روایت محمدرضا ورزی از حمید منوچهری
مرحوم حمید منوچهری یکی دیگر از نمایندگان نسل طلایی دوبله در ایران بود که متأسفانه ۱۱مرداد، دارفانی را وداع گفت. این هنرمند، علاوه بر گویندگی و صداپیشگی، در چند فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی نیز نقش‌آفرینی کرده است.
چه شد که مرحوم حمید منوچهری برای ایفای نقش آیت‌ا… کاشانی برگزیده شد و برخورد او در مقابل دعوت ایفای این نقش چه بود؟
البته آشنایی و همکاری من با مرحوم منوچهری به خیلی قبل از آن بر‌می‌گردد. آشنایی من با حمید منوچهری در سال ۱۳۷۶ بود از طریق مینی‌سریالی که من ساخته بودم و کار دوبله می‌شد و ایشان گویندگی یکی از نقش‌ها را به‌عهده داشتند. اولین همکاری من با مرحوم منوچهری سال ۱۳۷۹ بود. ایشان در یکی از فیلم‌های من به نام «سقوط» نقش ارتشبد قره‌باغی را ایفا کردند. زمان انتخاب بازیگر برای سریال «معمای شاه» به دلیل شباهت آقای منوچهری با چهره آیت‌ا… کاشانی، ایشان را انتخاب کردم. وقتی پیشنهاد بازی در این نقش را مطرح کردم، به‌شدت استقبال کرد. نقش آیت‌ا… کاشانی یکی از نقش‌های مهم و کلیدی سریال معمای شاه بود که مرحوم منوچهری این نقش را خیلی با‌قدرت و بسیار عالی ایفا کردند. از حضور مرحوم منوچهری در این سریال بسیار لذت بردیم و بهره‌مند شدیم. ایشان مردی بسیار توانا و هنرمند بودند. زمانی که خبر فوت ایشان را شنیدم بسیار ناراحت و متاثر شدم، البته ایشان از همان سال‌ها مشکل تنفسی داشتند و بسیار مشکل حادی هم بود که با دارو این بیماری را کنترل می‌کردند.
چرا تا قبل از پخش معمای شاه، هیچ خبری درباره حضور مرحوم حمید منوچهری در نقش آیت‌ا… کاشانی منتشر نشد؟
من عمدتا چراغ خاموش کار کرده و خیلی دیر درباره جزئیات آثارم خبررسانی می‌کنم. نه تنها در سریال معمای شاه، بلکه در بقیه کارها هم به همین صورت اتفاق می‌افتد. در سریال معمای شاه هم تست گریم بازیگران و عقد قرارداد با آنها در سکوت کامل خبری انجام شد.
چه خاطره جالبی از حضور حمید منوچهری در معمای شاه دارید؟
خاطره جالبی که یادم می‌آید، در روز‌های فیلمبرداری از مرحوم منوچهری در نقش آیت‌ا… کاشانی زمانی که می‌خواستند لباس بپوشند از من می‌خواستند که عمامه را برای‌شان بگذارم نه از مسئول لباس! من هم به‌خاطر علاقه خیلی خاصی که به ایشان داشتم و این‌که عمامه باید براساس عکس تنظیم خاصی می‌شد خودم این کار را انجام می‌دادم و بعد پیشانی‌اش رو می‌بوسیدم و این به یک رسم و عادت برای ما تبدیل شده بود. جالب این بود چون این کار همیشه سر صحنه انجام می‌شد و دوستان می‌گفتند که شما کارگردان هستید و این کار را باید مسئول لباس انجام بدهد و من در پاسخ همیشه می‌گفتم چون آقای منوچهری برای من خیلی ارزشمند هستند و جایگاه خاصی دارند، یک ارتباط دلی مانند ارتباط پدر و فرزندی با ایشان دارم، پس من ترجیح می‌دهم که خودم این کار را برای‌شان انجام دهم. آنچه از مرحوم منوچهری برایم در خاطر مانده چیزی غیر از ادب و مهربانی نبود. آقای منوچهری خیلی مورد احترام بقیه بودند به‌طوری‌که ما به ایشان «کریم الطرفین» می‌گفتیم چون که همه قبول‌شان داشتند و بسیار به ایشان احترام می‌گذاشتند. مرحوم منوچهری خیلی انسان با‌وقار و شادی بود و عمدتا تمام تلاشش این بود که کسی از ایشان ناراحت نشود؛ ادب ایشان واقعا زبانزد بود و بزرگ و کوچک هم نداشت. مودب و بانزاکت بودند. منوچهری در رادیو یک قطب بسیار بزرگ و ارزشمند بود. یکی از خاطرات ماندگار ایشان در رادیو زمانی که نوجوان بودم برنامه «صبح جمعه با شما» بود که صدایش یکی از صداهای مطرح و دلنشین این برنامه به‌شمار می‌رفت که بسیار هم برای ما خاطره‌ساز شد.
