رئیس سازمان سینمایی در بازدید از غرفه جام‌جم در پردیس سینمایی ملت گفت: برای اولین بار چیزهایی در آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش تدوین شده که به نفع خانواده سینمای ایران است.
محمد خزایی، رئیس سازمان سینمایی در بازدید از غرفه جام‌جم در پردیس سینمایی ملت، درباره تدوین آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش به خبرنگار جام‌جم گفت: در این دوره آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش بعد از سال۶۴ به روز نشده و متمم‌هایی به آن خورده بود. از ماه سومی که وارد سازمان سینمایی شدم تا هفته پیش، روی این آیین‌نامه کار می‌کردیم.
او ادامه داد: این آیین‌نامه حدود شش ماه است که در شورای هنر است و هر هفته نقاط ضعف و قوت آن بررسی شده و برای اولین بار چیزهایی در آن آمده که به نفع خانواده سینمای ایران است و یکی از این‌ها شوراهای تجدیدنظر است و به این شکل نیست که اگر فیلمی توقیف شود در همان مرحله متوقف شود و صاحب فیلم می‌تواند اعتراض کند تا در شوراهای دیگر یعنی تجدیدنظر بررسی شود؛ یعنی شورای بالاسری وجود دارد که می‌تواند دوباره در آنجا بررسی کند که به چه دلیل فیلمش توقیف شده و چرا سرمایه‌اش در معرض خطر است. به عبارتی، این موضوع در یکجا بسته نمیشود و قوانین و آیین‌نامه‌ها شفاف شده است.
رئیس سازمان سینمایی با تأیید این‌که هیچ کسی نمی‌تواند با وجود این قانون سلیقه‌ای برخورد کند، گفت: این آیین‌نامه برای سینمای ایران ماندگار خواهد بود و به طور تقریبی، مراحل شورای هنر تمام شده و یک جلسه خواهیم داشت تا خانه سینما نظرش را درباره این آیین‌نامه بدهد. پس از آن نظرات به شورای هنر منتقل می‌شود و اگر موافقت کنند، اعمال خواهد شد.
سینمای ایران دارای آیین‌نامه قانون می‌شود
خزایی با بیان این‌که وجود این قانون تنها در حوزه پروانه ساخت و نمایش اتفاق می‌افتد، افزود: پس از تمام این مراحل قانون به شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رود و ظرف دوهفته اگر مشکلی نباشد، تبدیل به قانون می‌شود. به عبارتی، برای اولین بار در سینمای ایران ما آیین‌نامه‌ای داریم که قانون شده و می‌توانیم به آن استناد کنیم. به عنوان مثال، این سؤال مطرح می‌شود که در حوزه بین‌المللی که بعضی مجوز ندارند، چه اتفاقی باید بیفتد و این باید و نبایدهایی که رعایت نمیشود، چیست. گاهی یک گروه می‌آیند فیلم یک نفر را توقیف و سرمایه‌اش را به خطر می‌اندازند و او باید کجا اعتراض کند و حقش را بگیرد؟… همه این‌ها با آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش با رفع خواسته‌های اجتماعی، اخلاقی و تربیتی آمده است. این قدم بسیار بزرگی است و ما این را در سینمای ایران نیاز داشتیم.
رئیس سازمان سینمایی در پاسخ به این‌که آیا قرار است تجربه‌های نظارتی و هدایتی از این مرحله سنتی عبور کند و تخلف با قانون و قانون‌گذار مواجه شود و یک تعامل قانونی مدعی‌العموم، شاکی خصوصی و جریان فرهنگی اتفاق بیفتد، گفت: ما در همین آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش کاری کردیم که سلیقه افراد کمتر دخیل باشد؛ یعنی نباید به شیوه‌ای باشد که در هردوره‌ای اشخاصی تابع جریانات خاص بیایند و بخواهند حکمرانی فرهنگی کنند. ما معتقدیم قانون همه چیز را تعیین می‌کند و اگر طیف‌های مختلف هم در حوزه سینما تغییر کنند، قانون می‌تواند در مورد آن تصمیم بگیرد. بنابراین، سلیقه اشخاص را کمرنگ و قانون را جایگزین آن می‌کنیم.
