به گزارش مهر، سام این روز‌ها در حال تجربه کارگردانی در عرصه تئاتر در پردیس تئاتر و موسیقی باغ کتاب است. نمایش «شب‌های طهرون» به نویسندگی و کارگردانی فلورا سام اثری است که این هنرمند بعد از سال‌ها دوری از عرصه تئاتر روی صحنه آورده است.این نمایش روایت‌گر داستان ۳ زن در دهه ۵۰ شمسی است که به دلیل سختی‌های زندگی و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو هستند در رسیدن به رویا‌های خود ناکام می‌مانند.
«شب‌های طهرون» در فضایی طنز و با استفاده از شیوه‌های اجرایی نمایش‌های ایرانی اجرا می‌شود. در این اثر نمایشی سوسن پرور و سحر ولدبیگی از بازیگران محبوب مخاطبان تئاتر و تلویزیون هم حضور دارند؛ بازیگرانی که بسیار گزیده‌کار هستند و مخاطب با نقش‌آفرینی‌های آنها نیز خاطرات خوبی را در ذهن دارد.
مختار سائقی و علیرضا ناصحی از دیگر بازیگران شناخته‌شده‌ای هستند که در «شب‌های طهرون» به ایفای نقش می‌پردازند؛ نمایشی که این روز‌ها با استقبال خوب مخاطبان اجرا می‌شود و لحظاتی شیرین را برای آنها رقم می‌زند.
به بهانه اجرای «شب‌های طهرون» نشستی با حضور فلورا سام، سوسن پرور، سحر ولدبیگی و مختار سائقی برگزار شد و این هنرمندان درباره شکل‌گیری این اثر نمایشی، شرایط این روز‌های تئاتر و به طور کلی هنر ایران و موارد دیگر نقطه‌نظرات خود را ارائه دادند.
نمایش «شب‌های طهرون» یک نمایش زنانه ایرانی است؛ این زنانگی در محتوا و شکل اجرا غالب است. خانم فلورا سام به عنوان یک کارگردان با سابقه تلویزیونی با نمایش «شب‌های طهرون» در عرصه تئاتر نیز حضور پیدا کرده‌اید و در حال اجرای این نمایش هستید. این حضور بر اساس چه دغدغه‌ای شکل گرفت؟
معتقدم حق مردم نیست که در سالن تئاتر غمگین باشند از این رو تصمیم گرفتم موضوع مدنظر را در قالب کمدی بیان کنم. معتقدم تأثیر طنز و کمدی بیشتر از تراژدی استفلورا سام: من دانش‌آموخته رشته تئاتر هستم و حتی قبل از دوره دانشجویی کار تئاتر انجام می‌دادم ولی بعد از اینکه وارد حوزه تصویر شدم چندین سال کار تئاتر انجام ندادم و «شب‌های طهرون» اولین فعالیت تئاتری‌ام بعد از چند سال دوری از این عرصه است.
من به موضوع زنان در حوزه‌های اجتماعی خیلی علاقه‌مند هستم و دوست داشتم به این موضوع در صحنه تئاتر بپردازم. ما در نمایش «شب‌های طهرون» ۳ شخصیت زن داریم که به نوعی سرپرست خانوار هستند و برای زندگی خود و خانواده‌شان تأمین هزینه می‌کنند. این ۳ زن آرزو‌هایی دارند که خیلی سخت به آنها می‌رسند، هر بار هم که زمین می‌خورند یکدیگر را حمایت می‌کنند. این ویژگی به لحاظ روانشناسی در بانوان وجود دارد که حامی یکدیگر هستند.
معتقدم حق مردم نیست که در سالن تئاتر غمگین باشند از این رو تصمیم گرفتم موضوع مدنظر را در قالب کمدی بیان کنم. همچنین تأثیر طنز و کمدی بیشتر از تراژدی است بنابراین سعی کردم در زیرلایه کمدی متن به موضوعات مختلف اجتماعی و هنری بپردازم. متأسفانه در سینما و تئاتر کمدی این روز‌های ایران سعی می‌شود به هر قیمتی که شده مخاطب را بخندانند و من در «شب‌های طهرون» به این نکته توجه کردم که می‌توان در کنار خنداندن مخاطب به شکلی مناسب و فرهنگی، به موضوعات مهم و جدی جامعه نیز پرداخت. نمی‌دانم تا چه حد موفق بوده‌ام، اما قصد و هدفم این بوده است.
