اوتیسم یک اختلال رشدی‌ست که می‌تواند فرد را درگیر کند. افراد مبتلا به اوتیسم علائم ظاهری ندارند؛ اما برای برقراری ارتباط با دیگران، تعامل با آن‌ها، شیوه‌ی برخورد و رفتار با دیگران و حتی یادگیری شیوه‌های متفاوتی را انتخاب می‌کنند. امروز در این مطلب، قصد داریم به بحث اوتیسم بپردازیم. با ما همراه باشید.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم (اتیسم) اختلالی رشدی است و بر نحوه تعامل و ارتباط فرد با دیگران و همین‌طور بر نحوه یادگیری و رفتار او تاثیر می‌گذارد. اوتیسم شرایطی مادام العمر است و والدین در طفولیت ممکن است نخستین علائم اوتیسم را هرچند کوچک مشاهده نمایند. این اختلال قابل درمان نیست بلکه می‌توان فرد را مورد پشتیبانی قرار داد تا بتواند با این اختلال مادام العمر زندگی بهتر و باکیفیت تری داشته باشد.
اوتیسم بیماری عجیب و پیچیده‌ای نیست. حداقل به آن سیاهی که رسانه‌ها به ما نشان داده‌اند، نیست. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیرکلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی، مشکل دارند. این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آن‌ها دشوار می‌کند.
افراد مبتلا به اوتیسم چه نشانه‌هایی دارند؟
افراد مبتلا به ASD معمولا در مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و ارتباطی با مشکل روبه‌رو هستند. ممکن است به طور مداوم رفتار‌های خاصی را تکرار کنند یا تمایلی به ایجاد تغییر در انجام فعالیت‌های روزمره‌ی خود نداشته باشند. همچنین عده‌ی زیادی از این افراد روش‌های مختلفی برای یادگیری، توجه یا نشان دادن واکنش دارند. علائم ASD در سنین کودکی شروع شده و در تمام طول زندگی فرد ادامه دارند.
کودکان یا بزرگسالان مبتلا به ASD ممکن است:
۱. علاقه به اشیا را به صورت مستقیم بیان نکنند.
۲. وقتی شخصی به آن‌ها اشاره می‌کند، به او نگاه نکنند.
۳. برای برقراری ارتباط با دیگران با مشکل روبه‌رو باشند و یا اصلا علاقه‌ای به برقراری ارتباط با دیگران نداشته باشند.
۴. از برقراری تماس چشمی خودداری کنند و تمایل به تنهایی داشته باشند.
۵. در درک احساسات دیگران یا صحبت درباره‌ی احساسات خود با مشکل روبه‌رو باشند.
۶. از در آغوش گرفته شدن یا در آغوش گرفتن دیگران فرار کنند و فقط تمایل به دریافت نوازش داشته باشند.
۷. وقتی با آن‌ها صحبت می‌کنید بی‌تفاوت باشند، اما به صدا‌های دیگر پاسخ دهند.
۸. افراد زیادی را دوست داشته باشند، اما در برقراری ارتباط، صحبت کردن و بازی کردن با آن‌ها مشکل داشته باشند.
۹. کلمه یا عبارتی که به آن‌ها گفته‌اید بار‌ها و بار‌ها تکرار کنند یا حتی آن کلمه را به جای صحبت‌های عادی دیگر تکرار کنند.
۱۰. برای بیان نیاز‌های خود از کلمه‌ها یا حرکت‌های معمول استفاده نمی‌کنند.
۱۱. به بازی‌های تظاهری بی‌علاقه باشند. (مثلا عروسکی که تظاهر به غذا خوردن می‌کند.)
۱۲. کار‌هایی را بار‌ها و بار‌ها تکرار کنند.
۱۳. در صورت بروز تغییرات در روال انجام کارها، برای عادت کردن به وضعیت جدید با مشکل روبه‌رو باشند.
۱۴. نسبت به بو، مزه، نگاه، احساس یا صدا واکنش‌های غیرمعمولی از خود بروز دهند.
۱۵. مهارت‌هایی که قبلا داشته‌اند را از دست بدهند، مثلا دیگر صحبت نکنند.
بهترین زمان تشخیص بیماری
بهترین زمان برای تشخیص اوتیسم حدود ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی است؛ اگر احساس کنیم کودکی نسبت به سن خود متفاوت است، با شروع برنامه بازتوانی و ارایه آموزش‌های ویژه، فاصله این کودک با کودکان هم سن و سال خود کمتر می‌شود و هرچه تشخیص و شروع روند آموزشی و توان‌بخشی در سن بالاتری صورت گیرد، بدیهی است که پیش‌آگاهی کندتر و بدتر خواهد بود.
این بیماری اغلب زمانی کشف می‌شود که والدین نگران ناشنوایی کودک می‌شوند؛ کودک هنوز صحبت نمی‌کند، به آغوش والدین یا دیگران نمی‌رود و از واکنش عاطفی به سایرین امتناع می‌کند.
اوتیسم تحت نظر روانپزشک کودک و یک پزشک تشخیص داده می‌شود؛ با این حال بسیاری از درمان‌های این بیماری غیرپزشکی است و در بخش توان‌بخشی قرار می‌گیرد. توان‌بخشی شناختی شامل حذف رفتار‌های اضافه و آموزش کمبود‌های رفتاری است که هر دوی این‌ها باید با همکاری خانواده و تیم توان‌بخشی هم‌زمان انجام شود تا موفقیت‌آمیز باشد.
