عملکرد داوران با وجود کیفی‌سازی و اعمال برخی قوانین حمایتی در فصل جدید هم چنگی به دل نمی‌زند تا جایی که باز هم در برخی مسابقات در طی برگزاری سه هفته رقابت‌ها شاهد اعتراضاتی هستیم که از قضاوت ضعیف داوران نشات می‌گیرد. نکته دیگر اینکه درباره VAR هم فقط شاهد وعد و وعیدهای همیشگی هستیم و فعلا که خبری از تحقق این وعده‌ها و اجرا در این زمینه نیست. درباره کلیت مشکلات داوری در فوتبال ایران با سیدمهدی سیدعلی، کارشناس داوری فوتبال کشورمان به گفت‌وگو پرداختیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
قضاوت داوران در سه هفته ابتدایی رقابت‌های لیگ برتر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به اینکه در راستای کیفی‌سازی، تعدادی داور از رقابت‌های لیگ امسال کم شده و از آنجایی که کمیته داوران بهترین‌های خود را حفظ کرده است، انتظار می‌رفت که وضعیت حداقل از سه هفته ابتدایی پارسال بهتر باشد که این انتظار محقق نشد. قرار بود به خاطر آنکه کیفیت داوران بالاتر رفته و داوران بیشتر در زمین باشند تعداد آنها کم شود اما شاهد هستیم که عملا این اتفاق نیفتاده است. حداقل در دو مسابقه مهم هفته سوم شاهد آن بودیم که نتیجه بازی با اشتباهات داوری عوض شد. در واقع تعداد داوران را کم کردند تا کیفیت داوری بالا برود اما عملا این موضوع در سه هفته ابتدایی مشهود نبوده است.
این اصطلاح «اشتباه داور تاثیری در نتیجه بازی داشته یا نداشته» تا چه اندازه اصطلاح درستی است؟
این اصطلاح، غلط مصطلح به شمار می‌رود چون اگر یک داور در دیداری که نتیجه آن ۳ بر یک می‌شود، برای تیم بازنده پنالتی را نگرفته یا گل سالمش را قبول نکند، از کجا معلوم در درازمدت به خاطر نتیجه بازی رو در رو یا تفاضل گل، همان گل باعث عدم سقوط تیم بازنده نشده یا برعکس تیمی را از قهرمانی محروم نکند؟ پس شاید این گل در نتیجه بازی فوق و برد و باخت تیم‌ها تاثیرگذار نباشد اما به صورت کلی تاثیرگذار است.
برای فصل جدید قانونی وضع شده است که به محض انجام مصاحبه علیه تیم داوری، فرد خاطی با محرومیت مواجه می‌شود. این کار درستی است؟
این کار درستی است که امسال کمیته انضباطی دارد انجام می‌دهد و در سال‌های گذشته هم قرار بود انجام شود که البته هیچ‌وقت با این شدت صورت نمی‌گرفت، هرچند امیدوارم این قانون بازدارنده باشد. در هر صورت در علم قضا گفته می‌شود رای اگر به موقع و متناسب با جرم نباشد بازدارندگی ندارد. الان برخلاف سنوات گذشته این اتفاق دارد به موقع می‌افتد و امیدوارم تیم‌ها سعه صدر بیشتری داشته باشند. بالاخره مادامی که انسان قضاوت می‌کند، اشتباه وجود دارد. هفته گذشته حتما دیدید که در مسابقات اروپایی و در دو بازی با وجود آن که از VAR استفاده شد اما اشتباه داور مشهود بود.
در فوتبال خارج از کشور هم چنین قوانین بازدارنده‌ای وجود دارد؟
حتما وجود دارد که وقتی مربیان خارجی به ایران می‌آیند در هفته‌های ابتدایی درباره داوری صحبت نمی‌کنند و می‌گویند این بحث در حوزه وظایف من نیست و اجازه ندارم درباره آن صحبت کنم. این یک امر روال در کشورهای صاحب فوتبال است. جالب اینکه در ادامه همین مربیان خارجی وقتی می‌بینند برخوردی صورت نمی‌گیرد با خودشان می‌گویند حتما صحبت درباره داوری یک رویه در این کشور است و با ایرانیزه شدن اخلاق‌شان خودشان هم به این مباحث پرداخته و درباره داوری مباحث خود را ادامه می‌دهند.
