پیش از شیوع ویروس کرونا، چند بار برای رونق بخشیدن به کنسرت‌های آنلاین تلاش شده بود که به دلایل مختلف این تلاش‌ها ناکام ماند اما در یک سال و چند ماهِ گذشته، کنسرت‌های آنلاین بر اساس جبر زمانه رونق یافتند.
در این میان کنسرت‌های آنلاینی که زیر نظر دفتر موسیقی و انجمن موسیقی برگزار شد، تداوم بیشتری یافت و توانست مخاطبان بسیاری را هم به خود جذب کند.
کارشناسان معتقدند که جدا از کیفیت محتوا و برنامه‌ریزی اجراهای آنلاین، بخش عمده‌ای از این موفقیت به کیفیت بالای ضبطِ این کنسرت‌ها و کارگردانیِ هنری آنها و البته بستر پخش مناسب برمی‌گردد. طی چند دوره اخیرِ برگزاری کنسرت‌های آنلاین، مسئولیت ضبط و کارگردانیِ تصویریِ این اجراها به عهده مسعود برزی و سعید برزی بوده است.
شاید بتوان گفت که این دو برادر در حال حاضر بیشترین تجربه ضبط در عرصه موسیقی را دارند. آنها در یک سال گذشته بیش از ۷۰ کنسرت موسیقی را ضبط و به صورت زنده پخش کرده‌اند. آنها همچنین تجربه ساخت موزیک ویدیوهای متعددی را در کارنامه دارند. سعید و مسعود برزی درباره دشواری‌ها و کم و کیف کنسرت‌های آنلاین گفته و به بررسی موضوعات مربوط به آن پرداختند.
کنسرت‌های استاد کیهان کلهر را ما ضبط و پخش کردیم
مسعود برزی که پنج دقیقه‌ای از برادرش بزرگ‌تر است و از برگزیدگان جشنواره ملی موسیقی جوان است، درباره سابقه کنسرت‌های آنلاین در ایران می‌گوید: تلاش‌هایی که در زمینه برگزاری کنسرت‌های آنلاین تا پیش از شیوع ویروس کرونا شکل گرفته بود، به جایی نرسید. با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کنسرت‌های موسیقی و بسته شدن راه‌های درآمدی روی هنرمندان، کنسرت‌های آنلاین به شکل رسمی‌تری شکل گرفت و موفقیت‌هایی هم داشت که از همه مهم‌تر منجر به ضبط، پخش و آرشیو ویدیوهای با کیفیت از طیف گسترده‌تری از هنرمندان شد.
او افزود: در این زمینه برخی از هنرمندان به صورت مستقل وارد عمل شدند و کنسرت‌های آنلاینی را برگزار کردند. از سوی دیگر برخی از سازمان‌ها هم به این عرصه ورود کردند و کنسرت‌های آنلاینی را با بودجه‌های دولتی و عمومی برگزار کردند. از جمله در نوروز ۱۳۹۹ و در همان اوایل شیوع ویروس کرونا، کنسرت‌های بسیاری با حمایت شهرداری تهران برگزار و برای مخاطبان پخش شد. البته باید بگویم اجراهایی که تنها از طریق یک گوشی و با کیفیت پایین صدا و تصویر پخش شده در دسته‌بندی ما جزو کنسرت آنلاین نمی‌گنجد.
سعید برزی در تکمیل این بحث، بیان کرد: نخستین هنرمندی که در این زمینه به شکل مستقل ورود کرد، کیهان کلهر بود. آقای کلهر در خرداد ۱۳۹۹ کنسرت آنلاینی را در موزه آبگینه با تکنوازی سه‌تار برای مخاطبانش برگزار کرد که افتخار همراهی در این پروژه در کنار استاد کلهر را در قالب کارگردانی و پخش زنده آن داشتیم. استاد کیهان کلهر چند بار دیگر هم برگزاری کنسرت آنلاین را تجربه کرد که ضبط و پخش همه این اجراها را تیم ما برعهده داشت.
اکثر خوانندگان پاپ از کنسرت آنلاین می‌ترسند
در ادامه مسعود برزی می‌گوید: مخاطبان انتظار داشتند که هنرمندان عرصه موسیقی پاپ، در عرصه اجراهای آنلاین حضور پررنگ‌تری داشته باشند، اما به دلیل ضعف‌های تکنیکی که در میان عمده خوانندگان موسیقی پاپ و به خصوص خوانندگان جریان اصلی و تجاری این سبک وجود دارد، تهیه‌کنندگان این خوانندگان ترجیح دادند که در این عرصه ورود نکنند. به همین دلیل و پس از مدتی، کنسرت‌های آنلاین تنها به اجرای گروه‌ها و خوانندگان موسیقی دستگاهی، نواحی و کلاسیک محدود شد.