دلایل ابتلا به اوتیسم چیست؟
متاسفانه هنوز علت اصلی ابتلا به ASD پیدا نشده و نگرانی‌های زیادی در این مورد و تاثیر آن بر بهداشت عمومی وجود دارد. در حال حاضر دانشمندان در حال کار بر روی پروژه‌های تحقیقاتی در این مورد هستند. به‌طور کلی موارد زیر می‌تواند در ابتلا به اوتیسم موثر باشد:
- بیشتر دانشمندان معتقدند که ژن اصلی‌ترین فاکتور پر خطری است که باعث ابتلای فرد به اختلال اوتیسم می‌شود.
- کودکانی که خواهر یا برادر مبتلا به اوتیسم دارند، بیشتر در معرض ابتلا هستند.
- افرادی که شرایط ژنتیکی یا کروموزومی خاصی، مانند سندرم X شکننده یا اسکلروز توبروس، دارند بیشتر در معرض ابتلا به اختلال اوتیسم قرار دارند.
- شواهد نشان می‌دهد که زمان تولد و اولین ساعات پس از آن بحرانی‌ترین دوره برای ابتلا به اختلال اوتیسم است. هرچه سن والدین در زمان تولد کودک بالاتر باشد، احتمال ابتلای او به اختلال اوتیسم بیشتر است.
درمان اوتیسم
نوع درمانی که یک کودک برای اختلال طیف اوتیسم دریافت می‌کند، بستگی به نیاز‌های فردی او دارد. از آن جایی که ASD یک اختلال طیف است (به این مفهوم که برخی از کودکان دارای علایم خفیفی بوده درحالی‌که برخی دیگر دارای علایم شدیدی هستند) و هر کودکی که به آن مبتلا است منحصر به‌فرد است، درمان‌های مختلفی برای بیماری وجود دارد. این درمان‌ها می‌توانند شامل درمان‌های برای بهبود گفتار و رفتار و گاهی نیز دارو‌هایی برای مدیریت مشکلات دیگر مرتبط با اوتیسم باشد. درمان‌هایی که یک کودک می‌تواند از آن بهره‌مند شود، بستگی به موقعیت و نیاز‌های او دارد، اما هدف یکی است: کاهش علایم و بهبود یادگیری و رشد کودک. رویکرد درمان اوتیسم بسته به نیاز‌های فرد بیمار متغیر است. به‌طور کلی این درمان‌ها در گروه‌های زیر قرار می‌گیرند.
- درمان‌های رفتاری و ارتباطی
- درمان‌های رژیمی و پزشکی
- درمان‌های مکمل (برای مثال موسیقی یا هنر درمانی)
- درمان‌های رفتاری و ارتباطی
درمان اولیه برای اوتیسم شامل برنامه‌هایی است که مربوط به چند حوزه‌ی کلیدی هستند. این حوزه‌ها عبارت‌اند از رفتار، ارتباط، انسجام حسی، و توسعه‌ی مهارت‌های اجتماعی. پرداختن به این موارد نیاز به همکاری نزدیک بین والدین، معلمان، متخصصان آموزشی خاص و متخصصان سلامت روان دارد.
آیا می‌توان از بروز اوتیسم پیشگیری کرد؟
پزشکان نمی‌دانند که دقیقا چه چیزی موجب اوتیسم می‌شود، اما آن‌ها اعتقاد دارند که ژن‌ها بیشترین نقش را در زمینه‌ی ابتلای یک کودک به اوتیسم دارند. در موارد نادری هم پزشکان می‌گویند که اگر مادر در دوران بارداری با مواد شیمیایی خاصی مواجه شود، نوزاد ممکن است با نقایص تولد متولد شود، اما تشخیص اوتیسم در نوزاد متولد نشده ممکن نیست.
اگرچه نمی‌توان از داشتن یک کودک مبتلا به اوتیسم جلوگیری کرد، ولی با انجام تغییراتی در سبک زندگی می‌توان میزان خطر را کاهش داد:
زندگی سالم: انجام چکاپ‌های معمول، مصرف رژیم‌های غذایی متعادل، ورزش، مراقبت‌های قبل از زایمان و مصرف تمام ویتامین‌ها و مکمل‌های توصیه شده. همچنین اگر در شهر آلوده زندگی می‌کنید سعی کنید در دوران بارداری زیاد از منزل خارج نشوید.
عدم مصرف دارو در دوران بارداری: قبل از مصرف هر نوع دارویی باید با پزشک مشورت کرد. این امر به‌خصوص درباره‌ی برخی از دارو‌های ضدتشنج اهمیت زیادی دارد.
اجتناب از مصرف الکل: در هنگام بارداری از مصرف هرگونه مشروبات الکی باید اجتناب کرد.
درمان مشکلات سلامتی موجود: اگر فردی مبتلا به بیماری سلیاک یا بیماری فنیل‌کتونوری باشد، لازم است از توصیه‌های پزشک برای کنترل این وضعیت‌ها پیروی کند.
انجام واکسیناسیون: باید قبل از بارداری واکسن سرخچه (سرخک آلمانی) دریافت شود. این کار می‌تواند از بروز اوتیسم مرتبط با سرخچه جلوگیری کند.