در «شب‌های طهرون» به موضوعات نوستالژیک هم پرداخته‌اید.
سام: داستان «شب‌های طهرون» در سال ۱۳۵۵ روایت می‌شود تا بتوانیم به این نوستالژی‌ها هم بپردازیم. البته بخشی از هدفم پرداختن به نوستالژی بود و بخش دیگر آشنایی نسل جوان با سیاه‌بازی و موسیقی سنتی است.
در شیوه اجرایی نمایش از سیاه‌بازی استفاده کرده‌اید، اما منظور از نوستالژی اشاره‌های شما به سینمای دهه ۴۰ و ۵۰ و موسیقی آن مقاطع زمانی است.
سام: بله، ما به موسیقی و سینمای ایران در آن دوران اشاره می‌کنیم، زیرا دوست داشتم مخاطبان نسل‌های قبل این حس نوستالژی را تجربه کنند و در عین حال نسل جوان را هم به نوعی با آن مقطع از هنر ایران آشنا کنیم به عنوان مثال در «شب‌های طهرون» به فیلم‌های «سوته‌دلان» و «حسن‌کچل» اشاره و بخش‌هایی از آن فیلم‌ها را روی صحنه اجرا می‌کنیم. فکر کردم با این اشاره‌ها حال خوبی به مخاطبی که به تماشای نمایش «شب‌های طهرون» می‌نشیند منتقل کنیم.
ما در نمایش «شب‌های طهرون» تلاش کردیم که هیچ رفتار و کلام غیر فرهنگی برای خنداندن مخاطب نداشته باشیم، زیرا معتقدیم که باید به بهترین شکل ممکن فضای طنز را برای مخاطب ایجاد کنیم تا خانواده‌ها با خیال راحت به تماشای این اثر نمایشی بنشینند.
اتفاقاً یکی از ویژگی‌های نمایش «شب‌های طهرون» این است که یک کمدی سالم و مناسب برای خانواده‌ها است. آقای سائقی شما از بازیگران با سابقه تئاتر ایران و نمایش‌های کمدی هستید که در «شب‌های طهرون» علاوه بر بازی در نقش کارگردان، در قالب «سیاه» هم روی صحنه می‌روید. چه روندی را برای حضور و ایفای نقش در «شب‌های طهرون» طی کردید؟
در «شب‌های طهرون» بر حسب وظیفه کار نمی‌کنیم بلکه همه دلی در این نمایش حضور داریم و برای هر شب روی صحنه رفتن بی‌تابی می‌کنیممختار سائقی: خیلی خوشحالم که در گروه نمایش «شب‌های طهرون» حضور دارم، زیرا فکر می‌کردم دیگر چنین گروه‌هایی که با هم هم‌دل و همراه باشند در تئاتر وجود ندارد.
پیش از این سابقه همکاری در ۲ سریال تلویزیونی را با خانم فلورا سام و همچنین همکاری با سوسن پرور و سحر ولدبیگی را هم در عرصه تصویر داشتم. در گروه «شب‌های طهرون» احساس امنیت وجود دارد و همه از صمیم قلب و با حداکثر انرژی کار می‌کنیم. در «شب‌های طهرون» بر حسب وظیفه کار نمی‌کنیم بلکه همه دلی در این نمایش حضور داریم و برای هر شب روی صحنه رفتن بی‌تابی می‌کنیم. من تئاتر زیاد کار کرده‌ام و این تجربه را در اکثر کار‌ها داشتم که از همان شب اول کارگردان و دستیارش مدام به نکته‌های مختلف اشاره می‌کردند ولی در نمایش «شب‌های طهرون» کارگردانی و هدایت خانم فلورا سام آنقدر راحت و صمیمانه بود که از اولین شب اجرا گروه با آرامش خاطر کار را شروع کرد.
در این نمایش در نقش «سیاه» هم روی صحنه رفتید، سیاهی که نسل جوان کمتر روی صحنه تئاتر شاهد هنرنمایی‌اش است، چون در اکثر نمایش‌هایی که اجرا می‌شوند کمتر شاهد حضور «سیاه» روی صحنه هستیم.