مسعود برزی گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر کیفیت موسیقی‌های ژانر پاپ به شدت افت کرده و ما حتی خروجی‌های این اتفاق را در کنسرت‌های آنلاین هم مشاهده کردیم. به نظرم بحث در خصوص آسیب‌شناسی این موضوع مفصل است و مجال دیگری می‌طلبد.
شیوه اجرایی شدن کنسرت‌های آنلاین
سعید برزی می‌گوید: کنسرت‌های آنلاین به دو شیوه شکل می‌گیرند، در شیوه نخست ابتدا اجرا به صورت تصویری ضبط می‌شود و در زمان مشخص دیگری در شبکه‌های اجتماعی یا سایت‌های مورد نظر، استریم (در لحظه پخش شدن) می‌شود. در شیوه دوم اجرای گروه در همان لحظه‌ی اجرا به صورت زنده در بستر مورد نظر پخش می‌شود.
او اذعان داشت: در این میان دو ارگان در عرصه برگزاری کنسرت‌های آنلاین بیشترین نقش را داشتند. دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و زیرمجموعه‌های شهرداری تهران، برگزاری کنسرت‌های آنلاین را با گروه‌های مختلف پیگیری کردند که در این میان اجراهای دفتر موسیقی با مدیریت محمد اله‌یاری تداوم و استحکام بهتر و بلندمدت‌تری داشت.
اولین تجربه دفتر موسیقی با سانسور مواجه شد
مسعود برزی که مدرک کارشناسی ارشد مدیریت رسانه خود را از دانشگاه علامه‌طباطبایی دریافت کرده، تاکید می‌کند: اولین تجربه دفتر موسیقی چندان موفق نبود. این اجراها با مانعی به نام سانسور مواجه شد. پخش این اجراها در بستر تلویزیون اینترنتی «تیوا» انجام می‌شد و این بستر پخش، اجازه‌ی نشان دادن سازها را نداشت. همین موضوع موجب نارضایتی مخاطبان و البته دلخوری هنرمندان شد.
کارگردانی و ضبط دور چهارم کنسرت‌های آنلاین «برخط ماه و هنوا» با ماست
سعید برزی که از برگزیدگان جشنواره موسیقی ملی جوان است در اینباره گفت: ما از دور دوم کنسرت‌های آنلاین به دعوت انجمن موسیقی به این مجموعه اجراها، ورود کردیم و کارگردانی و پخش دور دوم و سوم کنسرت‌های آنلاین را نیز بر عهده داشتیم. اکنون هم مشغول کارگردانی و ضبط دور چهارم این کنسرت‌های آنلاین هستیم که با عنوان «بر خط ماه و نوا» از ۲۰ تا ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ برای مخاطبان و علاقه‌مندان به موسیقی پخش می‌شود.
سه‌تار نوازی کیهان کلهر در موزه آبگینه را زنده پخش کردیم
۱۲۰ هزار تماشاگر برای یک اجرا
مسعود برزی درباره تجربه همکاری با کیهان کلهر در برگزاری کنسرت‌های آنلاین می‌گوید: تجربه‌ی برگزاری و پخش کنسرت‌های آنلاین در ایران بسیار محدود و اندک بود. ما پیش از ورود به این اجراها، تجربه برگزاری کنسرت آنلاین استاد کیهان کلهر را داشتیم. سه‌تار نوازی کیهان کلهر را در موزه آبگینه به صورت زنده پخش کردیم که با بازخوردهای مثبت فراوانی مواجه شدیم. در این کنسرت بیش از ۳۵ هزار مخاطب در لحظه و بیش از ۱۲۰ هزار مخاطب کلی داشتیم.
سعید برزی نیز در اینباره گفت: مرداد ماه ۱۳۹۹ کنسرت «شهر خاموش» اثر ماندگار استاد کیهان کلهر را یک بار در تهران و در عمارت اتحادیه و یک بار هم در اصفهان و در کاخ چهلسون به صورت زنده پخش کردیم. این کنسرت‌های آنلاین به خاطر تعداد بیشتر اعضای گروه و همچنین ضبط در فضای باز و در شهرستان پیچیدگی‌های بیشتری داشت که خدا را شکر توانستیم از پس آن بربیاییم و جزو موفق‌ترین تجربه‌های ما در تولید و پخش زنده کنسرت محسوب می‌شود.
او توضیح داد: ما در مجموعه «هفدانگ»، سه اجرای برگزیده جشنواره «اَرت» را هم به صورت آنلاین پخش کردیم تا به نوعی از نسل جدید هنرمندان موسیقی ایران حمایت کرده باشیم. در واقع این کار جایزه‌ای برای گروه‌های برگزیده‌ی جشنواره «اَرت» بود. در جشنواره «اَرت»، هنرمندانی مانند داریوش پیرنیاکان، رضا پرویززاده و سیامک جهانگیری به عنوان داور حضور داشتند. پس از این تجربه‌های موفق، مسئولان انجمن موسیقی ایران از ما برای همکاری در ضبط و کارگردانی اجراهای آنلاین دعوت کردند.
