به نام مقاومت و آزادی
«شنوندگان عزیز توجه فرمایید! شنوندگان عزیز توجه فرمایید! خونین شهر، شهر خون، آزاد شد» دوباره خواندن این جملات برای کسی که حتی آن روزها را تجربه نکرده اما دل در گرو دفاعمقدس داشته باشد، باعث میشود طنین صدای گوینده در سرش بپیچد. روزهایی که غیرت ایرانی افتخارآفرین شد وتوانست شهری که سهم، عشق و حق ما بود را از بیگانگان پس بگیرد.
نجلای جنوب
سریال «نجلا» جزو قصههایی بود که ماجرایی عاشقانه را با مفاهیم وطن، هویت و خاک گره زده بود. این سریال در دو فصل روی آنتن رفت و بخش عمده آن در خوزستان روایت میشد و بخشهایی نیز تصویرگر عراق بود. قصه فصل دوم در حوالی سالهای ۵۸ و ۵۹ روایت میشود؛ این بار داستان بر مسأله اشغال خرمشهر و بهخصوص حصر آبادان تمرکز داشت. به باور نویسنده مسأله محاصره آبادان موضوعی است که کمتر به آن پرداخته شده و زیر سایه اشغال خرمشهر مانده است؛ البته میتوان گفت سریال «نجلا ۲» همچنان یک داستان عاشقانه است که در بستر حوادث تاریخی و جذاب روایت میشود. حسام منظور، محیا دهقانی، آزیتا حاجیان، ملیکا شریفینیا، هدایت هاشمی، سیدمهرداد ضیایی و… از بازیگران فصل دوم بودند.
قسم به سرخی خاک
سال ۱۳۸۰ سریالی روی آنتن شبکه یک سیما رفت که بسیاری هنوز آن را به خاطر بازیهای درخشان بازیگران و قصه گیرایی که داشت، به یاد دارند. سریال «خاک سرخ» به کارگردانی ابراهیم حاتمیکیا و با بازی لاله اسکندری، مهتاب کرامتی، پرویز پرستویی، بهناز جعفری، امیر آقایی، زندهیاد هما روستا و… . سریال روایتگر قصه دختری به نام لیلا بود که متوجه میشود خانواده اصلیاش در خرمشهر ساکن هستند و برای یافتن آنان راهی این شهر میشود. در بدو ورود به شهر، جنگ چهره خشن خود را به او مینمایاند و همسر جوانش را از او میگیرد. لیلا در این مسیر تنها میشود و تا یافتن خانواده که در آخر نیز به خاطر جنگ نمیتواند با هم یکی شود، سختیهای بسیاری را تحمل میکند. این قصه تا آخرین روز اشغال خرمشهر ادامه مییابد و تصاویری تاثیرگذار از دفاع مقدس، تاثیر آن بر زندگی خانوادهها و پیوندش با مفاهیم عمیقی چون هویت دارد.
کیمیای ایران
سریال «کیمیا» در زمان پخش سروصدای زیادی به پا کرد، زیرا در آن زمان با عنوان بلندترین سریال ایرانی از آن یاد میشد. جواد افشار پشت دوربین در جایگاه کارگردان حاضر بود و محمدرضا شفیعی نیز تهیهکنندگی اثر را برعهده داشت. بخشی از این سریال در دل روایت زندگی دختری به نام کیمیا، از کیمیای خاک وطن میگفت و به روزهای اشغال خرمشهر پرداخت. اصالت مادر خانواده به خرمشهر باز میگشت و به همین خاطر آنها منزلی را نیز درخرمشهر داشتند ومدتی را درآنجا زندگی میکردند.یکی از این مقاطع مربوط به اشغال شهر بود که دراین حین کیوان(برادر نوجوان کیمیا)به اسارت گرفته شد.همچنین این اثر یکی ازمعدود آثار نمایشی است که درآن درچندسکانس شخصیت شهید محمد جهانآرا به تصویر کشیده شد؛ ایفاگر این نقش حامد بهداد بود.
