حسرت سیما برای قصه‌های خانوادگی پرمخاطب

شبکه آی‌فیلم از آخر آبان ‌ماه، بازپخش مجموعه «فاصله‌ها» یکی از سریال‌های پربیننده موفق حسین سهیلی‌زاده را روانه آنتن کرده است. این سریال محصول دوران طلایی تلویزیون یعنی دهه ۸۰ است و اولین‌ بار سال ۸۹ از شبکه ۳ پخش شد. در این دهه تعدادی از بهترین یا پربیننده‌ترین ملودرام‌های خانوادگی تلویزیون مانند «نرگس»، «ترانه مادری»، «دلنوازان»، «میوه ممنوعه»، «آشپزباشی»، «زیر تیغ» و «ستایش» پخش و در تاریخ سریال‌های تلویزیون ماندگار شدند. بازپخش سریال «فاصله‌ها» در شبکه آی‌فیلم، یادآور روزهای خوب تلویزیون و ملودرام‌های موفق و هم‌دوره این مجموعه است.

در دهه ۸۰، سریال‌های تلویزیون سراغ سوژه‌های جذاب و متفاوتی رفتند و بعضی از آن‌ها خط‌شکنی کردند. قصه ملودرام‌های حسین سهیلی‌زاده با محوریت مسائل خانواده روایت می‌شد و ماجراهای عاشقانه نیز سهم پررنگی در داستان داشتند. سال ۸۹ در زمان پخش «فاصله‌ها» مجموعه‌های تلویزیونی کمتر به ارتباط دختر و پسر یا ازدواج از طریق دوستی و آشنایی می‌پرداختند، بنابراین قصه این سریال‌ها با استقبال مواجه می شدند و برای مخاطبان تازگی داشتند. ماجرای عشق و علاقه فردی مذهبی و خوشنام به اسم «یونس فتوحی» به دختری جوان در سریال «میوه ممنوعه» که رمضان سال ۸۶ پخش شد نیز نوعی تابوشکنی محسوب می‌شد و سریال روایت پرکششی از این عشق داشت. «زیر تیغ» و «آشپزباشی» دو ملودرام تلویزیونی محمدرضا هنرمند نیز برگ برنده قصه ای تازه و جذاب را در اختیار داشتند. سال ۸۵ در زمان پخش «زیرتیغ»، قتل غیرعمد و فروپاشی دو خانواده مانند امروز کلیشه‌ای و تکراری نشده بود. «آشپزباشی» محصول سال ۸۸ نیز بدون شعار و پیام‌‌های اخلاقی مستقیم، به خوبی روابط یک زن و شوهر را به چالش می‌کشید و به موضوع حفظ خانواده می‌پرداخت. سریال «نرگس» ساخته مشهور سیروس مقدم نیز اولین مجموعه ملودرامی بود که طی ۹۰ شب روی آنتن می‌رفت و اتفاق تازه‌ای در تلویزیون بود. تقابل پدر شوهر زورگو و سنتی با عروس مظلوم و خوب خانواده در سریال «ستایش» نیز در زمان خودش، برای مخاطب تلویزیون جالب توجه بود. روایت قصه‌های تکراری در سریال‌ها و پرداختن به یک موضوع مشترک همزمان در دو مجموعه، یکی از دلایل مهم تکرار نشدن روزهای خوب تلویزیون است.