سائقی: جرأت کردم و در نقش «سیاه» حضور پیدا کردم، زیرا این نقش حرمت دارد. می‌خواستم از بزرگان این عرصه برای حضور در این نقش رخصت بگیرم ولی متأسفانه همه سیاه‌بازان بزرگ چشم از جهان فروبسته‌اند. الان نه کارگردان و نه بازیگر تمایلی به نقش «سیاه» ندارند.
مخاطب هم در این روند بی‌تأثیر نیست، زیرا برخی گمان می‌کنند که زمان سیاه‌بازی و شخصیت «سیاه» گذشته و در زمان معاصر کارآیی ندارد و علاقه‌ای به تماشای آنها ندارند.
سام: به همین خاطر در بخش‌های سیاه‌بازی نمایش «شب‌های طهرون» با ترفند‌هایی کمی فضای سیاه‌بازی را تغییر دادیم و برای نسل جوان جذاب‌تر باشد. معتقدم باید متناسب با زمان حال و نسل جوان تغییراتی درست در شیوه‌های اجرایی نمایش‌های ایرانی ایجاد کرد تا جوانان هم با این شیوه‌هایی اجرایی ارتباط برقرار کنند. در همه بخش‌های فرهنگی باید این اتفاق رخ دهد تا بتوان نسل جدید را جذب کرد.
سائقی: در صحنه‌ای از نمایش که در نقش «سیاه» روی صحنه هستم لحظه‌ای وجود دارد که برای من خیلی ارزشمند است، زیرا طی آن به مخاطب این حس منتقل می‌شود که متأسفانه سیاه‌بازان از بین ما رفتند و دیگر حضور ندارند. این لحظه غمی دارد که مخاطب به خوبی آن را دریافت می‌کند و تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
در نمایش «شب‌های طهرون» شاهد حضور سوسن پرور و سحر ولدبیگی به عنوان ۲ بازیگری هستیم که در عرصه طنز تصویری حضوری دوست‌داشتنی برای مخاطب داشته‌اند و در عین حال گزیده‌کار هستند. شما هم بعد از مدت‌ها بر صحنه تئاتر حضور پیدا کردید که این این حضور برای مخاطب جذاب است. درباره حضورتان در «شب‌های طهرون» بگویید و اینکه چرا طی سال‌های اخیر کمتر شاهد بازی شما روی صحنه تئاتر هستیم؟
ما با تمام وجودمان، با تمام احساسات فیلترنشده‌مان، با تمام انسانیتی که از ما باقی مانده، با همه عشقی که به تئاتر و یکدیگر داریم در «شب‌های طهرون» حضور داریم.
سوسن پرور: وقتی ماه‌چهره خلیلی عزیز را از دست دادم در مراسم خاکسپاری با فلورا سام از نزدیک آشنا شدم. همیشه ماه‌چهره خلیلی به من می‌گفت که ترکیب شما با هم ترکیب خیلی خوبی می‌شود.
وقتی فلورا سام پیشنهاد همکاری به من را داد خیلی استقبال کردم و فکر می‌کنم این اتفاقی بود که ماه‌چهره خیلی دوست داشت رخ دهد. در آن دوران اصلاً تمایلی به تئاتر و کار کردن نداشتم و شاید به نوعی قهر کرده بودم؛ قهری که شاید کسی متوجه آن نشود ولی دلایل خودم را داشتم و از فضای کارم دلشکسته بودم و الان هم هستم. الان از حضور در «شب‌های طهرون» خیلی خوشحال هستم. آخرین تجربه حضور من در تئاتر در سال ۹۸ در نمایش «سه‌تفنگدار» بود. بعد از آن دیگر در تئاتر کار نکردم و فقط مقطعی کار تصویر داشتم. تا قبل از پیشنهاد فلورا سام حدود ۲ سال بود که کار نمی‌کردم.
شاید امنیتی که در خانه خود داریم در کار نداریم ولی در «شب‌های طهرون» ما همان امنیت خانه‌مان را داریم؛ ما با تمام وجودمان با تمام احساسات فیلترنشده‌مان، با تمام انسانیتی که از ما باقی مانده و با همه عشقی که به تئاتر و یکدیگر داریم در «شب‌های طهرون» حضور داریم. در «شب‌های طهرون» همه دارای یک جایگاه هستند و به احترام شأن انسانیت دیگران می‌ایستیم. در فضای «شب‌های طهرون» عشق سیالی وجود دارد که مدام بین ما در حال رد و بدل شدن است، چون به گردش صادقانه احساس معتقد هستیم.