او ادامه داد: برای این‌که به قانون برسیم، در همین آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش، در شورای تجدیدنظر نماینده دادستان حضور دارد، چون درج پرونده و بستن آن را با تعریف قضایی، قوه قضاییه هم انجام می‌دهد. بنابراین فرآیندهای فرهنگی درستی در این دوره تعریف شده است که خیلی از اختلافات به قوه قضاییه هم کشیده نشود و حل شود. در خیلی از حوزه‌ها درباره این قوانین گفت‌وگو شده که این برگ برنده خواهد بود.
حذف پروانه ساخت ایده‌آل سینما
خزایی در پاسخ به این پرسش که آیا در فرآیند قانون‌گذاری برای سینما فکری شده است، عنوان کرد: اگر به فرآیندی در سینمای ایران برسیم که بتوانیم پروانه ساخت را حذف کنیم، کار درستی است، اما نیاز داریم به تکاملی برسیم که تهیه‌کنندگان مسئولیت‌پذیری داشته باشند. ما اگر کمپانی داشتیم، خیلی بهتر بود و خودشان این مسئولیت را می‌پذیرفتند. بنابراین، چون کمپانی نداریم، تهیه‌کنندگان باید این مسئولیت را بپذیرند. همین الان اعلام کنید که به طور کلی پروانه ساخت برداشته شود، هیچ تعهدی نسبت به اکران و نمایش وجود ندارد، اما ما در وزارت ارشاد حاضریم بیاییم فیلم‌ها را تصویب کنیم و بلوغ خانواده سینما به این مرحله رسیده است که بگوییم پروانه ساختی وجود ندارد، اما مسئولیت‌پذیری از سمت تهیه‌کنندگان نقش کلیدی بازی می‌کند. واقعیت این است که ما نباید وارد مرحله ساخت شویم، بلکه کمپانی‌ها خودشان بپذیرند و هرچه می‌خواهند بسازند و ما در مرحله نمایش قوانین را به شکل شفاف به آنها اعلام می‌کنیم. این مرحله ایده‌آل سینماست، اما آیا شرایط آن فراهم است و ما توان واگذاری داریم؟…
ورود به بُعد پژوهشی سینما
او با تأیید این‌که برای منطبق کردن این تجربه با قوانین و فرهنگ خودمان سازمان سینمایی وارد بعد پژوهشی شده است، گفت: آقای آشنا حدود پنج کتاب سفارش داده و یکسری جزوه‌هایی بیرون آمده که محتوای آن شامل مسائلی است که به این پرسش پاسخ می‌دهد نظارت و ممیزی در سینمای ایران به چه شکل و صورتی است. کشورهای دیگر درباره خیلی از مسائلی که فکر نمی‌کنیم، قانون دارند و ممکن است آزادی‌هایی داشته باشند، اما این بحث دیگری است. در چارچوب، خانواده و تربیت و به خصوص در ساختار سیاسی اگر کوچک‌ترین خطایی از شما سربزند، با شما برخورد می‌کنند و اصلا تعارف ندارند.رئیس سازمان سینمایی اضافه کرد: این نکته را هم بگویم نباید فکر کنیم چون هنرمند هستیم با سایر مردم در برابر قانون متفاوتیم؛ یعنی حسی به هنرمندان و من خزایی به عنوان تهیه‌کننده دست داده که چون هنرمند هستیم با کارگر رستوران و بقال فرق داریم، اما قانون در برابر مردم یکسان است و مصونیتی ندارید. معتقدم قوه قضاییه هیچ تفاوتی میان کسی که یک شهروند عادی و یا هنرمند است، قائل نمیشود. فکر می‌کنم ما بیش از حد فکر کردیم مصونیت کامل داریم، اما در هیچ جای دنیا این گونه نیست. این جور نیست که شما وارد یک مسأله شوید و همین که پذیرفتن تبعاتش می‌رسد، بگویید من هنرمندم و حق ندارید با هنرمند این گونه رفتار کنید. بنابراین، اگر بپذیریم قانون برای همه یکسان است، باید مواظب رفتار و گفتارمان باشیم و به خصوص شخصیت‌های مرجع در این زمینه بار سنگین‌تری را به دوش می‌کشند.
