چرا ۳ بار در نقش شهید رجایی؟

سیدجواد هاشمی که تا به حال در دو اثر تلویزیونی، نقش شهید محمدعلی رجایی را ایفا کرده، به واسطه بازی در سریال «راز ناتمام» بار دیگر فرصت تجربه این نقش را پیدا کرده است. او پیشتر در سریال «دولت عشق» به کارگردانی حمید بهمنی، محصول سال ۸۰ و یک مجموعه اپیزودیک کوتاه درباره شهید رجایی، در نقش این شخصیت ظاهر شده است. سریال «راز ناتمام» به کارگردانی امین امانی به برشی از زندگی شهید باهنر می‌پردازد و در بخش‌هایی از قصه نیز شاهد حضور شخصیت‌هایی مانند شهید رجایی، شهید بهشتی، آیت‌ا… هاشمی رفسنجانی و مبارزات آن‌ها هستیم. به بهانه پخش این سریال، درباره حضور جواد هاشمی در «راز ناتمام» و سختی‌های بازی در نقش شهید رجایی، با این بازیگر گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

علاوه بر مجموعه «دولت عشق» و «راز ناتمام» در کدام اثر نقش شهید رجایی را ایفا کرده‌اید؟

یک کار اپیزودیک بود که اسم خاصی نداشت و در هفته دولت، هر روز یکی از آن‌ها پخش می‌شد. حدود ۱۰ دقیقه بود و فصل‌های مختلف زندگی شگفت‌انگیز شهید رجایی را نشان می‌داد. تقریباً مستندسازی شده بود و کار بسیار هم گرفت.

بله کاملاً. از خانواده ایشان تحقیق کرده بودم، زندگی‌شان را مطالعه کردم، یادداشت‌هایشان را خواندم، فیلم سخنرانی‌هایشان را گوش کردم. اطلاعات کافی داشتم و خیلی تلاش کردم به شخصیت نزدیک شوم. در کار قبلی، حتی برای این که بدانم این شخصیت کجا شکنجه شده، دو، سه بار رفتم زندان موقت را دیدم و اتفاقاً همان‌جا هم فیلم برداری کردیم.

فکر نمی‌کنم تا به حال برای بازیگری اتفاق افتاده باشد که سه بار یک نقش را بازی کند. دفعه دوم وقتی در مجموعه اپیزودیک «شهید رجایی» این پیشنهاد مطرح شد، دیدم بخش‌های کوتاهی از زندگی شهید است که می‌تواند به صورت اپیزود آثاربسیار مثبتی بگذارد، به همین دلیل با کمال میل و افتخار بازی کردم. چون صدایم را تغییر داده بودند، خیلی از کارها خوشم نیامد. اما در مجموع اپیزودهای تاثیرگذار، کوتاه و دلنشینی بود. دفعه سوم، وقتی «راز ناتمام» پیشنهاد شد، اول نپذیرفتم و گفتم اجازه بدهید شخص دیگری بازی کند؛ شاید چیزی به نقش اضافه شود یا حداقلش این است که بیشتر به چشم بیاید. البته در وهله اول، خیلی جدی به من پیشنهاد نشده بود؛ اما نپذیرفتم و کار با شخص دیگری جلو رفت. دوباره پیشنهاد دادند و گفتم سرِ کار هستم. برای این که بتوانم بازی کنم حدود یک ماه صبر کردند و مجدد توفیق پیدا کردم این نقش را بازی کنم. اصلا هم پشیمان نیستم و خیلی خوشحالم.

بله انتخاب شده و بازی هم کرده بود، اما ظاهرا نپسندیده بودند. البته آن شخص، بازیگر بسیار خوبی است و با توجه به پلان‌هایی که دیدم، به نظر من خیلی به نقش نزدیک شده بود. قبل از من هم ۳، ۴ نفر گریم شده بودند، منتها شاید عادت کردند نقش شهید رجایی را من بازی کنم (می‌خندد). شاید اشتباه کنم، اما این اعتقاد قلبی من است، وقتی دفعه سوم از من خواستند این نقش را بازی کنم، یادم هست که بین دو نماز مغرب و عشا گفتم خدایا قصه چیست که من فردا صبح بابت این نقش گریم می‌شوم؟ اشک ریختم و احساس کردم انگار روح شهید رجایی دوست دارد این نقش را بازی کنم، احساسم این‌طور بود و خیلی خوشحال شدم. در مجموعه «دولت عشق» قرار بود راوی داستان باشم. چند نفر برای نقش شهید رجایی گریم شده بودند و برای کارگردان مقبول نیفتاده بود. آقای سعید ملکان گفت چرا سید جواد راوی را بازی کند، من ایشان را تبدیل به شهید رجایی می‌کنم! خنده‌ام گرفت و آقای بهمنی هم گفت امکان ندارد، هیچ شباهتی به شهید رجایی ندارد! من هم گفتم که هیچ شباهتی ندارم. موهایم را فر کردند، پیشانی‌ام را بلند کردند، یک گریم ساده روی صورتم اجرا کردند و ریش‌هایم را ماشین کردند. اولین عکس را که گرفتند خودم حیرت کردم و دیدم واقعا شبیه شدم. در وهله اول این هنر آقای ملکان بود و بعد در «راز ناتمام» هنر آقای محسن دارسنج که باید به ایشان بارک‌ا… گفت.