متأسفانه رفتار‌های اشتباهی تبدیل به اصول شده است و این رفتار‌ها لطمه‌زننده هستند. این تجربه باعث شد تا بار دیگر از کار کردن فاصله بگیرم. مناسبات در پروژه‌های تصویری خیلی نسبت به گذشته متفاوت شده است.
سحر ولدبیگی: فکر می‌کنم ۲۰ سالی شده است که روی صحنه نرفته‌ام. پیش از این در سریال و کار‌های دیگر هم حضور نداشتم و در زمان شیوع کرونا بیشتر زمان خود را به مراقبت و معاشرت با پدرم اختصاص دادم. بعد از آن پیشنهاد بازی در یک سریال به من ارائه شد ولی رفتار‌هایی را در بین گروه دیدم که برایم خیلی عجیب بود و نمی‌دانستم چه اتفاقی رخ داده است. متأسفانه رفتار‌های اشتباهی تبدیل به اصول شده است و این رفتار‌ها لطمه‌زننده هستند. این تجربه باعث شد تا بار دیگر از کار کردن فاصله بگیرم. مناسبات در پروژه‌های تصویری خیلی نسبت به گذشته متفاوت شده است و به همین دلیل چند پیشنهاد کاری داشتم که آنها را نپذیرفتم. ترجیح دادم زندگی‌کردن را یاد بگیرم، زیرا زندگی کردن واقعی را دوست داشتم.
من چند تجربه دلچسب در کنار خانم فلورا سام و آقای اوجی داشتم. وقتی به من پیشنهاد همکاری در «شب‌های طهرون» را داد خیلی استقبال کردم. اینکه خانم سام قرار بود بعد از مدت‌ها کار کند برایم خیلی جذاب بود، ضمن اینکه پیشنهاد همکاری در تئاتر بود. به خانم سام قول دادم که پای کار هستم و خوشحالم که این انتخاب را انجام دادم، زیرا حال‌مان در «شب‌های طهرون» خیلی خوب است.
خانم سام، ما شما را به عنوان چهره‌ای می‌شناسیم که در عرصه تلویزیون آثاری به یادماندنی خلق کردید و مخاطب با شما و چهره‌تان خاطرات بسیاری دارد. تئاتر ایران در سال‌های اخیر حمایت چندانی نمی‌شود و همه چیز به گیشه مرتبط است. بعد از این همه سال دوری از صحنه تئاتر چرا این مدیوم را برای بیان دغدغه خود انتخاب کردید؟ آیا حرفی که می‌خواستید بزنید فقط از طریق تئاتر امکانپذیر بود؟
چند سالی است که فضای تلویزیون به گونه‌ای است که دوست ندارند در تلویزیون کار کنم، شاهد این مدعا کار‌های تصویب‌شده‌ای است که دستمزد نگارش متن‌شان را هم گرفته‌ام ولی ساخته نمی‌شوند. تلویزیون خانه من است، از ۸ سالگی با بازی در تله‌تئاتر در تلویزیون حضور داشتم و این حضور ادامه‌دار شد. ولی به دلیل سیاست‌گذاری‌های چند سال اخیر علاقه‌ای به حضور من به عنوان کارگردان نیستسام: چند سالی است که فضای تلویزیون به گونه‌ای است که دوست ندارند در تلویزیون کار کنم، شاهد این مدعا کار‌های تصویب‌شده‌ای است که دستمزد نگارش متن‌شان را هم گرفته‌ام ولی ساخته نمی‌شوند.
تلویزیون خانه من است، از ۸ سالگی با بازی در تله‌تئاتر در تلویزیون حضور داشتم و این حضور ادامه‌دار شد. ولی به دلیل سیاست‌گذاری‌های چند سال اخیر علاقه‌ای به حضور من به عنوان کارگردان نیست و تنها کار‌هایی که در این چند سال داشتم به عنوان مجری و کارشناس بوده است. این فکر همیشه با من بود که درباره مسائل زنان صحبت کنیم. وقتی دیدم که در تلویزیون تمایلی به کار کردن من نیست جسارت را به خرج دادم و به سراغ تئاتر آمدم. اصلاً کار ساده‌ای نبود ولی فکر می‌کنم خدا کمک بزرگی به من داشت و افراد درستی را سر راه من قرار داد.
