«سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی» عنوان جایزه‌ای است که در جشنواره فیلم فجر از سوی سازمان سینمایی اهدا می‌شود، این سیمرغ از بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۸۵ به این رویداد اضافه شد و جالب است بدانید این سیمرغ هیچ زمان دو بار روی شانه یک تهیه‌کننده ننشسته است به جز شانه‌های ابراهیم اصغری برای ۲ فیلم «به کبودی یاس» و «شور شیرین».
با نگاهی به فیلم‌هایی که در این ۱۸ سال موفق به دریافت این سیمرغ زرین شدند می‌توان دریافت سازمان سینمایی کشور در طول این سال‌ها بیشتر آثاری را لایق این جایزه دانسته است که به موضوعات دفاع مقدسی پرداختند و به روایت زندگی شهدای هشت سال جنگ تحمیلی پرداختند. ناگفته نماند که در این میان و در سال ۹۳ این سیمرغ به هیچ فیلمی اهدا نشد و شاید دلیل آن نبودن اثری در ژانر دفاع مقدس باشد!
اینکه این سیمرغ زرین با تصمیم چه افرادی به فیلم‌ها در سال‌های مختلف اهدا می‌شود، اینکه هر سال افرادی مشخص درباره آن نظر می‌دهند، از هیات داوران جشنواره در ادوار مختلف نظر گرفته می‌شود یا نه، چرا بیشتر برای اهدای این سیمرغ به ژانر دفاع مقدس توجه شده و… از حوصله این گزارش خارج است و در این مقال نمی‌گنجد. اما ذکر این نکته خالی از لطف نیست که فیلم‌هایی از جمله «فرش ایرانی»، «عصر روز دهم»، «روز صفر» و «بدون قرار قبلی» جزو آثاری بودند که با پرداختی جز دفاع مقدس توانستند این جایزه را شکار کنند.
به بهانه اکران فیلم سینمایی «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری و حبیب والی‌نژاد که در چهل و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برنده «سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی شد»، بر آن شدیم تا موفقیت فروش در گیشه و ظرفیتی را که اینگونه فیلم‌ها داشتند، بررسی کنیم. این گزارش مربوط به ۱۰ سال اخیر به جز سال ۹۳ است که این جایزه به هیچ اثری تعلق نگرفت.
فجر ۳۴؛ فیلم سینمایی «نفس»
«نفس» سومین ساخته نرگس آبیار نام دارد که یکسال پس از ساخت در سال ۹۵ روانه پرده سینماها سراسر کشور شد. این اثر با حضور در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر در ۵ رشته نامزد شد که شبنم مقدمی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را دریافت کرد.
این اثر با وجود بهره‌مندی از قصه خوب و روایتگری مناسب و بازیگران شناخته شده، فروشی متوسط و نزدیک به یک میلیارد و ۴۵۵ میلیون را در سینماها تجربه و بیش از ۱۹۶ هزار مخاطب را به خود جذب کرد. البته ناگفته نماند که انتشار قطعه «نفس» با صدای مهدی یراحی که آن زمان آلبوم پُرطرفدار «مثل مجسمه» را روانه بازار موسیقی کرده بود، در کمتر از دو روز بعد از پخش ۳ میلیون بار دانلود و شنیده شد و به نظرمی‌رسد، به دیده شدن فیلم نیز کمک کرده است.
فجر ۳۵؛ فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز»
محمدحسین مهدویان که حال این روزها کمتر کسی است که او را نشناسد، برای دومین بار و با دومین ساخته بلند سینمایی خود یعنی «ماجرای نیمروز» در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر شرکت کرد. این اثر که نگاهی به ترورهای سال ۱۳۶۰ به دست گروه مجاهدین خلق داشت، با نامزدی در ۹ رشته، سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران و بهترین طراحی صحنه و لباس را بدست آورد.
عوامل سازنده تصمیم به اکران این فیلم در نوروز سال ۹۶ گرفتند که اتفاقا فروش قابل قبولی را در همان زمان تجربه کرد. علاوه بر اینکه این اثر در مهمترین جشنواره سینمایی کشور توانسته بود پشتوانه اصلی یعنی مخاطب را در اکران عمومی همراه داشته باشد، بازی قابل قبول بازیگران شناخته شده اثر که برای سه هنرمند (هادی حجازی‌فر، جواد عزتی و مهرداد صدیقیان) نامزدی به همراه داشت، باعث شد بیش از ۴ میلیارد تومان بفروشد و به عنوان تنها اثر سیاسی اکران شده در نوروز در میان فیلم‌های کمدی، بیش از ۴۷۸ هزار مخاطب داشته باشد.
