از آن بعد از ظهر بارانی کوالالامپور که تیم ملی در ضربات پنالتی به کره جنوبی باخت و از جام ملت‌های آسیا حذف شد، شانزده سال می‌گذرد. این اولین و آخرین تورنمنت امیر قلعه‌نویی روی نیمکت تیم ملی بود؛ مربی که حالا قرار است هدایت تیم ملی در جام ملت‌های ۲۰۲۳ را در اختیار داشته باشد.
در مالزی چه گذشت؟
قلعه‌نویی وارث تیم پرستاره‌ای شد که چند ماه قبل از آن در جام جهانی ۲۰۰۶ ناکامی و سرخوردگی بزرگی را تجربه کرده بود. استخوان‌بندی تیم در مالزی تقریباً شامل همان بازیکنانی بود که در جام جهانی به میدان رفته بودند. مهمترین جدا شده علی دایی بود که خداحافظی‌اش حکم ورود تیم ملی به یک عصر جدید را داشت. در قلب دفاع از گل‌محمدی و بختیاری‌زاده خبری نبود و جلال حسینی اولین حضورش در تیم ملی را تجربه می‌کرد. رودباریان هم درون دروازه جای میرزاپور مصدوم بازی می‌کرد.
قلعه‌نویی زمان زیادی برای آماده کردن تیم ملی نداشت. مشکل بزرگتر خستگی بدنی و روحی بازیکنان بود که بعد از تابستان فرسایشی سال گذشته کم‌انگیزه و خسته به مالزی رفته بودند. لژیونرهایی مثل هاشمیان، رحمان رضایی و مهدوی‌کیا در آن تورنمنت از فرم خوب‌شان فاصله داشتند. او کادر فنی پرشماری از مربیان پیر و جوان ایرانی را به مالزی برده بود تا با همفکری آنها به انتظار طولانی برای قهرمانی آسیا پایان بدهد.
هرچند تیم ملی مرحله گروهی را با صدرنشینی به پایان برد، ولی مشکلات خط دفاع، ضعف در خلق موقعیت و استفاده از عنایتی در گوش چپ ایرادهایی بود که به تیم ملی وارد شد. قلعه‌نویی در آستانه بازی یک چهارم نهایی مقابل کره جنوبی ناگهان تصمیم گرفت ترکیب تیم ملی را تغییر دهد و به سیستم ۲-۵-۳ مورد علاقه‌اش برگردد. این تصمیم محتاطانه برای کنترل خط حمله حریف بود، در حالی که کره جنوبی یکی از ضعیف‌ترین تیم‌هایش را در آن تورنمنت داشت. آن بازی حساس به شدت کسل‌کننده از آب در آمد تا سرنوشت برنده را ضربات پنالتی تعیین کند.
ورود طالب‌لوی جوان و پنالتی‌گیر در دقیقه ۱۲۰ راهکار قلعه‌نویی برای بردن این بازی سخت بود. دروازه‌بان وقت استقلال هرچند یک پنالتی گرفت، ولی در طرف دیگر لی وون جائه، کاپیتان باتجربه کره با مهار ضربات مهدوی‌کیا و خطیبی ستاره شد و تیمش را به نیمه‌نهایی فرستاد.
قلعه‌نویی که رابطه خیلی خوبی با رسانه‌ها نداشت، در بازگشت به تهران با حملات تندی روبرو شد تا فدراسیون وقت به این همکاری پایان بدهد. او همیشه مدعی است که در آن مقطع زمان کافی نداشته و برکناری‌اش بدون باخت غیرمنصفانه بوده است.
این یک بدهی قدیمی نیست
قلعه‌نویی در سال‌های گذشته مدعی بوده که باید یک فرصت دیگر در تیم ملی به او داده شود. او در این سال‌ها چند بار به نیمکت تیم ملی نزدیک شد، ولی هر بار گزینه دیگری انتخاب شد. آخرین بار بعد از برکناری ویلموتس بود که قلعه‌نویی ترجیح داد پای تعهدش به سپاهان بایستد و اسکوچیچ جای او را گرفت.
