تجربه فراموش کردن وسایل یا حتی کارهای مهم در طول روز، برای همه ما آشناست. این تجربه که نتیجه کاهش حافظه می‌باشد تبدیل به یک مشکل همه‌ گیر شده است و دیگر نمی‌توان به طور یقین تغییرات حافظه و روند فراموشی را مخصوص افراد سالمند و میانسال است بلکه جوانان و حتی کودکان هم گاهی دچار مشکل کاهش حافظه می‌شوند.

بسیاری از این نوع فراموشی‌ها جدی نیستند. کمبود خواب، برخی داروها، حتی استرس می‌توانند باعث ضربه کوتاه مدت به حافظه شوند. ولی خوشبختانه مغز انعطاف پذیر است و این شرایط را تغییر و بهبود می‌بخشد. مداخلات ساده و قدرتمند می‌تواند برخی علل تعجب آور کاهش سطح حافظه را رفع کند.

علل کاهش سطح حافظه

تیروئید ناکارآمد

اگرچه تیروئید نقش خاصی در مغز ندارد، اما از دست دادن حافظه با متوقف شدن کارکرد طبیعی تیروئید اتفاق می‌افتد. این غده پروانه‌ای شکل تقریبا حاکم بر تمام فرایند‌های متابولیک بدن شما است. اگر مشکلاتی در سطح حافظه خود دارید، یک آزمایش ساده تیروئید می‌تواند تعیین کند که تیروئید شما کم کار است یا پرکار.

گر گرفتگی

گرگرفتگی بخصوص در دوران یائسگی علاوه بر افسردگی، خستگی، بی حوصلگی و افزایش تحریک پذیری، با کاهش سطح حافظه و سطح کارایی فرد همراه است. خبر خوب این است که این عارضه یائسگی به هیچ وجه به مغز آسیب نمی‌زند و بعد از فروکش کردن آن حافظه بهبود می‌یابد. بی خوابی و آپنه خواب دوران یائسگی کاهش سطح حافظه در این دوران را به دنبال دارد.

کمبود خواب

افراد مبتلا به اختلالات محرومیت از خواب دچار خستگی در طول روز، اختلال در توجه، و کاهش سطح حافظه هستند. توصیه استاندارد بر هشت ساعت خواب شبانه روزی متمرکز است. اما این میزان خواب شاید برای همه کافی نباشد. اگر شما هنگام بیدار شدن از خواب همیشه خسته هستید، و در طول روز خواب ناخواسته دارید، ممکن است به بیشتر از ۸ ساعت خواب شبانه روزی نیازمند باشید.

اضطراب و افسردگی

شواهد قوی نشان می‌دهد که اضطراب، افسردگی، و بیماری‌های دو قطبی مدار‌های عصبی درگیر در توسعه و بازیابی خاطرات را مختل می‌کند. افسردگی شدید اغلب به همراه از دست دادن حافظه است. در مدت زمان طولانی استرس روزمره باعث افزایش سطح کورتیزول در مغز می‌شود که همین امر از دست دادن سیناپس در سلول‌های مغزی را به همراه دارد که نتیجه آن ایجاد اشکال در بازیابی خاطرات است. خبر خوب این است که از دست دادن حافظه ناشی از اختلالات خلقی برگشت پذیر است و آن هم با بهبود خلق و خو.

دارو‌های تجویزی

بسیاری از دارو‌های تجویزی شما را فراموشکار می‌کند. زاناکس، والیوم، و دارو‌های ضد افسردگی دارای این اثرات هستند. دارو‌های قلبی مانند استاتین‌ها و مسدودکننده‌های بتا، مسکن‌های مخدر، و حتی آنتی هیستامین‌هایی مانند بنادریل اثرات مشابه دارند. اگر فکر می‌کنید با مصرف این دارو‌ها دچار فراموشی موقت می‌شوید حتما با پزشک خود مشورت کنید.

داروهای آلرژی: کاربینوکسامین، کلروفنیرامین ، کلماستین، دیفن هیدرامین ، هیدروکسیزین، پرومتازین، سیپروهپتادین

داروهای ضددرد: کلوزاپین ، اولانزاپین، پرفنازین ، کوتیاپین ، تیوریدازین، تری فلوپرازین ، لوکساپین، مولیندون ، پیموزید

داروهای بی اختیاری: داریفناسین، فلاوکسات، اکسی بوتینین ، تولتریدون ،

داروهای تهوع: دیمن هیدرینات، دیفن هیدرامین، مکل زین، پرومتازین، اسکوپولامین

تسکین ماهیچه: سیکلوبنزاپرین، دی سیکلومین، اورفنادرین

داروهای ضد درد: مپریدین

داروی پارکینسون: بنزروپین ، پروسیکلیدین، تری هگزیفنیدیل، آمانتادین

داروهای حمله ناگهانی: کاربامازپین، اکس کاربازپین

سیگار کشیدن

سیگار فرایند حافظه را دچار خطا می‌کند و آن هم با مختل کردن جریان خون مغز. کسانی که سیگار می‌کشند نسبت به دیگران با افزایش سن دچار کاهش سریع‌تر عملکرد مغز می‌شوند. علاوه بر این سیگار تجمع پروتئین غیر طبیعی می‌شود که توانایی مغز را برای پردازش و انتقال اطلاعات مختل می‌کند. پس اگر می‌خواهید آسیبی به حافظه خود نرسانید، سیگار را همین حالا کنار بگذارید.