مسعود برزی می‌گوید: دور دوم کنسرت‌های آنلاین دفتر موسیقی و انجمن موسیقی ایران به موسیقی نواحی اختصاص داشت که مرداد سال ۱۳۹۹ در بازار بزرگ ایران برگزار شد. ضبط و پخش این اجراها نخستین همکاری ما با انجمن موسیقی در زمینه کنسرت‌های آنلاین بود.
وی ادامه داد: دور سوم این کنسرت‌های آنلاین ویژه موسیقی دستگاهی ایران بود. این اجراها با تدارک دکوری ویژه از سوی مجموعه «هفدانگ» در آذرماه سال گذشته برگزار شد. در روزهای گذشته هم مشغول ضبط اجراهای دور چهارم کنسرت‌های آنلاین بودیم. این دوره از کنسرت‌های آنلاین با عنوان «برخط ماه و نوا» در بستر پلتفرم اینستاگرام «هفدانگ»، انجمن موسیقی ایران و بنیاد رودکی پخش می‌شود.
رمز موفقیتِ کنسرت‌های آنلاین؛ تصویر با کیفیت و پخش مناسب
سعید برزی که کارگردانی بیشتر اجراهای آنلاین را برعهده داشته و از دانش‌آموختگان رشته موسیقی از دانشگاه هنر است، درباره عوامل مهم در موفقیت کنسرت‌های آنلاین با ارائه توضیحاتی، می‌گوید: کنسرت‌های آنلاین برای موفقیت به دو عامل مهم نیاز دارند؛ یکی مربوط به حوزه کارگردانی و کیفیت بصری است و بخش دیگر مربوط به حوزه پخش است. استفاده مناسب از به روزترین تجهیزات عرصه تصویربرداری، یکی از ارکان مهمی است که باید در هنگام ضبط اجراها به کار بست. البته که داشتنِ تیمِ تصویریِ کاربلد هم از نکات مهم ماجراست.
سعید برزی ادامه داد: از سوی دیگر کارگردانی هنری در شکل‌گیری خروجی اثر بسیار مهم است. کارگردان چنین رویدادهایی باید با موسیقی آشنایی داشته باشد. این آشنایی موجب می‌شود که کارگردان بداند کی و کجا و چگونه از سازها و نوازندگان در تصویر استفاده کند. مسئله بعدی به موضوع پخش مربوط است. تمام این زحمات و نتیجه این تلاش‌ها در پخش اثر نتیجه می‌دهد. اگر پخش به درستی انجام نشود، مخاطب ارتباط لازم و درستی با اجراها نخواهد گرفت.
او ادامه داد: ما علاوه بر تلاش در عرصه تولید، بستر پخش «هفدانگ» را هم داریم که در دور سوم کنسرت‌های آنلاین که به موسیقی دستگاهی ایران اختصاص داشت و در تالار رودکی ضبط شد، برخی اجراها بیش از ۸۰۰ بیننده در لحظه و در مجموع بیش از ۳ هزار تماشاگر داشتند. این تعداد مخاطب نشان می‌دهد که کنسرت‌های آنلاین اگر به درستی تولید و پخش شوند حجم زیادی از مخاطب را می‌تواند به خود جذب کند. البته عواملی که دراینجا برای موفقیتِ کنسرت‌های آنلاین برشمردم، تنها مربوط به بحث تولید و پخش است؛ صد البته که کیفیتِ اجرا و نوع موسیقی در موفقیت هر کنسرتِ آنلاینی تاثیرگذارترین است.
۳ هزار و ۵۰۰ مخاطب برای اجرایی که در گذشته در تالار ۲۰۰ نفره برگزار می‌شد
مسعود برزی در پایان گفتگو، درباره تفاوت کنسرت‌های آنلاین با کنسرت‌هایی که با حضور تماشاگران برگزار می‌شد، می‌گوید: ما از یک سال گذشته تاکنون تجربه تولید و ضبط بیش از ۷۰ کنسرت آنلاین را داشته‌ایم و تجربه ما نشان می‌دهد کنسرت‌های آنلاین نسبت به کنسرت‌هایی که با حضور تماشاگران برگزار می‌شود، مخاطب چند برابری دارند که البته به خاطر رایگان بودن اجراها و همچنین حجم دسترسی مردم به پلتفرمی مثل اینستاگرام این امر طبیعی است و به نوعی از مزایای فضای مجازی به شمار می‌آید که افراد بیشتری می‌توانند از تماشای کنسرت، هر چند به صورت آنلاین بهره‌مند شوند. برای مثال کنسرت آنلاین بهار فیاضی و گوهرناز مسائلی که دونوازی تار و تنبک بود، فقط در پلتفرم «هفدانگ» در مجموع بیش از ۳۵۰۰ بیننده داشت.
