بررسی کیفی مهم ترین برنامه استعدادیابی موسیقی در شبکه نمایش خانگی
مهدی زاده – تب استعدادیابی در عرصه های مختلف، چند سالی است صداوسیما و شبکه نمایش خانگی را درنوردیده است. در عرصه موسیقی مهم ترین اقدام برای استعدادیابی، برنامه «شب کوک» بود که سال ۹۳ از صداوسیما پخش شد اما ادامه نیافت. «عصر جدید» نیز اگرچه برنامه استعدادیابی اختصاصی موسیقی نبود ولی توانست برخی چهره های جدید و مستعد را به موسیقی کشور معرفی کند. با این حال و با فروکش کردن تب برنامه های استعدادیابی در دوره جدید مدیریت صداوسیما، اکنون شبکه نمایش خانگی نقش محوری در عرصه استعدادیابی پیدا کرده و «آوای جادویی» به عنوان یک مسابقه استعدادیابی در زمینه خوانندگی در این عرصه فعال شده است. طی هفته‌های اخیر، «آوای جادویی» پس از عبور از مرحله اجراهای مقدماتی وارد مرحله حذفی شده است. در هر حال در این مجال نگاهی به نقاط قوت و ضعف این رویداد موسیقایی می اندازیم:
تیم داوری، نماینده بیشتر سلایق موسیقایی
طبیعی است در یک برنامه استعدادیابی موسیقایی که خود را به سبک خاصی از موسیقی محدود نکرده است، باید داورانی حضور داشته باشند که همه سلایق و سبک های موسیقایی را پوشش دهند. بر این اساس ترکیب داوران از محمد معتمدی به عنوان خواننده ای فعال در عرصه موسیقی سنتی، رضا صادقی به عنوان خواننده موسیقی پاپ، رضا یزدانی به عنوان خواننده ای که در سبک راک کار می کند و محمد اصفهانی به عنوان خواننده ای که با خاستگاه موسیقی سنتی، در موسیقی پاپ نیز کارهای بسیاری انجام داده، تشکیل شده است. این ترکیب به دلیل سطح داوران که هر کدام در سبک تخصصی خود جزو چهره های تراز اول و شناخته شده هستند، حائز اهمیت است.
تمرین و پرورش پس از استعدادیابی
تفاوت بارزی که این برنامه با برخی دیگر از برنامه های استعدادیابی دارد این است که استعداد شناسایی شده رها نمی شود تا با روش های قبلی و احیانا مربیان سابق یا یک داور خاص از قبل تعیین شده به کار خود ادامه دهد بلکه خود داوران با گزینش افراد، در مراحل بالاتر با این استعدادها تمرین می کنند. به همین دلیل در مرحله حذفی که پس از مرحله مقدماتی شروع شده است، تفاوت سطح اجرای برخی شرکت کنندگان و پیشرفت آن ها مشهود است.
شوخی ها و بده بستان های جذاب داوران
داوران این مسابقه تقریبا نقش مجری را به ویژه در مرحله مقدماتی ایفا کردند. این اتفاق نیازمند این بود که بین داوران بده بستان و مباحثه شکل بگیرد. در این میان شوخی های داوران به ویژه شوخی های رضا صادقی و رضا یزدانی با یکدیگر باعث شده بود تا در عمل نیازی به نقش آفرینی مجری در مسابقه نباشد و روند نسبتا طولانی برگزاری برنامه موجب خستگی مخاطب نشود.
خاطرات تصنیف های ماندگار
فارغ از معدود آثاری که توسط خود شرکت کنندگان تنظیم و ساخته شده بود، بیشتر اجراهای این برنامه شامل اجرای آثار گذشتگان و موزیسین ها و خوانندگان فعلی بود. نقطه اوج این ماجرا در بازخوانی زیبای تصنیف جاودانه «سپیده» مشهور به «ایران ای سرای امید» بود که با شعر مرحوم هوشنگ ابتهاج، آهنگ سازی مرحوم محمدرضا لطفی و صدای ماندگار مرحوم محمدرضا شجریان بخشی از حافظه تاریخی مردم شده است. اگرچه این تصنیف به یادماندنی با صدای استاد شهرام ناظری و محمد معتمدی نیز بازخوانی شده است. اجرای تصانیفی از مرحوم فرهاد مهراد نظیر «بوی عیدی» و تصانیف دیگری از خوانندگان فعلی نظیر همایون شجریان و علیرضا قربانی و همچنین خوانندگان پاپ، حال و هوایی نوستالژیک به این برنامه داده است.
نقش منفعل داور و کارشناس
در تکمیل نکته قبلی و کارکرد شوخی های داوران، باید اشاره کرد که نقش منفعل مجری مسابقه، علی اوجی، در دور حذفی این رقابت توی ذوق می زد. جایی که او همراه باعلیرضا افکاری کارشناس برنامه، در استودیویی خارج از محل استقرار تماشاگران و داوران، در پایان هر دور رقابت، نگاهی به اجراها داشتند و کارشناس این مجوز را داشت که در برخی موارد بعضی شرکت کنندگان حذف شده را به دور رقابت برگرداند تا با رای مخاطبان، فرصت جدید برای آن شرکت کنندگان فراهم شود. در حقیقت به جز این کارکرد کارشناس که جای بحث دارد و امکان واگذاری این تصمیم به خود داوران وجود داشت، مجری در مرحله مقدماتی نقشی نداشت. در مرحله حذفی نیز علی اوجی به عنوان مجری، آورده چندانی به این مسابقه اضافه نکرده چرا که به وضوح مشخص است وی تسلط چندانی بر موسیقی ندارد و نمی تواند در تکمیل نکات فنی داوران و پرسش از استدلال های آن ها نقشی ایفا کند. درباره کارشناس برنامه البته ماجرا کمی فرق می کند و در مرحله حذفی وی در کنار داوران در هنگام تمرین با شرکت کنندگان دیده می شود اما باز هم کارکرد موثری برای وی در این برنامه دیده نمی شود.
غلبه تعارف بر رویکرد داوران
برنامه هایی از این دست علاوه بر استعدادیابی می تواند جنبه آموزشی برای مخاطبان نیز داشته باشد، اما به شرطی که داوران تعارف را کنار بگذارند و اشکالات شرکت کنندگان را گوشزد کنند. رویکرد غالب داوران در این برنامه، تعریف و تمجید حتی از شرکت کنندگان حذف شده است و به نوعی تعارف، جایگزین نقد و اشکال گیری شده است. اگرچه تا حدی محمد اصفهانی و رضا صادقی نقادانه تر با شرکت کنندگان برخورد کرده اند، اما باز هم انتظار می رود که حتی در اجراهای بسیار خوب هم اگر نقطه ضعفی وجود دارد (که حتما در کار یک هنرآموز تازه کار وجود دارد) مطرح شود تا علاوه بر خود هنرجویان، مخاطبان نیز با ظرایف فنی موسیقی و خوانندگی بیشتر آشنا شوند. در هر حال «آوای جادویی» توانسته است هم لحظات جذابی را برای مخاطبان و علاقه مندان به موسیقی ایجاد کند و هم اهالی موسیقی را به خروج این هنر از رکود و معرفی خوانندگان مستعد امیدوار کند. قطعا «آوای جادویی» می تواند با رفع اشکالات خود در سال های بعد نقش مهمی در اعتلای موسیقی کشور ایفا کند.