الهام پاوه‌نژاد و نورالدین حیدری‌ماهر این جرأت را به من دادند و از تصمیم من برای کار در تئاتر حمایت کردند. وقتی شروع به انتخاب بازیگر کردم همه بچه‌ها لطف کردند. وضعیت اقتصادی تئاتر خوب نیست، اما هیچوقت عزیزان بازیگر «شب‌های طهرون» بابت دستمزد با من حرفی نزدند.
با توجه به شرایط اقتصادی تئاتر در اجرای «شب‌های طهرون» به موضوع خیریه و حمایت از کودکان هم فکر کرده‌اید.
سام: بله، معتقدم نباید شادکردن مردم فقط در حد شعار باقی بماند در نتیجه فکر کردم بخشی از سود فروش «شب‌های طهرون» را به خیریه‌ای که با آن همکاری دارم اهدا می‌کنم. هیچکدام از اعضای گروه چشم‌داشت مالی نداشتیم و معتقدم وقتی از زنان سرپرست خانوار صحبت می‌کنیم باید از آنها حمایت کنیم. مخاطب نیز از اینکه بخشی از عوائد فروش «شب‌های طهرون» صرف امور خیریه می‌شود خیلی حس خوبی دارد و این حس را بعد از پایان اجرا با ما به اشتراک می‌گذارد.
«شب‌های طهرون» را شروع کردیم و هیچوقت از سوی اعضای گروه با مشکلی مواجه نشدم و همه با من همکاری کردند.
این تجربه باعث شده تا کار در تئاتر را ادامه دهید؟
سام: خیلی دوست دارم کار تئاتر را ادامه دهم و حتی خیلی دوست دارم با سوسن پرور که ایده‌های بسیار خوبی دارد کار کنم. شاید کار کردن در تئاتر درآمد خوبی نداشته باشد، اما حال بسیار خوبی دارد.
مهر، انسانیت، تواضع و عشقی که باید در تئاتر وجود داشته باشد برداشته شد و این امر باعث شد تا حال و روز تئاتر تغییر کند و شاهد اجرای آثار با مخاطب کم باشیمولدبیگی: الان همه نیاز به حال خوب دارند. مدت‌ها از تهران دور بودم و بیرون تهران زندگی می‌کردم. رفتار مردم در شهرستان‌ها متفاوت است و وقتی من را در خیابان می‌دیدند از من خواسته داشتند و می‌پرسیدند که چرا کار نمی‌کنم، زیرا با نقش‌های من خاطره داشتند. از جایی با خود فکر کردم که هر کدام از ما وظیفه‌ای داریم و وظیفه من به عنوان سحر ولدبیگی این است که حال اطرافیان خود را خوب نگه دارم. اینکه بتوانم در کاری حضور پیدا کنم که هم حال خودم و هم حال افراد اندکی را خوب کنم اتفاق خوبی است، زیرا این حال خوب می‌تواند گسترش پیدا کند.
پرور: ما از جایگاهی درباره تئاتر صحبت می‌کنیم که از روز اول تمام بلیت‌های کارمان فروخته شده و با ظرفیت کامل مخاطب روی صحنه می‌رویم. اگر اینگونه نبود شاید این حرف‌ها را نمی‌زدیم. این حال خوب و خوش به مخاطب هم مربوط می‌شود که از «شب‌های طهرون» حمایت می‌کنند. فکر می‌کنم مهر، انسانیت، تواضع و عشقی که باید در تئاتر وجود داشته باشد برداشته شد و این امر باعث شد تا حال و روز تئاتر تغییر کند و شاهد اجرای آثار با مخاطب کم باشیم.