رژیم غذایی پرچرب

این رژیم تنها برای قلب مضر نیست بلکه عوارضی نیز روی حافظه دارد. مطالعات نشان می‌دهد که رژیم غذایی حاوی چربی، شکر و غذا‌های فرآوری شده، به مرور زمان مغز را فرسوده می‌کنند. مصرف شکر به اندازه‌ای در کاهش حافظه و قابلیت تفکر موثر است که محققان آلزایمر را دیابت نوع ۳نامیده اند که مستقیما با نوع تغذیه مرتبط است. بهترین رژیم برای محافظت از مغز، رژیم مدیترانه ای، شامل چربی‌های مفید، میوه، سبزیجات، آجیل و ماهی است.

کمبود ویتامین ب ۱۲

گیاهخواران در معرض خطر بالاتری از این کمبود هستند. ویتامین ب ۱۲ در غذا‌های حیوانی مانند گوشت، مرغ، تخم مرغ، فراورده‌های لبنی و … موجود است. علاوه بر خستگی، از دست دادن اشتها، یبوست، از دست دادن وزن و … کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به مشکلات حافظه شود. اگر شما گیاه خوار هستید از نظر کمبود ویتامین ب ۱۲ باید حتما تحت آزمایش قرار بگیرید. مکمل‌های ویتامین ب ۱۲ شاید مورد نیاز باشند. زنان باردار، سالمندان، افراد کم خون، مبتلایان به اختلالات گوارشی مانند سلیاک و بیماری کرون به این مکمل نیاز دارند.

میکروب‌ها

افرادی که در معرض برخی میکروب‌ها مانند هرپس سیمپلکس نوع ۱ یا همان ویروس تبخال هستند، با احتمال بیشتری دچار مشکل حافظه می‌شوند. اگرچه هیچ واکسنی برای ویروس تبخال وجود ندارد، واکسیناسیون دوران کودکی در برابر دیگر ویروس‌ها می‌تواند به جلوگیری از مشکلات بعدی در زندگی کمک کند. علاوه بر این ورزش منظم فرد را از قرار گرفتن در معرض عفونت‌های مکرر دور می‌کند.

آسیب

ضربات کوچک (گذرا) و ضربه مغزی متوسط می‌تواند به طور موقت بر سلامت حافظه تاثیر بگذارد. ضربات روحی می‌تواند بسیار موقتی باشد و تغییرات در سلامتی حافظه را می‌توان در کوتاه مدت تا کمی بیشتر احساس کرد. درمان برای از دست دادن موقتی حافظه بستگی به عواملی دارد که باعث آن شده‌اند.

راهکارهای پیشگیرانه

از ذهن خود کار بکشید، زیاد بخوانید و بنویسید و بگذارید که سلول ‌های خاکستری مغزتان فعال باشند.

تغذیه سالمی داشته باشید و مصرف مرتب انواع میوه، سبزی و ماهی را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

استفاده روزانه چهار تا پنج فنجان میوه و سبزیجات پهن ‌برگ مثل کلم بروکلی، اسفناج و کاهو برای پیشگیری از فراموشی و کاهش حافظه مفید است.

کم‌ آبی، مهم‌ ترین عامل از دست دادن حافظه است. پس برای پیشگیری از ضعف حافظه به مقدار کافی مایعات بنوشید.

پرهیز از مصرف زیاد گوشت، قهوه، الکل و سیگار که به تخلیه ذخایر انواع ویتامین منجر می‌‌شود، برای جلوگیری از تحلیل رفتن قوای ذهنی و آلزایمر بسیار مفید است.

بهتر است زبان دیگری بیاموزید. افرادی که در زندگی روزمره به دو زبان مختلف صحبت می‌کنند، توان مغزی بیشتری پیدا می‌‌کنند و ذهن آنها قوی ‌تر می‌شود.

حل کردن جدول، بازی شطرنج و کامل کردن پازل و حل مساله و بازی‌های فکری و آموختن چیزهای جدید نیز ذهن شما را فعال نگه داشته و با کاهش حافظه و فراموشی مقابله می‌کند.

پزشک شما باید از تمام داروهای تجویزی و غیرتجویزی که مصرف می‌‌کنید، آگاه باشد. زیرا ترکیب بعضی از داروها باعث گیجی، فراموشی یا آسیب بلندمدت به حافظه می‌شود.