به VAR برسیم. این تکنولوژی را از دو منظر می‌توان بررسی کرد. یک اصلاح‌کننده اشتباهات تاثیرگذار داوری و دو اینکه به خاطر نداشتن VAR امروز میزبانی نمایندگان ایران در آسیا نیز تحت‌الشعاع قرار گرفته است. در این خصوص صحبت می‌کنید؟
مطمئن باشید VAR هم بیاید اشتباهات را صفر نمی‌کند اما به کم شدن این اشتباهات خیلی کمک می‌کند. بحث VAR فقط مربوط به فدراسیون فوتبال نیست و نهادهای دیگر هم هستند که در این زمینه دخیل هستند. امروز فدراسیون دارد تلاش خود را می‌کند تا در زمینه VAR این اتفاق در فوتبال ایران هر چه سریع‌تر رخ بدهد اما تا زمانی که تمام ارکانی که به این امر مربوط هستند همه تلاش خود را نکنند این امر اتفاق نخواهد افتاد. هرچند واقعیت این است که تحریم‌ها نیز باعث شده تا برخی تجهیزات مرتبط به فوتبال ایران نیاید. در هر صورت با توجه به تجربه و دانشی که درخصوص موضوع پروسه VARدارم و با آدم‌های متخصص این حوزه صحبت کرده‌ام، مطمئنا بحث آنلاین این تکنولوژی و بهره‌برداری از آن به فصل بیست‌وسوم نمی‌رسد.
این صحبت را با اطمینان می‌گویید؟
در هر صورت کاری که بخواهد عملیاتی و اجرایی شود -براساس روال و قاعده به شما می‌گویم- برای فصل جاری این امر اتفاق نخواهد افتاد. ارتباط و صحبت با اعضای کمیته VAR و کسانی که از این تکنولوژی در مسابقات برون‌مرزی استفاده کرده‌اند باعث می‌شود تا با قاطعیت درخصوص این موضوع صحبت کنم.
درباره این پروسه و پنج مرحله اجرایی آن به صورت ضمنی توضیح می‌دهید؟
مرحله اول عقد قرارداد و اخذ لایسنس است که هنوز تا جایی که اطلاع دارم همین مرحله را هم انجام نداده‌ایم. مرحله دوم به ورود تجهیزات مربوط می‌شود. مرحله سوم درباره آموزش داوران است که همین مرحله به شش ماه زمان نیاز دارد که می‌توان این دو مرحله را توامان انجام داد. مرحله چهارم کار به صورت آفلاین است یعنی داوران اتاق VAR کار خود را انجام می‌دهند و داوران وسط زمین هم کار خود را و عملا ارتباطی بین دو گروه وجود نخواهد داشت و این یعنی استفاده‌ای هم از آن نخواهد شد. اما مرحله آخر استفاده آنلاین و بهره‌برداری از این تکنولوژی است که بعید است این مرحله به فصل جاری برسد و در صورت اراده برای استفاده از آن شاید به فصل بعدی برسد. یعنی اگر همه چیز مهیا باشد و شما استارت کار را زده باشید و همه این مراحل روال باشد. الان فعلا در مرحله آموزش به داوران هستیم و این مرحله در حال انجام است اما واقعیت است که باید مراحل دیگر را هم اجرایی کرده و برای استفاده از VAR آنها را هم جدی بگیریم.
پس استفاده آفلاین عملا کمکی به امر داوری نمی‌کند؟
خیر چون داوران VAR در حال تمرین هستند. استفاده آفلاین به پروسه برگزاری و قضاوت در یک دیدار رسمی اصلا کمکی نمی‌کند.
به بحث آموزش داوران و تست‌های بدنی در پیش‌فصل برسیم. این امر تا چه اندازه در کیفیت داوری‌ها موثر است و اهمیت دارد؟
چطور در دو روز و نصفی می‌توان کار آموزشی انجام داد؟ عملا همین مقدار زمان برای دورهمی داوران در پیش‌فصل صرف می‌شود. این یک همایش بازآموزی و هماهنگی برای فصل جدید است و نمی‌توان آن را آموزشی قلمداد کرد. اگر خیلی همت کنند یک دورهمی دوروزه هم در نیم‌فصل برگزار می‌شود و تمام! این در حالی است که درباره بحث آمادگی جسمانی هم مسائلی وجود دارد که معمولا نادیده گرفته می‌شود.