فکر می‌کنید چه چیزی باعث شد تا مرحوم حمید منوچهری به این جایگاه و شخصیت دست پیدا کند؟
حمید منوچهری باطن پاکی داشت و بسیار متدین بود. باید به یک نکته خیلی جالب اشاره کنم و آن هم این‌که نام امیرالمومنین علی(ع) هیچ وقت از زبان استاد منوچهری نمی‌افتاد.
اشاره کردید که بازی حمید منوچهری در معمای شاه بسیار قدرتمندانه بود و این درحالی است که آن مرحوم در اصل گوینده و صداپیشه بود و به‌عنوان بازیگر شناخته نمی‌شد و تجربه اندکی هم در نقش‌آفرینی داشت.
ببینید بازیگری یک جوهره است و این‌که باید در وجود هر بازیگری این توانایی وجود داشته باشد. آقای منوچهری یک هنرمند بزرگ بود که توانایی بالایی داشت و وقتی جلوی دوربین حاضر می‌شد با تمام قدرت به ایفای نقش می‌پرداخت. ایشان کاملا در اختیار کار بود و بسیار عاشق کارشان بودند. جالب است بدانید بین گویندهها خیلی هنرپیشه‌های توانمندی وجود دارد؛ من با خیلی از گوینده‌هایی که این استعداد را دارند، کار کردم. می‌توانم بگویم من بیشترین استفاده را از گویندهها در بازیگری کردم چون که صدا برای من خیلی مهم است و فن بیان و قدرت بیان دیالوگ بسیار اهمیت دارد. من با گوینده‌های بسیار زیادی برای بازیگری همکاری کردم ولی همکاری بنده با آقای منوچهری یکی از بهترین کارهایی بود که من از این همکاری بسیار لذت بردم.
در پایان اگر حرف ناگفته‌ای درباره مرحوم منوچهری باقی مانده است، بفرمایید.
در آخر می‌توانم بگویم که یک طیف از هنرمندان هستند که دیگر تکرار نمی‌شوند و باید قدر توانایی آنها را دانست؛ از‌جمله حمید منوچهری که دیگر تکرار نمی‌شود، واقعا هنرمندی مانا در تاریخ دوبلاژ در رادیو و تلویزیون بود. فقط می‌توانم بگویم متاسفم از واقعه درگذشت این هنرمند و ان‌شاءا… روانش شاد و با آقا امیرالمؤمنین محشور شود که همیشه به ایشان متوسل می‌شد. خیلی پاک و شریف زندگی کرد و بسیار انسان متعهدی در هر زمینه‌ای بود… روحش شاد!
با توجه به نقشی که ایفا می‌کرد، حمید منوچهری هیچ گاه نظری درباره آیت‌ا… کاشانی نداشت؟
آیت‌ا… کاشانی شخصیت بسیار بزرگی در تاریخ معاصر است و نامش با اتفاق سی تیر یا به اصطلاح حادثه ملی شدن صنعت نفت پیوند خورده است. حقیقتا در نخست‌وزیر شدن دکتر مصدق حرف اصلی را آیت‌ا… کاشانی زد. بحث اصلی این است که وقتی مرحوم منوچهری در این نقش حاضر شدند، در حقیقت این نقش را باور داشتند و چون ایشان این نقش را باور داشتند در نتیجه بسیار طبیعی ظاهر شدند. خیلی از کسانی هم که نقش ایشان را می‌دیدند دقیقا به همین جمله بسنده می‌کنند که واقعا چقدر باور‌پذیر این نقش را ایفا کردند. شخصیت واقعی ایشان تم مذهبی داشت و همین‌طور که عرض کردم شخصیت متدینی بودند و این ویژگی در ایفای نقش هم تاثیر بسزایی داشت. حمید منوچهری در حقیقت یک هنرپیشه کلاسیک بودند و هنرپیشه‌هایی که این ویژگی را دارند دقیقا در نقش‌هایی که دوست ندارند ایفای نقش نمی‌کنند. آقای منوچهری چون این نقش را بسیار دوست و باور داشتند از من خواسته بود که یک فیلم یا عکس از آیت‌ا… کاشانی در اختیارشان قرار بدهم که بتوانند نقش را به بهترین نحو اجرا کنند بنده یک فیلم که حتی صدا هم داشت در اختیار ایشان قرار دادم و در نهایت آقای منوچهری توانستند یک نقش بسیار عالی و بسیار مشابه شخصیت واقعی آیت‌ا… کاشانی را اجرا کنند.