فجر ۳۶؛ فیلم سینمایی «سرو زیر آب»
«سرو زیر آب» ششمین ساخته سینمایی محمدعلی باشه آهنگر بعد از فیلم «ملکه» است که برای اولین بار به موضوع شهدای گمنام اقلیت مذهبی و اتفاقاتی که در معراج شهدا و نورد لوله اهواز افتاده است، می‌پردازد. این اثر با حضور در سی و ششمین دوره جشنواره فجر علاوه بر نامزدی در ۹ رشته، سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و بهترین فیلمبرداری را از آن خود کرد.
و اما سوژه متفاوت، بازی متفاوت بابک حمیدیان، جوایز جشنواره فجر و… دست به دست هم نداد تا فروش قابل قبولی را تجربه کند و شاید بتوان گفت این اثر جزو آن دسته از فیلم‌هایی است که در نمایش از رسانه ملی بهتر و بیشتر دیده شد. «سرو زیر آب» که در پاییز ۹۷ روی پرده سینماها رفت تنها توانست ۶۲ هزار مخاطب جذب کند و نزدیک به ۶۰۰ میلیون تومان بفروشد.
فجر ۳۷؛ فیلم سینمایی «۲۳ نفر»
مهدی جعفری فیلم سینمایی «۲۳ نفر» را با اقتباسی از خاطرات ۲۳ نفر از رزمندگان نوجوان ایرانی که در جریان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۱ به اسارت نیروهای عراقی درآمده بودند، ساخت. یکی از نقاط قابل توجه این اثر حضور ۲۳ نفر از نوجوانان از سراسر ایران برای بازی در این فیلم است که تحسین منتقدان را به همراه داشت. این اثر که در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر در ۵ رشته نامزد شد، اواخر پاییز سال ۹۸ روی پرده سینماها رفت و فروش قابل قبولی را با وجود عدم استفاده از بازیگران چهره، تجربه کرد؛ بیش از ۲ میلیارد تومان با جذب ۲۲۱ هزار مخاطب.
فجر ۳۸؛ فیلم سینمایی «روز صفر»
سعید ملکان پس از سال‌ها تجربه در حوزه چهره‌پردازی، اولین فیلم سینمایی خود را در مقام کارگردان به سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر فرستاد؛ اثری پُرسروصدا که با استقبال مخاطبان و منتقدان همراه شد. این اثر اولین روایت سینمایی از نحوه دستگیری عبدالمالک ریگی توسط وزارت اطلاعات ایران است که نقش اول آن را امیر جدیدی ایفا کرد.
«روز صفر» همچنین با حضور در مهمترین رویداد سینمایی کشور موفق به نامزدی در ۹ رشته و دریافت پنج سیمرغ بلورین بهترین طراحی لباس، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی، بهترین فیلم اول و جایزه ویژه هیات داوران شد اما در اتفاقی عجیب عوامل فیلم در مراسم اختتامیه جشنواره حضور نیافتند و بیانیه‌ای اعتراضی منتشر کردند.
یکی از نکات قابل توجه این اثر، اکران با تعویق دو ساله بود و سرانجام «روز صفر» در اکران نوروزی سال ۱۴۰۱ رنگ پرده سینما به خودش دید، فروش قابل قبول پیش از ۹ میلیارد تومان را تجربه کرد و بیش از ۲۷۸ هزار مخاطب پای این اثر نشستند.
فجر ۳۹؛ فیلم سینمایی «تک تیرانداز»
شاید بیشتر علی غفاری را به عنوان کارگردان سریال «بچه مهندس» بشناسید اما آخرین اثر سینمایی ایشان با نام «تک تیرانداز» که روایتی از زندگی شهید عبدالرسول زرین (با بازی کامبیز دیرباز)، تک تیرانداز، در جنگ ایران و عراق است که صدام برای سر او جایزه تعیین کرده. این اثر با وجود یک سوژه جذاب و نامزدی در ۵ رشته و دریافت ۲ سیمرغ بلورین اما محکوم به شکست در گیشه سینماها در اواخر تابستان ۱۴۰۰ شد و تنها با جذب ۷ هزار و ۹۰۰ مخاطب، نزدیک به ۱۵۴ میلیون تومان در سینماها فروخت. به نظر می‌رسد پخش تلویزیونی این اثر مخاطبان بیشتری را با خود همراه کرده است و به دیده شدن بیشتر آن بسیار کمک کرد.