چه مسائلی مدنظر شماست؟
اینکه داور تست آمادگی جسمانی خود را در پیش‌فصل می‌دهد و تا نیم‌فصل به امان خدا رها می‌شود. نیم‌فصل هم یک تست فیتنس چک برگزار می‌شود و می‌رود تا پایان فصل. هرچند در این خصوص هم من مباحثی دارم و این موضوع به این بر‌می‌گردد که یک داور داخلی مجبور است برای قضاوت در بازی‌های داخلی خودمان تست‌های بین‌المللی که دشوارتر از تست‌های ملی است را پاس کرده و از سوی دیگر نیز در تمام طول سال آمادگی بدنی خود را حفظ کند. این در حالی است که برای معرفی داوران الیت باید فقط از آنها تست بین‌المللی گرفت و دیگر داوران باید تست ملی را پاس کنند. بنابراین فشار همیشگی به بدن داوران نیز از جمله عوامل تاثیرگذار در کیفیت داوری و افت کار داوران به شمار می‌رود. داوران ما دارند پشت به پشت تمرین می‌کنند و هیچ زمانی برای استراحت ندارند. این در صورتی است که در علم تمرین، استراحت هم بخشی از تمرین است اما داوران ما عملا هیچ استراحتی ندارند و همین موضوع هم یک دلیل دیگر از افت کارشان می‌شود.
چه مسائل و مشکلات دیگری در این بین وجود دارد؟
یک امر فاجعه‌بار دیگر نیز که در این زمینه وجود دارد به تهیه بلیت داوران برای سفر به استان‌ها مربوط می‌شود و داوران بایست با وضعیت اسفناکی راهی استان‌هایی شوند که باید در آن قضاوت کنند. مثلا کوپال ناظمی در هفته اول در حالی راهی سیرجان شد که برای او بلیت بندرعباس تهیه کرده و داوران برای این قضاوت دو بار مسیر پنج ساعته از بندرعباس تا سیرجان را رفت و برگشت طی کردند. این چه وضعیتی است؟ فاجعه بار‌تر از آن زمانی هست که داوران با هواپیمای چارتر تیم‌ها راهی شهرهای محل قضاوت خود می‌شوند. سال گذشته چند مورد شنیدم و این اتفاق جای تاسف دارد. اصلا مگر می‌شود چنین اتفاقی بیفتد. در پروازی که غیر از تیم هیچکس در آن نیست چطور سفر رفت و برگشت داوران را برای پرواز در چنین هواپیمایی هماهنگ می‌کنید؟ هرچقدر هم سلامت باشند باید خود را از مظان اتهام دور کنند. چطور وقتی تیمی می‌رود می‌خواهند فردا برای آنهایی که چشم در چشم بوده‌اند قضاوت کنند.
استقلالی‌ها به ذهنیتی رسیده‌اند که داوری‌ها همیشه علیه آنها و به سود رقیبان‌شان است.
به شخصه ۲۸ سال در سطح اول داوری مملکت قضاوت کرده‌ام ولی هیچ وقت برای من در این سال‌ها اثبات نشد که داوری عمدا اشتباه کرده است چون آنها هم می‌خواهند پیشرفت کنند و می‌خواهند هفته‌های بیشتری قضاوت کنند. به نظر می‌رسد این تفکر غلطی است که وجود دارد.
آنها فکت‌هایی مثل حضور یک کمک‌داور در جشن قهرمانی رقیب‌شان را مثال می‌زنند.
کار ظهیری را تایید نمی‌کنم و به نظرم ایشان یک کار غیر‌حرفه‌ای را انجام دادند. این یک رفتار اشتباه و فوق‌العاده غیر‌حرفه‌ای بوده که در همه سال‌های قضاوتم نمونه آن را ندیدم به‌خصوص اینکه رفتار از یک کمک‌داور حرفه‌ای و بین‌المللی بعید بود. اما من به سلامت همین آقای ظهیری هم قسم می‌خورم و مطمئنم او در کار خود سلامت است.