ما نیامدیم که با «شب‌های طهرون» چیزی را در تئاتر ثابت کنیم و نقطه اشتراک همه ما در این کار مهر و محبت است. خدا را شکر مهر و محبت مخاطب هم شامل حال ما شد و از اجرای «شب‌های طهرون» استقبال می‌کنند. این امر نشانگر آن است که جامعه نیازمند مهر است. وقتی در خیابان تصادفی رخ می‌دهد اکثر مردم به جای کمک‌کردن فیلم می‌گیرند. چیزی که ما به عنوان هنرمند موظف به انجام آن هستیم این است که مهر و انسانیت را در جامعه بسط و گسترش دهیم. ارتباط‌های اجتماعی کم شده است و دلیلش کم‌شدن مهر است. در تئاتر هم به ظریف‌ترین شکل ممکن مهر از میان برداشته شد.
ولدبیگی: در تلویزیون هم این اتفاق افتاده است. در اکثر کار‌ها و شرایط دیگر خبری از مهر و محبت نیست.کار‌های پرمخاطبی هم بوده‌اند که اعضای گروه اصلاً احساس خوبی نسبت به گروه و اجرای نمایش نداشته‌اند. چیزی که باعث از بین رفتن مهر در تئاتر ایران شده است فقدان گروه است. زمانی زیست گروهی باعث همراهی افراد با هم و شکل‌گیری اتمسفری تأثیرگذار می‌شد. زمانی در تئاتر و سینما شاهد اتفاقات خوبی بودیم ولی حالا کم‌رنگ شده است.
قبلاً کار تیمی و گروهی معنا و اهمیت داشت و همه عوامل از پشت صحنه تا بازیگران به یک اندازه مهم هستند. الان متأسفانه مناسبات تغییر کرده استولدبیگی: موقعی که ما وارد این حرفه شدیم نکاتی وجود داشت که باید به آنها توجه می‌کردیم نظیر اینکه باید به هنرمندان با سابقه احترام بگذاریم و یا چگونه باید در اتاق گریم حضور داشته باشیم و یا در زمان اجرا یا فیلمبرداری حتی در پشت صحنه هم باید سکوت را رعایت کنیم و به اتفاقات روی صحنه یا جلوی دوربین توجه داشته باشیم. اینها بدیهی‌ترین نکاتی است که باید به آنها توجه شود ولی متأسفانه امروزه در عرصه سینما و تئاتر با افرادی مواجه می‌شویم که به چنین نکاتی توجه نمی‌کنند. قبلاً کار تیمی و گروهی معنا و اهمیت داشت و همه عوامل از پشت صحنه تا بازیگران به یک اندازه مهم بودند، اما الان متأسفانه مناسبات تغییر کرده است.
سائقی: بیشتر از ۱۶۰ تجربه حضور در تئاتر داشته‌ام. در اکثر پشت صحنه‌ها اصلاً اصول رفتاری حرفه‌ای رعایت نمی‌شد. در پشت صحنه «شب‌های طهرون» عوامل با احترام و صمیمیت با هم برخورد می‌کنند و به قولی هوای هم را دارند تا همه با آرامش خاطر در کار حضور پیدا کنند و نمایش اجرا شود. وقتی حال عوامل خوب باشد کار خوبی اجرا می‌شود. همیشه گفته‌اند که اگر کاری روی صحنه خوب است بدانید که پشت صحنه خوبی دارد.
پرور: صادقانه بگویم که برای برخی گروه‌ها فقط کسب درآمد مهم است از این رو مخاطبی هم که هزینه بالای بلیت آنها را پرداخت می‌کند و در محل اجرا حاضر می‌شود هدفش صرفاً عکس‌گرفتن و گذاشتن در فضای مجازی است.
شاکله شکل‌گیری این گونه کار‌ها بی‌مهری است. متأسفانه در حال حاضر برخی اشتباه‌ها به نفع رشد و دیده‌شدن یک نفر استفاده می‌شود که برای‌شان جوابگو هم است. مطرح‌شدن اگر برای ایجاد یک تعادل اجتماعی استفاده شود اتفاق خوبی است، اما مطرح‌شدن بیشتر برای کسب درآمد و دیده‌شدن بیشتر است. فروش نمایش‌هایی که بدون مهر شکل گرفته‌اند آسیب‌زننده است، زیرا باعث می‌شود گروهی که با عشق کار را تولید کرده و فروش ندارد به این نتیجه برسد که مهر و عشق در تئاتر جایی ندارد.در تمام دنیا پول و تکنولوژی همه چیز انسان‌ها را از آن خود کرده است و ما در دوره گذار هستیم، یا باید تسلیم شویم یا کنار بکشیم.