این بار اما قلعه‌نویی خودش جای فلیکس سانچز را می‌گیرد که در لحظات آخر با فدراسیون فوتبال به توافق نرسید تا به اکوادور برود. سرمربی گل‌گهر چند روز قبل وقتی نامش در فهرست بلندبالای گزینه‌های ایرانی تیم ملی قرار گرفت، با انتشار پستی خودش را کنار کشید. گفته می‌شد که با او درباره هدایت تیم ملی مذاکره شده و ناراحت بود که چرا باید دوباره در این فهرست تصنعی قرار بگیرد. ظاهراً اشاره او به آماده کردن یک برنامه مفصل هم به همین خاطر بود. با این حال فوتبال ایران مثل همیشه در مسیری غیرقابل پیش‌بینی حرکت کرد و در نهایت قلعه‌نویی سرمربی تیم ملی شد.
اشتباه بزرگی است اگر تصور کنیم که نیمکت تیم ملی یک بدهی قدیمی است که به قلعه‌نویی داده شده. هر چقدر باور داشته باشیم که برکناری او در سال ۲۰۰۷ بی‌رحمانه بوده، نمی‌توان نیمکت تیم ملی را به عنوان هدیه برای یک مربی در نظر گرفت. مبنای قضاوت درباره او در هفته‌ها و ماه‌های آینده عملکرد جدید او خواهد بود، نه آنچه در جام ملت‌های آسیای مالزی گذشت. همانطور که نتایج خوب کی‌روش در دوره اول مربیگری‌اش مانع انتقاد از نتایج ضعیف تیم ملی در جام جهانی ۲۰۲۲ نیست.
زمان‌بندی این انتخاب درست بود؟
طرفداران قلعه‌نویی با اشاره به پنج قهرمانی لیگ برتر او را شایسته مربیگری تیم ملی می‌دانند. در طرف دیگر منتقدان بر این باورند که از آخرین قهرمانی‌اش حدود یک دهه می‌گذرد و در این مدت مربیان جوانتر از او سبقت گرفته‌اند. قلعه‌نویی بعد از قهرمانی سال ۹۲ استقلال با تراکتور، ذوب‌آهن، سپاهان و گل‌گهر به عنوانی بهتر از نایب‌قهرمانی لیگ برتر نرسیده. این همان فکتی است که ساکت الهامی در اوج عصبانیتش در برنامه زنده تلویزیونی به زبان آورد، هرچند بعداً با گفتن اینکه «امیر خان شایسته‌ترین فرد برای مربیگری تیم ملی است» سعی کرد کنایه‌اش را جبران کند.
انتظارات افکار عمومی از تیم ملی نسبت به سال‌های قبل بالاتر رفته است. موافق کی‌روش باشید یا نه، او استانداردهای تیم ملی در آماده‌سازی و نتیجه‌گیری را بالا برده است. حضور تیم ملی در نیمه‌نهایی جام ملت‌های آسیای ۲۰۱۹ و پیروزی در جام جهانی اخیر مقابل ولز در کارنامه کی‌روش به عنوان موفقیت ثبت نشد و به همین نسبت انتظار از قلعه‌نویی در جام ملت‌های قطر هم کمتر از صعود به فینال نخواهد بود.
علامت سؤال درباره نیمکت
کادر فنی شلوغ تیم ملی در مالزی فرمول برنده‌ای نبود و سؤال مهم این است که قلعه‌نویی برای کادر فنی تیم ملی این بار چه مربیانی را انتخاب خواهد کرد؟ او در سال‌های گذشته دستیاران تقریباً ثابتی داشته، ولی در تیم ملی دستش برای انتخاب کادر فنی بازتر است. گروهی پیش‌بینی می‌کنند که او بخواهد سراغ دستیاران خارجی برود و این می‌تواند تصمیم هوشمندانه‌ای برای تقویت نیمکت تیم ملی باشد.
رابطه او با بازیکنان هم نکته‌ای کلیدی در مسیر آینده تیم ملی است. اسکلت فعلی تیم ملی را اکثراً لژیونرها تشکیل می‌دهند و باید دید رابطه قلعه‌نویی با این نسل نخبه و سختگیر چگونه پیش خواهد رفت. ارتباط قلعه‌نویی و فدراسیون فوتبال هم محل سؤال است، بویژه اینکه او انتخاب اول تاج نبود و در لحظه آخر جای فلیکس سانچز را گرفت. جام ملت‌های آسیا کمتر از یک سال دیگر برگزار می‌شود و او فرصت زیادی برای جلوگیری از تکرار سناریوی کوالالامپور ندارد.
