدنی نیست و چنین مسیری حتما نیاز به هدایت دارد. اگر از منظر معارف، نوع ایدئولوژی‌ها، فرهنگ‌ها و اعتقادات فرا اجتماعی هم به بحث ورود کنیم، می‌بینیم که حتی دین، هادی می‌خواهد و پیامبر است که کتاب می‌آورد و انسان‌ها را هدایت می‌کند. عرصه فرهنگی هم حتما هادی، جریان، فکر و اندیشه می‌خواهد. وقتی ما به نام سینمای اجتماعی فیلم‌های سیاه‌نمایی داشتیم، حتما حامی و خاستگاهی در پشت پرده ماجرا وجود داشت. خوشبختانه امسال خبری از آثار سیاه‌نمایی نیست و ما تقریبا سینمای اجتماعی سالمی را در کنار تولیداتی در ژانرهای دیگر در جشنواره فیلم فجر خواهیم دید.
چقدر از اهداف جشنواره که در فراخوان هم به آن اشاره و تاکیدشده را در فیلم‌های امسال می‌بینیم و آثار نشانی از اخلاق‌مداری، امیدآفرینی و آگاهی‌بخشی دارند؟
به نظرم اوضاع فیلم‌های جشنواره در این دوره از این نظر هم وضعیت نسبتا خوبی دارند و می‌توان این مفاهیم را در آنها ردیابی کرد. ضمن این‌که ما این شاخصه‌ها را در انتخاب آثار هم لحاظ کردیم و جزو اولویت‌های هیات انتخاب هم بودند.
فارغ از بحث محتوایی و مضمونی برای انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه چقدر به ساختار و تکنیک اهمیت دادید؟
حتما استانداردهای کیفی در این زمینه هم در انتخاب آثار موثر بود اما معتقدم بهتر است به ساختار و تکنیک بیشتر در جشن خانه سینما توجه شود و آنجاست که گروه متخصصی در این زمینه دارند. ما باید در جشنواره فیلم فجر دنبال مفاهیم منطبق با نظریه انقلاب اسلامی باشیم.
با توجه به همین بحثی که مطرح کردید، چقدر آثار این دوره نسبت پررنگی با فجر و انقلاب اسلامی دارند؟
فیلم‌هایی با موضوعات انقلابی هم نسبتا حضور خوبی در جشنواره امسال دارند اما به هر جهت با گذشت هشت سال مبارزه با انقلاب اسلامی در دولت گذشته در همه عرصه‌ها، امروز یک چراغ امید بسیار مشعشعی روشن شده و امیدواری‌های فراوانی به‌ویژه در حوزه فرهنگ، هنر و سینما شکل گرفته است. از جمله این امیدها یکی همین آثار این دوره جشنواره فیلم فجر و کشف استعدادهای تازه فیلمسازی است.
یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های همیشگی درباره فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر، توان و ظرفیت اقتصادی آنها و موفقیت در گیشه برای بقای صنعت سینما در ایران است. فیلم‌های امسال جشنواره فیلم فجر را در این زمینه چطور می‌بینید؟
سینمای ایران از نظر اقتصادی وضعیت خوبی ندارد. ما با سینمای بیمار و آسیب‌دیده‌ای مواجهیم که خیلی کار دارد. ما نتوانستیم مسیر سینمای دهه ۶۰ تا اواسط دهه ۷۰ را در سال‌های بعد ادامه دهیم. سینمای ما هنوز سرگردان و بلاتکلیف است. یکی از دلایل وضعیت سینمای ما این است که به سرعت جهانی شد و نتوانستیم خط درست دوره‌های مورد اشاره را ادامه دهیم و سلایق و سیاست‌های ندانم‌کاری که بخشی از آن هم خائنانه بود، سینمای ایران را زمینگیر کرد. به نظرم حمایت‌ها از سینما باید دقیق و با برنامه‌ریزی درست و کامل باشد و همه توجهات به سمت پلتفرم‌ها معطوف نشود. نمی‌توانیم بدون توجه به این مقوله‌ها، انتظار سالن‌های پر در سینما و اکران‌های موفق داشته باشیم. بنابراین وضعیت فیلم‌های امسال جشنواره فیلم فجر هم تحت تاثیر همین مسائل است و ارتقای ظرفیت اقتصادی آثار در کنار توجه به محتوای سالم، به زمان و برنامه‌ریزی مناسبی نیاز دارد.