ارائه نوع نگاه شهید رجایی، چشم‌های بسیار سخت‌گیر، اما مهربان ایشان خیلی سخت بود، مطمئنم اورجینال نشد، اما من خیلی تلاش کردم این کار را بکنم. نوع راه رفتن ایشان خیلی متفاوت است، یعنی دست‌هایشان خیلی حرکت نمی‌کند، یک مقدار شق و رق راه می‌رفتند و نگاه‌هایی که گاه با چرخش سر اتفاق می‌افتاد، اما بدن ایشان خیلی متمایل نمی‌شد، این ها ویژگی‌های ظاهری شهید رجایی بود. صدای خیلی خیلی بم ایشان را نمی‌توانستم داشته باشم، اما تلاش می‌کردم در بازی بدن به شخصیت نزدیک شوم. رفتار جدی و دور از شوخی، اما از جنس مهرورزی ایشان با افراد، بازی کردن در نقش این شخصیت را سخت می‌کرد، تلاش کردم این‌ها را توامان اجرا کنم؛ اما قطعاً با اورجینالش فاصله فراوانی دارد.

تماشاگر ایمان دارد که قرار است بازیگر به جای این شخص‍یت‌ها بازی کند. ما با گریم، نوع رفتار، گویش، نگاه، راه رفتن و همه این‌ها تلاش می‌کنیم به شخصیت نزدیک شویم. اگر کار خوب باشد تماشاگر ایمان می‌آورد که مثلا صحنه جنگی یک فیلم دفاع مقدسی، در خاکریز دشمن اتفاق می‌افتد و باور می‌کند، مثلاً این شخصیت، شهید کشوری است. بازنمایی چهره‌ها و شخصیت‌های اسطوره‌ای تاریخ انقلاب و دفاع مقدس که من نقش چند نفر از آن‌ها را بازی کردم، کار آسانی نیست، اما تماشاگر را دعوت می‌کند به باورپذیری. فکر می‌کنم در سریال «سیمرغ» که نقش شهید کشوری را بازی کردم، به باور تماشاچی نزدیک شدم. البته مردم شهید کشوری را خیلی ندیده بودند، مسلماً بازی کردن در نقش شهید رجایی یا مرحوم رفسنجانی یا شهید باهنر، کار سخت‌تری بود و گریم باید کمک می‌کرد که این اتفاق بیفتد.

خیلی لذت‌بخش بود. البته طبیعی است که سریال «سیمرغ» به دلیل پروداکشن عظیمی که داشت و این‌که اولین اثر جدی اسطوره‌های دفاع مقدس بود، برایم جذابیت بیشتری داشت. این مجموعه از نظر تولید بسیار بسیار عظیم بود و در عین حال، یک سریال چند قسمتی با هزینه بالا، شرایط خاص و لوکیشن‌های واقعی بود. ما سعی می‌کردیم همان جاهایی که شخصیت‌ها حضور داشتند، همان پادگان‌ها و همان محل شهادت پا بگذاریم، این‌ها بستر را خیلی باورپذیرتر می‌کرد، اما بازی کردن در نقش شهید رجایی، کار سخت و ترسناکی بود. من برای بازی در این نقش در «دولت عشق»، از همسر شهید اجازه گرفتم و تقریبا یک ساعت با ایشان صحبت کردم. از خانواده ایشان اجازه گرفتم و آن‌ها این اجازه را به من دادند. بعد از آن هم، انتقاداتی داشتند، اما تشکر کردند. در نهایت احساس می‌کنم نقش شهید کشوری که پسرشان هم نقش کودکی ایشان را بازی کرد، خیلی دلچسب و دوست داشتنی بود، اما نقش شهید رجایی را هم واقعا دوست داشتم.

کاملا درست است، البته من هر پیشنهادی را نمی‌پذیرم. در طول دوره حرفه‌ای ام نقش‌های بسیار متفاوتی به من پیشنهاد شده، اما بازی نکردم. بسیاری اوقات بازی نکردن بعضی نقش‌ها، بهتر از بازی کردن آن‌هاست. به هرحال من احساسات مردم را هم درک می‌کنم، ولی قبول ندارم که «زخم کاری» تفاوت و تغییر در نقش‌های گذشته من بود، حالا به واسطه این که در یک سکانس کنار استخر بازی کردم، دلیل نمی‌شود که من فاصله گرفته باشم! اما در هر صورت همین الان هم اگر دو فیلم به من پیشنهاد شود که یکی از آن‌ها در اتاق و خیابان‌های تهران و دیگری در خاکریز و شهرک دفاع مقدس باشد، شک نکنید که شهرک دفاع مقدس را انتخاب می‌کنم.

من در سریال «دادستان» که منفی‌ترین شخصیت آن را بازی کردم، با صحبت‌های آقای ده‌نمکی قانع شدم و قبول کردم. ایشان به من گفت فکر کن که قرار است در تعزیه بازی کنی، تعزیه چقدر بر مردم اثرگذار است؟ حالا نقش شمر را به تو بدهند. درست می‌گفت، اگر همین الان در یک کار تاریخی نقش یزید را به من پیشنهاد بدهند بازی می‌کنم، چه اشکالی دارد؟ به هر حال من می‌خواهم برای امام حسین(ع) نقش یزید را بازی کنم.

مشغول بازی در یک فیلم سینمایی کمدی به کارگردانی آقای کریم امینی و تهیه‌کنندگی آقای ابراهیم عامریان هستم و البته نقش مثبت دارم. آقای بهرام افشاری، آقای هادی کاظمی، آقای ایمان صفا و آقای نیکخواه هم در این فیلم بازی می‌کنند. ان شاءا… انتهای شهریور، فیلم «جزیره فضایی» را برای کودک و نوجوان اکران می‌کنم و در حال سپری کردن مراحل پایانی تدوین و صداگذاری فیلم «شهر گربه‌ها ۲» هستم.