خیز نمایش خانگی برای سهم‌گیری از تجارت بین‌المللی سریال

به تازگی منتشر شد که از نمایش چند سریال خانگی در کشورهای خارجی خبر می‌داد. بر اساس این گزارش آثار شاخصی مانند «جیران» و «یاغی» که طی امسال در پلتفرم‌ها نمایش داده شدند، این روزها در برخی شبکه‌های تلویزیونی و پلتفرم‌های خارجی منتشر می‌شود و قرار است در آینده نیز پخش شود. اتفاقی که با توجه به زبان فارسی این محصولات و ساخته شدن آن‌ها با فرهنگ مخاطب فارسی‌زبان، تماشای آن از سوی مخاطب خارجی جالب توجه است؛ خواه این بیننده در غرب آسیا با فرهنگی نزدیک به ایران زندگی کند یا در شرق آسیا یا حتی اروپا و آمریکا ساکن باشد.

در صدر فهرست سریال‌های صادرشده پلتفرم‌های داخلی، «جیران» قرار دارد. سریال تاریخی و کمابیش بیگ‌پروداکشن حسن فتحی که در کشورهای بنگلادش، قزاقستان، عراق و پاکستان در حال پخش است و همچنین قرار است در شبکه‌های تلویزیونی ژاپن، روسیه، عراق، بوسنی و کشورهای حوزه خلیج فارس و شمال آفریقا شامل قطر، عمان، امارات، تونس، مراکش، الجزیره و لیبی منتشر شود. «هم‌گناه» ساخته مصطفی کیایی در کشورهایی چون بنگلادش و عراق، «یاغی» اثر محمد کارت در ژاپن و مالزی و آثار دیگری چون «ملکه گدایان» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده، «می‌خواهم زنده بمانم» ساخته شهرام شاه‌حسینی، «نهنگ آبی» اثر فریدون جیرانی و «جزیره» به کارگردانی سیروس مقدم نیز در کشور عراق به نمایش درآمده‌اند. چندی پیش نیز خبری از حضور سریال «آکتور» در بخش رقابت بین الملل جشنواره سریز مانیای فرانسه، معتبرترین جشنواره سریال در اروپا منتشر شد. این سریال محصول مشترک فیلیمو و نماوا، در میان ۸ سریال این بخش قرار دارد که بعضی محصول پلتفرم‌های بزرگی چون اپل تی‌وی پلاس، هولو، آمازون پرایم ویدئو و… هستند.

نکته جالب درباره «زخم کاری» ساخته محمدحسین مهدویان است. مجموعه رسانه‌ای پی‌بی‌اس (PBS) که تشکیل‌شده از صدها ایستگاه پخش تلویزیونی در ایالات متحده آمریکاست و یکی از بزرگ ترین شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی این کشور به شمار می‌آید، در لااقل یکی از شبکه‌های فرعی خود با عنوان KCTS-9 در شهر سیاتل، سریال مهدویان را پخش می‌کند. این سریال ۱۵ قسمتی در پلتفرم آنلاین این شبکه با زبان فارسی و انگلیسی موجود است و در دسترس کاربران قرار دارد. این که یک مجموعه ایرانی در آمریکا به نمایش درآمده، از اتفاقات جالب توجه در صنعت سریال‌سازی پلتفرم‌هاست.

با توجه به نرخ دلار، تجارت محتوا آن‌قدر برای پلتفرم‌های نمایش خانگی، دارای منطق اقتصادی است که بعضی حتی پلتفرمی با نام تجاری مخصوص برای ایرانیان خارج از کشور و احتمالاً تماشاگران خارجی ثبت کرده‌اند. مثلا برند «تلویکا» که از نظر ظاهری نیز محیط کاربری شبیه به فیلیمو دارد، برند خارج از کشور این پلتفرم به شمار می‌آید. نماوا البته ظاهرا در همان آدرس اصلی میزبان کاربران خارج از کشور است. نکته مهم این جاست که به علت قوانین کپی‌رایت، از آن جا که این پلتفرم‌ها امکان ارائه محتوای خارجی خود را به کاربران خارج از کشور ندارند، تنها محتوای متعلق به ایران را در دسترس کاربران خارج از ایران می‌گذارند و این محتوا، از نظر کاربر آن‌قدر جذابیت دارد که با وجود دسترسی بی‌انتها به امثال نتفلیکس، دیزنی پلاس، هولو و… عده‌ای اشتراک این پلتفرم‌ها را خریده و محتوای متعلق به آن‌ها را تماشا کنند. اگرچه سخن گفتن درباره شمار کاربران و درآمد تلویکا، به اطلاعات تکمیلی‌تری نیاز دارد، اما از تبلیغات آن در سایت‌ها و شبکه‌های خارجی می‌توان به رونق حداقلی آن نیز پی برد.

آن چه گفته شد، در حالی است که سریال‌های ایرانی بر خلاف همسایه شمال غربی ما، جای زیادی در تجارت جهانی سریال ندارند. ترکیه طی یک دهه اخیر سریال‌های بی‌شماری به کشورهای مختلف از جمله ایران خودمان صادر کرده و گفته می‌شود سریال‌های این کشور سالانه توسط ۷۰۰ میلیون نفر از مردم جهان تماشا می‌شود. به عنوان مثال خوب است توجه کنیم که قسمت آخر یک سریال عاشقانه ترکی ۸۵ میلیون نفر بیننده در کشورهای عرب‌زبان داشته و ستاره مرد این سریال نیز در میان مردم کشورهای مسلمان بسیار محبوب است. در موردی دیگر نیز سریال «قیام ارطغرل» که به عنوان «بازی تاج‌وتخت ترکی» شناخته می‌شود، تنها در پاکستان ۱۳۰ میلیون نفر بیننده داشته است. دولت ترکیه امیدوار است این صادرات در سال ۲۰۲۳، به مرز یک میلیارد دلار برسد!