نام حاج احمد کاظمی برای خیلی از ما با نام حاج قاسم سلیمانی گره خورده است. دل نگرانی حاج قاسم برای دور ماندن از رفیق شهیدش به حدی بود که هربارنام حاج احمد می‌آمد، اشک ازچشمان حاج‌قاسم هم روان می‌شد.
محسن اردستانی، کارگردان مجموعه مستند سرباز ۴۶ساله، در خصوص تولید آن به جام‌جم می‌گوید: شهید احمد کاظمی دوره‌ای در قسمت هوا فضا مسئولیت داشت و سوژه این اثر از طرف آقای فلاح‌فر و مجموعه هوا فضا مطرح شد چون می‌خواستند ادای دینی به حاج احمد کاظمی شود. البته مستند‌های زیادی درباره ایشان ساخته شده بود، اما هر کدام یک فصل از زندگی بود؛ مثل شهادت، دفاع مقدس و کوی سنجر. ما می‌خواستیم مجموعه‌ای از خط زمانی زندگی سرباز ۴۶ ساله را بسازیم که یک قسمتش به فعالیت‌های حاج احمد کاظمی در مجموعه هوا فضا مربوط می‌شد. وی با اشاره به آشنایی اندکی که با شخصیت شهید کاظمی داشته، عنوان می‌کند: آشنایی من با این شهید، دورادور بود. البته فعالیت‌های کاری من در حوزه مقاومت و شهداست و به صورت میدانی در سوریه بودم و برای فاطمیون و زینبیون کار ساخته‌ام و با بچه‌های فاطمیون خیلی ارتباط داشتم. آقای فلاح‌فر و من، در این حوزه خیلی کار می‌کردیم. تصور من در ابتدا این بود که اطلاعاتی از دفاع مقدس دارم اما بعد دیدم اطلاعاتم صفر است. وقتی به راهیان نور می‌رفتم مشاهده می‌کردم که نریشن‌های مرتبط با شهدا تند و ریاضی‌وار است. مثلا اگر از کسی بپرسید شهید زین‌الدین در جنگ چه کرده یا حاج قاسم سلیمانی منهای این فضای احساسی، چه تاکتیک‌ها و تکنیک‌هایی داشته، نمی‌دانند و فقط به این اکتفا می‌کنند که آدم خوبی بوده. اینها بد نیست. اما وقتی سید مرتضی آوینی را در حد این که وضو می‌گرفت و تدوین می‌کرد و صدای خوشی داشت، تقلیل می‌دهیم، ماحصلش همین چیز‌ها می‌شود. اینها بد نیست، ولی ناقص است و همه چیز نیست.
بعد نظامی شهدا مغفول مانده
اردستانی می‌گوید: حاج احمد کاظمی تکنیک نظامی می‌دانست ودراکثر عملیات‌ها، پیروز بود. این‌که از حاج قاسم مسائل عاطفی و ارتباطش با رهبری را بگوییم خوب است اما باید توجه داشت که این شهدا علم نظامی داشتند. سؤال این است که این علم نظامی شهدا در کجا گفته شده و آیا گفتیم یا نگفتیم؟ دراین مجموعه مستند رویکردمان این بود که کمی هم به رویکرد‌های نظامی و مدیریت حاج احمد کاظمی بپردازیم. به جز قسمت آخر که یک قسمت درباره رابطه حاج احمد با حاج قاسم است، عموما در مورد ابتکارات حاج احمد کاظمی گفتیم. اگر به من می‌گفتند می‌خواهی در مورد حاج احمد کاظمی یک کار یک ساعته بسازی، می‌گفتم پنج قسمتی که حدود۳۰ تا۴۰دقیقه است رادرابتکارات حاج احمدکاظمی خلاصه می‌کنم؛ یعنی کسی که مستند سرباز۴۶ساله را ببیند بگوید حاج احمد کاظمی این را بلد بود و این کار‌ها را کرد و این بود. اگر هم خیلی کسی اطلاعات داشته باشد احتمالاً می‌گوید فاتح خرمشهر بوده است. اما این که چه اتفاقی می‌افتد که فاتح خرمشهر می‌شود گفته نشده. این شهدا علاوه بر این‌که آدم‌های خوبی بودند، علم نظامی داشتند. به عنوان مثال، حاج احمد کاظمی قبل از انقلاب در لبنان آموزش دیده و با گروه‌های چریکی کار کرده یا شهید چمران قبل از این که اسرائیل تشکیل شود یا ابتدای تشکیل به فلسطین و اسرائیل رفت و آمد داشته. ما این چیز‌ها را بررسی نکردیم و صرفا از بعد احساسات گفتیم که بد نیست اما این برایم یک تجربه دوست‌داشتنی بود و دوست دارم در مورد آدم‌های دیگر هم چنین مدلی کار شود و جای خالی‌اش به شدت احساس می‌شود.