فجر ۴۰؛ فیلم سینمایی «بدون قرار قبلی»
بهروز شعیبی پس از ۴ سال عدم حضور جدی در جشنواره فجر (اگرچه فیلم سینمایی «روز بلوا» در جشنواره فجر ۳۸ حضور داشت اما هیچ زمان در سینما اکران نشد و مستقیما در قالب یک مینی سریال در نمایش خانگی عرضه شد.) با ششمین اثر سینمایی خود در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر حاضر شد که ۵ نامزدی و ۲ سیمرغ بلورین را برایش به ارمغان آورد. این فیلم که تلاش کرده است تا مخاطب را با نگاه ویژه‌ای به اختلال اوتیسم، به شناختی همه‌جانبه از این بیماری برساند، خرداد ۱۴۰۱ روی پرده سینماها رفت و فروش متوسطی را تجربه کرد؛ فروش ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی با جذب بیش از ۱۳۳ هزار مخاطب.
فجر ۴۱؛ فیلم سینمایی «غریب»
در نوروز ۱۴۰۲ سینماها میزبان آخرین ساخته سینمایی محمدحسین لطیفی با نام «غریب» شدند. این کارگردان که پیش از این تجربه ساخت یک اثر دفاع مقدسی یعنی «روز سوم» را داشت، در «غریب» به سراغ بخشی از دوران فرماندهی شهید محمد بروجردی (با بازی بابک حمیدیان) در منطقه غرب کشور رفت. این اثر با حضور در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر با نامزدی در ۷ رشته، موفق به دریافت ۵ سیمرغ زرین شد و بیشترین سیمرغ این دوره را دریافت کرد. با وجود بازی قابل قبول بازیگران، سوژه متفاوت اثر و… به نظر می‌رسید این اثر اکران عمومی بهتری را تجربه کند اما در نهایت بیش از ۲۴۱ هزار مخاطب پای این اثر نشستند و فروش ۱۰ میلیاردی تومانی برای آن رقم خورد.
فجر ۴۲؛ فیلم سینمایی «آسمان غرب»
محمد عسگری که هنوز فیلم اولش روی پرده سینماها نرفته، نوروز ۱۴۰۳ با دومین اثر خود یعنی «آسمان غرب» میزبان مخاطبان شده است. این اثر که پس از سال‌ها یک اکشن جنگی در سینمای ایران محسوب می‌شود، قصه غیرت و میهن‌دوستی خلبان شهید علی‌اکبر شیرودی (با بازی میلاد کی مرام) و دیگر همرزمانش را در روزهای آغازین جنگ به تصویر می‌کشد. «آسمان غرب» که در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر حضور داشت، با نامزدی در ۶ بخش توانست ۳ سیمرغ بلورین را از آن خود کند. با گذشت دو هفته از آغاز اکران این اثر فروش یک میلیارد تومانی را تجربه کرده است که پیش‌بینی می‌شود همزمان با پایان تعطیلات نوروزی و بازگشت مردم از سفر و در آستانه عید فطر این اثر بتواند فروش بهتری را تجربه کند.
در ۱۰ سال گذشته تنها سه اثر «ماجرای نیمروز»، «غریب» و «آسمان غرب» بلافاصله پس از رونمایی در جشنواره فیلم فجر، برای اکران نوروزی اعلام آمادگی کردند و روانه پرده سینماهای سراسر کشور شدند؛ اتفاقی که در کنار بسیاری از موارد دیگر به فروش آنها کمک کرد چراکه هنوز می‌توانستند روی موج جوایز و دستاوردهای خود از جشنواره فجر سوار شوند، تبلیغات کنند و مخاطب را به سینما بکشانند. شاید بتوان گفت تاخیر در اکران آثار باعث عدم موفقیت آنها در گیشه شد و در این ۱۰ سال شاید تنها نمونه موفق اثری با «سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی» که پس از ۲ سال رنگ پرده دید و در گیشه درخشید، «روز صفر» بود.
فراموش نکنیم این قبیل فیلم‌ها، اگر واقعا نگاه ملی را نمایندگی می‌کنند، نیاز به پشتیبانی و همت ملی برای بهتر دیده شدن هم دارن و شاید تبلیغات و معرفی درست فیلم‌ها یکی از ارکان مهم فروش یک اثر در گیشه است. در این مسیر حمایت نهادهای مختلف از جمله سازمان سینمایی، صداوسیما، شهرداری تهران و… در ارایه خدمات امری لازم و ضروری است؛ اتفاقی که این روزها کمتر از همیشه شاهد آن هستیم و باید برای چاره‌ای اندیشید تا مخاطبان حداقل آثاری را که عنوان بهترین از نگاه ملی در ادوار مختلف جشنواره لقب گرفتند، در سینما و نه در قاب تلویزیون به تماشا بنشینند!
