«آفت» یا Aphthous، زخم کوچکی (تقریبا به اندازه دانه عدس) داخل دهان است و معمولا در دیگر قسمت‌های بدن دیده نمی‌شود. قسمت میانی آفت عمیق است و حالت ملتهب و قرمزی دارد اما اطراف این ضایعه، سفید‌رنگ است. آفت دردناک است، گاهی مجموعه‌ای از چند ضایعه کنار هم قرار می‌گیرد و در بعضی افراد نیز بزرگ‌تر از حد معمول دیده می‌شود.
یک زخم آفتی، در ناحیه داخلی لب پایین
آفت دهان معمولا در قسمت مخاط گونه، لثه یا قسمت میان لثه و گونه ایجاد می‌شود. البته ممکن است آفت روی زبان، زیر زبان و کام نیز به‌وجود آید.
چند زخم آفتی در زیر زبان
آفت مساله نگران‌کننده‌ای برای سلامت نیست زیرا قابلیت سرایت ندارد و خودبه خود بهبود می‌یابد. از نظر اپیدمیولوژی، بروز آفت دهان در مردم جوامع مختلف وجود دارد و بعضی مطالعات نشان می‌دهد نیمی از جمعیت دنیا تجربه آفت دهان را داشته‌اند.
دلایل بروز «آفت دهان»
دلایل مختلفی در بروز آفت دهان نقش دارند. زمینه وراثت، ضربه یا تروما، دندان مصنوعی، گازگرفتن قسمت داخلی لب حین غذاخوردن یا صحبت کردن، استرس به‌خصوص طی دوران عادت ماهانه خانم‌ها، اختلال در ایمنی بدن، تغییرات هورمونی، کمبود ویتامین‌های گروه B و C همچنین افراط در مصرف بعضی موادغذایی مانند خشکبار، آجیل و بادمجان و حتی مقدار کم این خوراکی‌ها در بعضی افراد حساس از جمله عوامل زمینه‌ساز آفت دهان هستند. البته سیگارکشیدن نیز در ایجاد آفت دهان نقش دارد.
بعضی افراد تصور می‌کنند آلودگی سوزن بی‌حسی هنگام اقدامات دندان‌پزشکی عامل ایجاد آفت است، در حالی که ضربه خفیف سوزن می‌تواند زمینه‌ساز آفت شود و ارتباطی با آلودگی ندارد.
چطور از «آفت دهان» پیشگیری کرد؟
پیشگیری از بروز آفت به عامل زمینه‌ساز مرتبط است. آفت معمولا طی دو هفته بهبود می‌یابد اما اگر بیش از این زمان طول بکشد، تعداد زخم‌های آفت زیاد باشد، آفت به‌طور مکرر و با فاصله کوتاه اتفاق بیفتد یا اندازه آفت خیلی بزرگ باشد، بهتر است به پزشک مراجعه شود تا سطح املاح و ویتامین‌های خون مانند اسید فولیک، آهن، ویتامینC و ویتامین‌های گروه B به‌خصوص ویتامینB12 اندازه‌گیری شود.
برای درمان آفت از اسپری بی‌حس‌کننده استفاده نکنید!
آفت نیاز به درمان خاصی ندارد و معمولا خودبه خود بهبود می‌یابد اما گاهی به دلیل درد نیاز به درمان خواهد بود که در وهله اول پرهیز از عامل زمینه‌ای مانند مصرف بعضی خوراکی‌‌هاست.
استفاده از ژل‌های ضد‌آفت و دهانشویه‌های ضدمیکروبی که علاوه بر بهداشت دهان و دندان از بروز عفونت‌های ثانویه پیشگیری می‌کند، در این زمینه کمک‌کننده است. داروهای تسکین‌دهنده درد مانند دیفن‌هیدرامین مفید است که فرد می‌تواند چند دقیقه‌ای در دهان نگه دارد و سپس بیرون بریزد.
داروهای بی‌حس‌کننده مانند ژل یا محلول لیدوکائین برای تسکین درد کاربرد دارد اما اسپری توصیه نمی‌شود زیرا پاشیدن محلول اسپری در دیگر قسمت‌های دهان ممکن است باعث بروز گازگرفتگی و زخم شود. در صورت ضرورت استفاده از اسپری، بهتر است کمی از محلول روی پنبه یا گوش پاک‌کن ریخته شود و پنبه فقط روی ضایعه آفت قرار گیرد.
استفاده از محلول آب و نمک برای ضدعفونی آفت نیز مفید است. بعضی افراد تمایل به استفاده از روش‌های طبیعی دارند. در این زمینه می‌توان از محلول های آلوئه‌ورا یا بابونه استفاده کرد زیرا خاصیت ضدالتهابی و ضدمیکروبی دارند.