جای خالی روایت شهدا در کتب درسی
وی در خصوص اهمیت نوع معرفی قهرمانانی همچون شهید کاظمی می‌گوید: من دوست داشتم مداح و روضه‌خوان شوم ولی خدا به من صدا نداد. دوست داشتم با دوربین روضه بخوانم. هیات یک سخنران دارد که اطلاعات می‌دهد و در کنارش یک بعد احساسی است. تصورم این است که وقتی در حوزه انقلاب اسلامی مستند می‌سازم این دو بعد را باید داشته باشم. یعنی هم حوزه احساسات در آن باشد و گریه کند و بخندد و هم ابعاد دیگر. اگر این دو تکمیل شود، قشنگ می‌شود. بازخورد‌هایی که داشتم هم، بازخورد‌های خوبی بوده. یکی ازدوستانی که مستند رادیده بودبه من پیام داد که انگار داشتم کتاب‌های دفاع مقدس را می‌خواندم و این برایم جذاب بود که چنین نگاهی داشتند.
اردستانی تصریح می‌کند: البته نمی‌توانم بگویم برد زیادی در مخاطب داشته یا نه. پخش خوبی هم در صدا وسیما شد و ازآنها تشکر می‌کنم و چهار شبکه این مجموعه را پخش کردند. فکر می‌کنم جای محتوا‌های این چنینی حتی در کتب درسی هم خالی است و رهبری هم در ۱۳آبان سال گذشته گفتند که چرا اینها در کتب درسی نیست. دوستی مثالی می‌زد و می‌گفت وقتی زورتان نمی‌رسد در تاریخ از شهادت‌ها، یا از شهید مطهری و شهید بهشتی بخوانید، حداقل یک مستند ببینید.
احساسات غالب نشود
وی ادامه می‌دهد: عکس‌های زیادی از حاج احمد کاظمی دیده بودم، اما ماجرای انگشت تیر خورده‌شان را در این عکس‌ها ندیدم. آقای رحیم صفوی یک خاطره جذاب درباره این انگشت می‌گوید که وقت نمی‌کنند به عقب برگردند و آب نمک درست می‌کنند و انگشت را در آب نمک می‌گذارند. به عنوان کسی که کارم حوزه فرهنگ است و با فضای دفاع مقدس و مقاومت هم مأنوسم، این فضا برایم خیلی بکر بود. این بعد در خیلی از شهدا مغفول مانده است. من عینکم احساسات است و یک فرد به شدت احساسی هستم و این احساسات به شکلی از کارم بیرون می‌زند. با زحمتی که آقای فلاح‌فر و خانم کمالی برای نریشن کشیدند و هنر سید جواد هاشمی در نریشن، این بعد احساسی بیان شده اما زیاد نیست و محور اصلی، فعالیت‌ها و اطلاعاتی است که درباره حاج احمد کاظمی در پنج فصل روایت می‌شود. اگر می‌خواستم جزئیات بدهم، خودش سه چهار قسمت جذاب‌می‌شد. این کارگردان درباره دلیل انتخاب سیدجواد هاشمی به عنوان نریتور هم این طور بیان می‌کند: علاقه بسیاری دارم نریتور‌های کار‌هایم، کاراکتر داشته باشند. شاید سیدجواد هاشمی نریتور حساب نشود اما صدایش کاراکتر دارد و یک نوستالژی برای دهه شصتی‌هاست. در واقع اسم سید جواد هاشمی با دفاع مقدس مأنوس و برای ما جذاب است. می‌خواستیم ببینیم آیا می‌توانیم نریشن کار را با لهجه اصفهانی بگذاریم و اولین هدف‌مان این بود که تست کردیم و نشد. هر کاری هم کردیم جواب نداد. من صدا‌های دارای کاراکتر را دوست دارم و دلم می‌خواهد در مستند‌های دیگری که در دست ساخت دارم، از صدا‌هایی که معمول نیست استفاده کنم. اگر استاد طهماسب در قید حیات بودند گزینه خوبی بود.
ایجاد سوال با تولید مستند
اردستانی می‌گوید: وقتی نیت می‌کنیم تا زمانی که به نتیجه برسد، ساختار بروکراتیک، هماهنگی و حمایت از تهیه‌کننده و کارگردان باعث می‌شود زمان‌بر باشد. با این حال، روند فیلم‌سازی به این سمت رفته که درباره سردار‌ان کار‌هایی ساخته شود. حتما بعد از فیلم سینمایی غریب یا سریال عاشورا دیدن مستند و مطالعه در مورد شهید باکری و سایر شهدا بیشتر می‌شود و خیلی اثر می‌گذارد و بین عموم شناخته‌تر می‌شوند. برای مثال خودم درباره حمید باکری چیزی نمی‌دانستم و حداقل چیز‌هایی در سریال عاشورا برایم سؤال ایجاد کرد و در حد سؤال هم مرحله خوبی است. ای کاش درباره افرادی که مهم هستند و در جنگ و دفاع مقدس جانفشانی کردند، کار‌هایی از این دست ساخته‌شود. اردستانی در پاسخ به این پرسش که آیا به شهادت این شهید هم اشاره شده یا خیر، می‌گوید: بله، قسمت آخر کلا شهادت است. یعنی وصل حاج احمد کاظمی و حاج قاسم به هم است که در انتهای قسمت پنجم قرار می‌گیرد. بیشتر می‌خواستیم در مورد فعالیت‌های حاج احمد کاظمی بگوییم و برای همین نمی‌خواستیم وارد بحث خانوادگی شویم. با هم‌رزمانشان صحبت کردیم.