نوازش گلهای گرمسیری
سال ۱۳۸۷ بود که محمدمهدی عسگرپور با حضور چند بازیگر جوان قصهای متفاوت از دوران دفاعمقدس را راهی آنتن کرد. قصه سریال «گلهای گرمسیری» اززمان تعطیلی موقت دانشگاهها پس از انقلاب اسلامی آغاز میشد و با روایت مصائب خانوادهها و دلاوری جوانان برای مقابله با دشمن بعثی تا زمان حال به طول میانجامید. در این سریال سعی شده بود با پرهیز از کلیشهها، نقش موثر جوانان در امر دفاع و همچنین تاثیر جنگ بر زندگی معمول نشان داده شود. قابهایی از قصه در خرمشهر میگذشت و اشغال و بازپسگیری این شهر را نیز به نمایش میگذاشت.
ماجرای بچههای هور
داستان مجموعه «بچههای هور» در روستایی در جنوب کشور رخ میدهد. سال ۱۳۵۹ است، جوانی به نام هاشم که کارش حمل مسافر با قایق است، با مردی به نام خالد مواجه میشود که قاتل پدرش است. همه نگران قتل خالد هستند. او بهدلیل تعهدی که داده، قرار است تا بعد از ازدواج خواهرش «عبیر» با برادر مقتول «سبحان»دهکده را ترک کند.قرار است تا روز عروسی هیچ گلولهای شلیک نشود اما در روز عروسی با آغاز جنگ ایران و عراق،هزاران گلوله شلیک میشود. کارگردان سریال عبدا… باکیده، نویسندهاش داریوش مختاری و تهیهکننده آن محمدرضا تختکشیان است که طی ۱۳قسمت درسال۱۳۸۴ پخش شد. دراین سریال زندهیاد داوود رشیدی، علی اوسیوند، حمیرا ریاضی، اصغر نقیزاده، حامد کلاهداری، صابر ابر و… نیز بازی کردهاند.
سرنوشت ما در چشم باد
دربخشی ازسریال «در چشم باد»که درچندبازه زمانی روایت میشد،ماجرای پسگرفتن خرمشهر ازدست رژیم بعث عراق بهصورت کوتاه به تصویر کشیده شد. در فاز پایانی این سریال که به روایت سالهای دفاعمقدس میپرداخت، بیژن ایرانی برای یافتن پسرش راهی جبهه میشود و او را در خرمشهر آزادشده مییابد و این میشود سکانس پایانی سریالی که در طول روایت خود تلاش داشت از همت ایرانیان برای دفاع از کیان کشور بگوید؛ قصهای که با قیام جنگل آغاز شد و در دفاعمقدس به پایان رسید.
رویش گل پامچال
«دختری به نام لیلا که پس از بمباران شدید محل زندگیاش در جنوب کشور و کشتهشدن تمامی اهالی آن به پیرمردی پناه میبرد و از او برای یافتن خواهرش که در شمال کشور زندگی میکند، کمک میگیرد…»؛ آنچه خواندید، قصه سریال خاطرهانگیز «گل پامچال» است که هنوز مخاطبان قدیمی تلویزیون آن را به یاد میآورند و موسیقی خوشریتم آن در ذهنشان مانده است.محمدعلی طالبی و مسعود میمی اثر را کارگردانی کرده بودند که سال ۱۳۷۰ از شبکه یک سیما پخش شد. قصه این سریال از جنوب تا شمال کشور به تصویر کشیده شد و آدمهایی از اقلیمهای متفاوت با لهجههای متفاوت را به تصویر میکشید که همدل و همراه بودند.