سلیقه‌ها کمرنگ می‌شوند
او در پاسخ به پرسشی دیگر درباره عباس رافعی که گفته بود فیلمسازان با فیلم‌های مشکل‌دار، نمی‌توانند فیلم بعدیشان را تا برطرف کردن نقایص فیلم قبلی، بسازند، تشریح کرد: ما چنین قانونی نداریم، اما پیشنهاد بدی نیست. این قانون حداقل در سازمان سینمایی نبوده، اما از وقتی که ایشان مطرح کرده، درباره آن فکر می‌کنم که آیا این قانون باید اعمال شود یا خیر؟… ما فیلمی داریم که فیلمساز آن را ساخته، اما مسائل سیاسی که مثلا در افغانستان بوده، موجب شده نتواند آن را نمایش دهد. بنابراین، نمی‌توانیم بگوییم این فیلمساز کوتاهی یا تخطی کرده است، بلکه سیاست‌های ملی و روابط ما خراب می‌شود. وقتی قوانین شفاف باشد، سلیقه‌ها کمرنگ می‌شوند و مدیر نمی‌تواند اعمال سلیقه شخصی کند. خزایی تأکید کرد: ما چنین قانونی نداریم که اگر فیلمسازی نتوانست فیلمش را اکران کند، نتواند فیلم بعدیش را بسازد؛ مگر زمانی که فیلمش توقیف شده باشد. توقیف به این معنا که این فیلم، مشکلات یا چیزهایی که به آن گفته شده، رعایت نکرده و در چارچوب نمی‌گنجد، اما از زمانی که در سازمان سینمایی آمدم تا به امروز هیچ فیلم توقیفی نداشتیم و تمام فیلم‌های توقیفی دولت‌های گذشته هم آزاد و نمایش داده شده است. البته فیلم بلاتکلیف داریم، اما فیلم توقیفی فیلمی است که با زبان اصلاحات و تصویر کارش درست نمیشود، اما معتقدم در سینمای ایران ۹۰ درصد فیلم‌ها از راه اصلاحات قابلیت اکران دارند. ما بعد از ساخت فیلم می‌توانیم صداگذاری، دیالوگ و سکانس به فیلم اضافه کنیم. پس اگر صاحب فیلم همکاری کند، خیلی از مشکلات فیلم حل می‌شود.
سیاست‌گذاری اکران برای مقابله با «جنگ» رسانه‌هاست
خزایی در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم درباره چگونگی حمایت از فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر چهل و یکم گفت: برنامه‌ای که اعلام کنم فیلمی به دلیل حمایت ما در جشنواره حاضر شده یا این‌که به فیلمی گفته باشیم اگر در جشنواره فجر امسال حاضر شوید، حمایت خاصی از شما می‌شود، نبوده است. همه فیلمسازان بر اساس عشق و علاقه خود در جشنواره حاضر شدند، اما وظیفه ماست که در سیاست‌گذاری در اکران از این دوستان حمایت کنیم و فضایی ایجاد کنیم که آثارشان دیده شود. وی افزود: بالاخره این دوستان در این ماه‌ها دوران سختی را سپری کردند و این فضا بیشتر رسانه‌ای بوده است و من همیشه می‌گویم که این دوره، دوره جنگ رسانه‌هاست و بیشتر آدم ها در فضای مجازی می‌جنگند، اما واقعیت چیز دیگری است؛ واقعیت حضور سینماگران، مردم و اهالی رسانه است و حضور سینما همیشه پایدار خواهد بود.