حسین سهیلی‌زاده جزو کارگردان‌هایی است که رگ خواب مخاطب را خوب می‌شناسد و ملودرام‌های او برای مخاطبان جذاب بوده است. این کارگردان از اوایل دهه ۸۰ در زمینه سریال‌سازی فعالیت کرد و مجموعه‌های مختلفی را جلوی دوربین برد، اما در ژانر ملودرام این سریال «ترانه مادری» بود که سال ۸۷ مورد توجه ویژه مخاطبان قرار گرفت. او پس از این سریال، «دلنوازان» و «فاصله‌ها» را نیز کارگردانی کرد. سهیلی‌زاده پس از آخرین اثر تلویزیونی‌اش «هست و نیست»، سال ۹۷ به نمایش خانگی رفت و فعالیت خود را با تولید «مانکن»، «ملکه گدایان» و «عقرب عاشق» در این مدیوم ادامه داد. حسن فتحی و محمدرضا هنرمند نیز دو کارگردان خوش‌سابقه دیگری هستند که با ساخت مجموعه‌های ملودرام پرمخاطب، به جمع نام‌های ماندگار دوران طلایی تلویزیون پیوستند. حسن فتحی پس از تولید سریال‌های تاریخی و عاشقانه مهم مانند «پهلوانان نمی‌میرند»، «شب دهم» و «مدار صفر درجه»، سراغ سریال مناسبتی «میوه ممنوعه» رفت و این مجموعه نیز پربیننده بود. محمدرضا هنرمند که با کمدی خوب «کاکتوس» شناخته می‌شد، با دو ملودرام «زیر تیغ» و «آشپزباشی» موفقیت خود را در تلویزیون ادامه داد. فتحی پس از ساخت سریال «زمانه» محصول سال ۹۱، از تلویزیون کناره‌گیری کرد و به نمایش خانگی رفت. هنرمند نیز پس از «آشپزباشی» سریال جدیدی تولید نکرد. بی‌شک دوری کارگردان‌های باسابقه و خاطره‌ساز از تلویزیون، سهم مهمی در وضعیت فعلی رسانه ملی دارند.

وقتی سریال‌های هم‌دوره «فاصله‌ها» را مرور می‌کنیم، نام بازیگران مهم، محبوب و پرطرفداری به چشم می‌خورد که به دلایل مختلف، میان آن‌ها و تلویزیون جدایی افتاده است. به عنوان مثال چهره‌هایی مانند پرویز پرستویی و فاطمه معتمدآریا، در دهه ۸۰ نیز مانند امروز به عنوان بازیگران سینما شناخته می‌شدند و جایگاه ویژه‌ای نزد مخاطبان داشتند. زنده‌یاد هما روستا و دانیال حکیمی نیز جزو چهره‌های محبوب تماشاگران بودند، بنابراین حضور آن‌ها در سریال‌های تلویزیونی مانند «زیر تیغ»، «آشپزباشی»، «ترانه مادری» و «فاصله‌ها» در دیده شدن آن‌ها و جلب توجه مخاطب نقش تعیین ‌کننده‌ای داشت. برخلاف آن دوران، این روزها بسیاری از بازیگران سینما یا از سوی تلویزیون با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند یا دور این همکاری را خط کشیده اند. حضور بازیگران تلویزیونی همزمان در دو یا سه سریال و ایفای نقش‌های مشابه توسط آن‌ها، یکی دیگر از مشکلات سریال‌های تلویزیونی جدید است.

آمار بازدید بسیاری از سریال‌های تلویزیون در تلوبیون و همچنین گزارش صداوسیما از میزان بینندگان مجموعه‌های نمایشی، بارها و بارها ثابت کرده‌اند که این سریال‌ها در جلب مخاطب ناکام بوده‌اند و کیفیت آثار، توقع تماشاگران را برآورده نکرده است. جز موارد استثنا و معدود مجموعه‌هایی در ژانر کمدی، بسیاری از سریال‌های تلویزیون که در سال‌های اخیر تولید شده‌اند نتوانستند به درصد بالایی از مخاطبان دست پیدا کنند و حتی در مناسبت‌هایی مانند تعطیلات نوروز یا ماه رمضان نیز کمتر از ۵۰ درصد مخاطب داشتند. بنابراین نه تنها بسیاری از سریال‌ها جریان‌ساز نمی‌شوند، بی‌سروصدا به پایان می‌رسند و فراموش می‌شوند، بلکه تعداد قابل توجهی بیننده نیز ندارند. به عنوان مثال ملودرام عاشقانه «نجلا ۲» که نوروز و رمضان امسال روی آنتن بود با ۳۲ درصد بیننده در جمع پربیننده‌ترین‌ سریال‌های ماه رمضان قرار گرفت، مجموعه «از سرنوشت ۴» تنها ۲۶ درصد مخاطب داشت و سریال «حکم رشد» که تِم پلیسی و خانوادگی داشت، در نیمه دوم خرداد امسال حدود ۲۲ درصد بیننده جذب کرد.