تماشای رقص پرواز
یکی از آثار تلویزیونی متفاوت که در آن تصویری از خوزستان در دوارن دفاعمقدس را به تماشا نشستیم،«رقص پرواز» به کارگردانی احمد مرادپور بود.دراین مینیسریال هفت قسمتی بازیگران چهرهای همچون لاله اسکندری،شهاب حسینی، مهدی هاشمی، اصغر نقیزاده، امیرحسین صدیق، بیوک میرزایی، فخرالدین صدیقشریف و… حضور داشتند. سریال، روایتگر داستان زندگی چند نفراست؛ ازجمله پزشکی حاذق به نام دکتر یاوری (جراح متخصص) که در زمان جنگ تحمیلی از آمریکا به ایران بازگشته و برای انجام یک عمل جراحی مجبور میشود به اهواز سفر کند. همزمان ملیحه که دانشجوی پزشکی است برای یافتن نامزد خود دکتر مولایی ناخواسته با دکتر یاوری همراه میشود که ورود آن دو به اهواز مصادف با بمباران شهر توسط دشمن است و… آنچنان که درباره پیشینه این سریال میگویند: پروژه اصلی در ارتباط با پزشکی و جنگ تعریف شده بود و مجموعه تلویزیونی ۲۶ قسمتی با عنوان «سپیدجامگان» توسط طالبزاده(از وقایع کردستان تا فتح خرمشهر) نگارش شد که هر داستان اصلی در ۵-۴ قسمت روایت میشد؛مثلا داستان اول در کردستان اتفاق میافتادوملیحه ودکتر مولایی درآنجا باهم آشنامیشدنداما چون کارگردان هر داستان متفاوت شد انسجام داستانها از بین رفت و هر کارگردان شخصیتهای موردنظر خود را ساخت. داستان کردستان تبدیل به مجموعه تلویزیونی چهار قسمتی لانه شیطان شد. ازداستان دیگری درمورد بمباران شیمیایی کرمانشاه، مجموعه تلویزیونی چهار قسمتی روز ایپریت تولید شد و داستان آخر به مجموعه هفت قسمتی رقص پرواز مبدل شد.رقص پرواز سال۱۳۹۲از شبکه آموزش، سال ۱۳۹۳ از شبکه آیفیلم، سال ۱۳۹۵ از شبکه یک سیما، سال۱۳۹۹ازشبکه افق و سال۱۴۰۱از شبکه دو سیما بازپخش و علاوه بر آن خلاصهای از مجموعه تلویزیونی در قالب یک فیلم سینمایی در سال ۱۳۹۶ از شبکه جامجم پخش شده است. سریال گرچه نسبت به زمان ساخت دیرهنگام روی آنتن رفت اما قصه تاثیرگذاری داشت و دفاعمقدس را از زاویهای تازه به تصویر کشید. علیرضا طالبزاده، نویسنده این سریال از فیلمنامهنویسان خوشسابقه سیماست که بهتازگی سریال سرزمین مادری به قلم وی آنتن رفت و بهزودی فصل سومش نیز پخش خواهد شد.
زندگی مینو
سریال «مینو» به کارگردانی امیررضا پوروزیری محصول سال۱۳۹۷ است و از شبکه یک سیما پخش شد. این سریال که داستان آن در ماههای منتهی به اشغال شهر خرمشهر در زمان جنگ ایران و عراق میگذرد، قصه عاشقانهای بین یک جاسوس عراقی و یک پرستار به اسم مینو است. در مسیر این عشق رخدادهای مختلفی بهوقوع میپیوندد و داستان پرهیجان این قصه تلویزیونی را به جلو میبرد. عباس غزالی، مهدیه نساج، زندهیاد پروانه معصومی، سیاوش طهمورث، محمود پاکنیت، سلمان فرخنده، شیوا ابراهیمی، نازنین کیوانی، مالک سراج، میثم رازفر، محمدصادق ملک، محمدرضا چرختاب، فرزین محدث، سوده ازقندی، مهدی موسیخانی، سامرند معروفی و… در این سریال نقشآفرینی کردند.