او ادامه داد: این آیین‌نامه حدود شش ماه است که در شورای هنر است و هر هفته نقاط ضعف و قوت آن بررسی شده و برای اولین بار چیزهایی در آن آمده که به نفع خانواده سینمای ایران است و یکی از این‌ها شوراهای تجدیدنظر است و به این شکل نیست که اگر فیلمی توقیف شود در همان مرحله متوقف شود و صاحب فیلم می‌تواند اعتراض کند تا در شوراهای دیگر یعنی تجدیدنظر بررسی شود؛ یعنی شورای بالاسری وجود دارد که می‌تواند دوباره در آنجا بررسی کند که به چه دلیل فیلمش توقیف شده و چرا سرمایه‌اش در معرض خطر است. به عبارتی، این موضوع در یکجا بسته نمیشود و قوانین و آیین‌نامه‌ها شفاف شده است.
رئیس سازمان سینمایی با تأیید این‌که هیچ کسی نمی‌تواند با وجود این قانون سلیقه‌ای برخورد کند، گفت: این آیین‌نامه برای سینمای ایران ماندگار خواهد بود و به طور تقریبی، مراحل شورای هنر تمام شده و یک جلسه خواهیم داشت تا خانه سینما نظرش را درباره این آیین‌نامه بدهد. پس از آن نظرات به شورای هنر منتقل می‌شود و اگر موافقت کنند، اعمال خواهد شد.
سینمای ایران دارای آیین‌نامه قانون می‌شود
خزایی با بیان این‌که وجود این قانون تنها در حوزه پروانه ساخت و نمایش اتفاق می‌افتد، افزود: پس از تمام این مراحل قانون به شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌رود و ظرف دوهفته اگر مشکلی نباشد، تبدیل به قانون می‌شود. به عبارتی، برای اولین بار در سینمای ایران ما آیین‌نامه‌ای داریم که قانون شده و می‌توانیم به آن استناد کنیم. به عنوان مثال، این سؤال مطرح می‌شود که در حوزه بین‌المللی که بعضی مجوز ندارند، چه اتفاقی باید بیفتد و این باید و نبایدهایی که رعایت نمیشود، چیست. گاهی یک گروه می‌آیند فیلم یک نفر را توقیف و سرمایه‌اش را به خطر می‌اندازند و او باید کجا اعتراض کند و حقش را بگیرد؟… همه این‌ها با آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش با رفع خواسته‌های اجتماعی، اخلاقی و تربیتی آمده است. این قدم بسیار بزرگی است و ما این را در سینمای ایران نیاز داشتیم.
رئیس سازمان سینمایی در پاسخ به این‌که آیا قرار است تجربه‌های نظارتی و هدایتی از این مرحله سنتی عبور کند و تخلف با قانون و قانون‌گذار مواجه شود و یک تعامل قانونی مدعی‌العموم، شاکی خصوصی و جریان فرهنگی اتفاق بیفتد، گفت: ما در همین آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش کاری کردیم که سلیقه افراد کمتر دخیل باشد؛ یعنی نباید به شیوه‌ای باشد که در هردوره‌ای اشخاصی تابع جریانات خاص بیایند و بخواهند حکمرانی فرهنگی کنند. ما معتقدیم قانون همه چیز را تعیین می‌کند و اگر طیف‌های مختلف هم در حوزه سینما تغییر کنند، قانون می‌تواند در مورد آن تصمیم بگیرد. بنابراین، سلیقه اشخاص را کمرنگ و قانون را جایگزین آن می‌کنیم.
او ادامه داد: برای این‌که به قانون برسیم، در همین آیین‌نامه پروانه ساخت و نمایش، در شورای تجدیدنظر نماینده دادستان حضور دارد، چون درج پرونده و بستن آن را با تعریف قضایی، قوه قضاییه هم انجام می‌دهد. بنابراین فرآیندهای فرهنگی درستی در این دوره تعریف شده است که خیلی از اختلافات به قوه قضاییه هم کشیده نشود و حل شود. در خیلی از حوزه‌ها درباره این قوانین گفت‌وگو شده که این برگ برنده خواهد بود.