مستندها در یک قاب
درتلویزیون علاوه برآثار نمایشی متعدد، فیلمهای تکقسمتی یا مجموعه مستندهایی هم داشتیم که به وقایع خوزستان بهویژه خرمشهر در دوران دفاعمقدس پرداختند.در ادامه نیمنگاهی به تعدادی از این آثار داشتیم.
یک شهر و ۸۰ میلیون جمعیت
«خرمشهر ۸۰ میلیون نفر» مستندی ویژه سالروز آزادسازی خرمشهر است که به آثار ادبی و هنری مربوط به اتفاقات جنگ در خرمشهر پرداخت. مینو خانی، کارگردانی این اثر را به عهده دارد. او در این مستند به این موضوع اشاره کرده که خرمشهر، نقطه عطفی در تاریخ جنگ هشت ساله است که باید توجه ویژهای به این روز شودو آن را جشن گرفت. در این مستند تلاش شده با پرهیز از بازپخش تکراری فیلمهای مستند ازروزهای جنگ درخرمشهر،به فرامتن جنگ یعنی آثار ادبی وهنری با موضوع خرمشهر پرداخته شود. مستند خرمشهر ۸۰میلیون نفر با الهام از پلاکاردی که شهید بهروز مرادی، همرزم شهید محمد جهانآرا بعد از آزادسازی خرمشهر در ورودی شهر نوشت «خرمشهر۳۶میلیون نفر» انتخاب شد. آن روز بهروز مرادی با حسی سرشار از میهنپرستی این پلاکارد را نوشت و خواست بگوید که همه ایران پشت خرمشهر است.
شهر آزاد شد
مستند نبرد در خرمشهر ازدیگر آثار تلویزیونی است که به موضوع خرمشهر به ویژه آزادسازی آن میپردازد و اهمیت این شهر را برای مخاطب تبیین میکند.
فتح با جان
مستند «فتح خون» یکی از آثاری است که تلویزیون برای به تصویر کشیدن حقایق اشغال خرمشهر، روی آنتن برد. در این مستند تلاش شده است با فرماندهان آن زمان خرمشهر گفتوگو شود تا از چند زاویه تازه به این رخداد بپردازند.
یک اتفاق تکاندهنده
ممکن است ندانید فیلم سینمایی مشهور روز سوم که در باره روزهای اشغال خرمشهر ساخته شده و براساس یک ماجرای واقعی است، یک نسخه مستند هم دارد.البته مستندی که درباره این ماجرا ساخته شده پیش از تولید فیلم بوده است. مستند روز سوم به کارگردانی حمید زرگرنژاد درجشنوارههای سینماحقیقت و شهید آوینی برنده جایزه کارگردانی شدواز تلویزیون نیز روی آنتن رفت.
تاریخ دیار
مهدی شامحمدی مستندی با نام خرمشهر آزاد شد ساخته است. در این مستند به سیر تاریخی خرمشهر و وقایع تاریخ اتفاق افتاده در این منطقه پرداخته میشود. شهری که همواره در طول تاریخ، به دلیل شرایط اقلیمی، اقتصادی و سیاسی مورد توجه دول غربی بوده است. این شهر به دلیل شرایط اقلیمی برای اولین بار توسط عثمانیها اشغال شد و بار دیگر در جریان جنگ جهانی اول توسط انگلیسیها مورد هجوم قرار گرفت. بعدها در اوایل حکومت پهلوی و کشف ذخایر نفتی در این منطقه، در اواسط جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین این سرزمین را اشغال کردند. این هجومها و اشغالگریها تا انقلاب اسلامی ادامه داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این شهر بار دیگر با هجوم نیروهای بیگانه و صدام مواجه شد اما این بار این هجومها با مقاومت مردمی مواجه شد؛ مقاومتی که در اوایل جنگ تحمیلی، ۳۴ روز به طول انجامید.