حذف پروانه ساخت ایده‌آل سینما
خزایی در پاسخ به این پرسش که آیا در فرآیند قانون‌گذاری برای سینما فکری شده است، عنوان کرد: اگر به فرآیندی در سینمای ایران برسیم که بتوانیم پروانه ساخت را حذف کنیم، کار درستی است، اما نیاز داریم به تکاملی برسیم که تهیه‌کنندگان مسئولیت‌پذیری داشته باشند. ما اگر کمپانی داشتیم، خیلی بهتر بود و خودشان این مسئولیت را می‌پذیرفتند. بنابراین، چون کمپانی نداریم، تهیه‌کنندگان باید این مسئولیت را بپذیرند. همین الان اعلام کنید که به طور کلی پروانه ساخت برداشته شود، هیچ تعهدی نسبت به اکران و نمایش وجود ندارد، اما ما در وزارت ارشاد حاضریم بیاییم فیلم‌ها را تصویب کنیم و بلوغ خانواده سینما به این مرحله رسیده است که بگوییم پروانه ساختی وجود ندارد، اما مسئولیت‌پذیری از سمت تهیه‌کنندگان نقش کلیدی بازی می‌کند. واقعیت این است که ما نباید وارد مرحله ساخت شویم، بلکه کمپانی‌ها خودشان بپذیرند و هرچه می‌خواهند بسازند و ما در مرحله نمایش قوانین را به شکل شفاف به آنها اعلام می‌کنیم. این مرحله ایده‌آل سینماست، اما آیا شرایط آن فراهم است و ما توان واگذاری داریم؟…
ورود به بُعد پژوهشی سینما
او با تأیید این‌که برای منطبق کردن این تجربه با قوانین و فرهنگ خودمان سازمان سینمایی وارد بعد پژوهشی شده است، گفت: آقای آشنا حدود پنج کتاب سفارش داده و یکسری جزوه‌هایی بیرون آمده که محتوای آن شامل مسائلی است که به این پرسش پاسخ می‌دهد نظارت و ممیزی در سینمای ایران به چه شکل و صورتی است. کشورهای دیگر درباره خیلی از مسائلی که فکر نمی‌کنیم، قانون دارند و ممکن است آزادی‌هایی داشته باشند، اما این بحث دیگری است. در چارچوب، خانواده و تربیت و به خصوص در ساختار سیاسی اگر کوچک‌ترین خطایی از شما سربزند، با شما برخورد می‌کنند و اصلا تعارف ندارند.رئیس سازمان سینمایی اضافه کرد: این نکته را هم بگویم نباید فکر کنیم چون هنرمند هستیم با سایر مردم در برابر قانون متفاوتیم؛ یعنی حسی به هنرمندان و من خزایی به عنوان تهیه‌کننده دست داده که چون هنرمند هستیم با کارگر رستوران و بقال فرق داریم، اما قانون در برابر مردم یکسان است و مصونیتی ندارید. معتقدم قوه قضاییه هیچ تفاوتی میان کسی که یک شهروند عادی و یا هنرمند است، قائل نمیشود. فکر می‌کنم ما بیش از حد فکر کردیم مصونیت کامل داریم، اما در هیچ جای دنیا این گونه نیست. این جور نیست که شما وارد یک مسأله شوید و همین که پذیرفتن تبعاتش می‌رسد، بگویید من هنرمندم و حق ندارید با هنرمند این گونه رفتار کنید. بنابراین، اگر بپذیریم قانون برای همه یکسان است، باید مواظب رفتار و گفتارمان باشیم و به خصوص شخصیت‌های مرجع در این زمینه بار سنگین‌تری را به دوش می‌کشند.
سلیقه‌ها کمرنگ می‌شوند
او در پاسخ به پرسشی دیگر درباره عباس رافعی که گفته بود فیلمسازان با فیلم‌های مشکل‌دار، نمی‌توانند فیلم بعدیشان را تا برطرف کردن نقایص فیلم قبلی، بسازند، تشریح کرد: ما چنین قانونی نداریم، اما پیشنهاد بدی نیست. این قانون حداقل در سازمان سینمایی نبوده، اما از وقتی که ایشان مطرح کرده، درباره آن فکر می‌کنم که آیا این قانون باید اعمال شود یا خیر؟… ما فیلمی داریم که فیلمساز آن را ساخته، اما مسائل سیاسی که مثلا در افغانستان بوده، موجب شده نتواند آن را نمایش دهد. بنابراین، نمی‌توانیم بگوییم این فیلمساز کوتاهی یا تخطی کرده است، بلکه سیاست‌های ملی و روابط ما خراب می‌شود. وقتی قوانین شفاف باشد، سلیقه‌ها کمرنگ می‌شوند و مدیر نمی‌تواند اعمال سلیقه شخصی کند. خزایی تأکید کرد: ما چنین قانونی نداریم که اگر فیلمسازی نتوانست فیلمش را اکران کند، نتواند فیلم بعدیش را بسازد؛ مگر زمانی که فیلمش توقیف شده باشد. توقیف به این معنا که این فیلم، مشکلات یا چیزهایی که به آن گفته شده، رعایت نکرده و در چارچوب نمی‌گنجد، اما از زمانی که در سازمان سینمایی آمدم تا به امروز هیچ فیلم توقیفی نداشتیم و تمام فیلم‌های توقیفی دولت‌های گذشته هم آزاد و نمایش داده شده است. البته فیلم بلاتکلیف داریم، اما فیلم توقیفی فیلمی است که با زبان اصلاحات و تصویر کارش درست نمیشود، اما معتقدم در سینمای ایران ۹۰ درصد فیلم‌ها از راه اصلاحات قابلیت اکران دارند. ما بعد از ساخت فیلم می‌توانیم صداگذاری، دیالوگ و سکانس به فیلم اضافه کنیم. پس اگر صاحب فیلم همکاری کند، خیلی از مشکلات فیلم حل می‌شود.
سیاست‌گذاری اکران برای مقابله با «جنگ» رسانه‌هاست
خزایی در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم درباره چگونگی حمایت از فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر چهل و یکم گفت: برنامه‌ای که اعلام کنم فیلمی به دلیل حمایت ما در جشنواره حاضر شده یا این‌که به فیلمی گفته باشیم اگر در جشنواره فجر امسال حاضر شوید، حمایت خاصی از شما می‌شود، نبوده است. همه فیلمسازان بر اساس عشق و علاقه خود در جشنواره حاضر شدند، اما وظیفه ماست که در سیاست‌گذاری در اکران از این دوستان حمایت کنیم و فضایی ایجاد کنیم که آثارشان دیده شود. وی افزود: بالاخره این دوستان در این ماه‌ها دوران سختی را سپری کردند و این فضا بیشتر رسانه‌ای بوده است و من همیشه می‌گویم که این دوره، دوره جنگ رسانه‌هاست و بیشتر آدم ها در فضای مجازی می‌جنگند، اما واقعیت چیز دیگری است؛ واقعیت حضور سینماگران، مردم و اهالی رسانه است و حضور سینما همیشه پایدار خواهد بود.
موفقیت جشنواره فجر در حوزه بین‌الملل
وی درباره بخش بین‌الملل و حضور فیلمسازان خارجی در جشنواره فیلم فجر نیز به جام‌جم گفت: اول این‌که این بخش رقابتی نیست و دوم این‌که یا فیلمسازان هنگام پرکردن فرم جشنواره فجر نباید شرایط آن را بپذیرند، یا وقتی پذیرفتند، حق خروج ندارند. در داخل کشور هم دیده شده که کارگردانی نامه می‌زند که اثرم را داوری نکنید، اما این جزو قوانین جشنواره است که کارگردان در آن زمان حق انصراف ندارد و تمام مسائل از راه تهیه‌کننده انجام می‌شود. بنابراین، وقتی فرم یک جشنواره را پر می‌کنیم، یعنی قوانین آن را پذیرفتیم. اگر خیلی از فیلم‌ها بر اساس سناریویی که از پیش طراحی شده، بخواهند بر حضور بین‌المللی ایران فشار وارد کنند تا این حضور به حداقل برسد، هیچ ارتباطی به این جریان ندارد. بنابراین، جشنواره فجر در حوزه بین‌الملل بسیار موفق و مهمانان امسال بالغ بر ۱۴۰ نفر هستند و معرفی خواهند شد.
