برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه از
رسوم یک قوم سلحشور در«برنو» گفت
محمد ثریا، کارگردان فیلم کوتاه «برنو» که سیمرغ بهترین فیلم را از جشنواره فیلم فجر چهل‌ویکم دریافت کرده، فیلمی بومی را با سرمایه شخصی خود به دلیل علاقه به قوم بختیاری ساخته است.
او در این فیلم بیشتر به اقوام بختیاری و آیین‌های فولکلوری که از زمان‌های قدیم در این قوم مرسوم و در برخی موارد در مراسم عزا و عروسی غلط بوده، توجه کرده و آن را به تصویر کشیده است. در گفت‌وگویی که با این کارگردان داشتیم، او فیلمسازی کوتاه را پله‌ای برای فیلمسازی بلند نمی‌داند اما معتقد است که نگرانی فیلمساز کوتاه برای بازگشت سرمایه، موجب گرایش او به ساخت فیلم بلند می‌شود. ثریا از طرف گروه فیلم «برنو» جایزه نقدی را به مردم زلزله‌زده خوی تقدیم کرده است. با این کارگردان فیلم کوتاه همراه شدیم تا از ویژگیهایی که موجب دریافت سیمرغ و توجه داوران به برنو شده است، صحبت کند.
اگر بخواهید فیلم خود را برای مخاطبی که فیلم شما را ندیده تعریف کنید، چه می‌گویید؟
برنو برای اقوام بختیاری بسیار مقدس است و در آنجا به زنان زیبا برنو می‌گویند. داستان‌ها و اتفاقات زیبا در اقوام ایرانی منشأ تاریخی دارد و اینها را باید پاس بداریم. در این فیلم کوتاه سعی کردیم فولکلورها را به تصویر دربیاوریم و در مقابل آن فولکلور غلط، استفاده از اسلحه در مراسم‌ها را نشان دهیم. در حقیقت برنو قصه واقعی زن و شوهری تحصیلکرده است که اتفاقا من در ماجرای عروسی‌شان بودم و برای دوست خوبم که نویسنده مشترک کار بود نیز این اتفاق افتاد. این زن و شوهر که از دو طایفه مختلف هستند، به‌رغم تحصیلکردگی، شب عروسی‌شان متوجه این رسم می‌شوند؛ تضادی میان‌شان شکل می‌گیرد و چالش برای‌شان به‌وجود می‌آید.
با چه فرازوفرودهایی در ساخت این فیلم که با سرمایه شخصی شما تأمین شده، روبه‌رو بودید؟
بهمن ۱۴۰۰ برای تولید این کار به ایلات بختیاری رفتیم و یک پژوهش میدانی انجام دادیم. حدود یک سال روی این فیلمنامه وقت گذاشته بودم و نیاز به یک گزارش دیداری و میدانی داشتم که در نهایت به کمک یکی از دوستانم که خودش اهل چهارمحال‌و بختیاری است و همراه مرتضی شهبازی، نویسنده مشترک کار بازنویسی فیلمنامه را انجام دادیم و در اسفند ۱۴۰۰ به سمت تولید برنو رفتیم و برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها از لوکیشن‌های داخل تهران استفاده کردیم. به لحاظ سرمایه‌ای هم من در سال‌های گذشته از فیلم‌های کوتاه دیگرم جوایزی به دست آورده بودم، پول آنها را کنار گذاشته بودم و برای این فیلم خرج کردم.
باتوجه به این بودجه‌ای که به سختی آن را توانستید برای ساخت فیلم هزینه کنید، چرا این مضمون و محتوا توجه شما را برای ساخت فیلم به سمت خود جلب کرد؟
من سال‌ها در اقوام بختیاری مستندسازی کرده و با مردمش بسیار آشنا بودم، به نظرم قدیمی‌ترین قوم، قوم بختیاری هستند که در بزنگاه‌های تاریخی ایران نیز بسیار تأثیرگذار بوده‌اند.
بین فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم فجر انتخاب شد، به‌رغم این‌که فیلم دیگری در جشنواره فیلم کوتاه تهران برگزیده شده بود، فیلم شما سیمرغ را دریافت کرد، فکر می‌کنید برنو چه شاخصه‌ها و ویژگیهایی دارد که توانسته نظر داوران جشنواره فیلم کوتاه را به خود جلب کند؟
ضمن گپی که با داوران زدم، متوجه شدم نظر داوران این بود که فیلم در فرم و محتوا به حد تعادلی رسیده است اما از نظر خودم در این فیلم بیشتر به اقوام بختیاری و آیین‌های فولکلوری که از زمان‌های قدیم در این قوم مرسوم و در برخی موارد در مراسم عزا و عروسی غلط بوده، توجه شده است. معمولا در قوم بختیاری از برنو در مراسم عزا و عروسی استفاده می‌کنند اما ما آیین‌های بسیار مهم‌تری مانند چوب ازی و دستمال‌بازی هم داریم که با لباس‌های رنگارنگ این زیبایی را دوچندان کرده است.
در این سال‌ها همیشه حضور فیلم کوتاه با فرود و فرازهایی در جشنواره همراه بوده اما به نظر می‌رسد که فیلمسازان کوتاه از این فرصت استفاده کردند و قدم بعدی‌شان را در زمینه فیلمسازی بلند برداشتند. شما هم چنین تصوری دارید که فیلمسازی کوتاه، پله‌ای برای فیلمسازی بلند است؟
فیلم کوتاه قالب روایی خود را دارد اما شاید به دلیل این‌که برگشت سرمایه درخصوص فیلم کوتاه ضعیف است و فیلمساز به بازگشت هزینه‌ای که صرف تولید فیلم کرده، مطمئن نیست، فیلم بلند می‌سازد تا هزینه صرف‌شده خود را جبران کند. بنابراین، بعد درآمدی برای فیلمساز اهمیت بیشتری دارد و شاید به این دلیل باشد که فیلمسازان کوتاه، آن را پله‌ای برای ساخت فیلم بلند می‌بینند و چشم‌شان به جشنواره‌هاست. نظر خودم نسبت به این روند مثبت است، ما برای جذب سرمایه نیاز به ارائه کارهای کوتاه به عنوان نمونه داریم و به همین دلیل حوزه فیلم کوتاه را حوزه‌ای بزرگ‌تر و مهم‌تر از فیلم بلند می‌دانم.
با توجه به مضمون فولکور و بومی برنو، آیا فیلم ظرفیت اکران جهانی هم دارد و برای این موضوع فکری کرده‌اید؟
به نظرم جشنواره‌های جهانی امروزی بیشتر به سمت موضوعات انسانی گرایش پیدا کرده است و این از برندگان و جوایزی که دریافت می‌کنند، مشخص است و حتی جشنواره فیلم کن نیز از این قاعده مستثنی نیست. برای اکران بین‌المللی فیلم هم به شکل شخصی با ایمیل‌ها و گپ‌وگفت‌هایی که با جشنواره‌ها دارم، در حال تلاشم و آینده همه‌چیز را مشخص می‌کند.
نسبت جشنواره فیلم فجر با فیلم کوتاه در چیست و باتوجه به این‌که در جشنواره فیلم فجر همه می‌آیند که بیشتر فیلم‌های بلند بخش سودای سیمرغ را ببینند، فکر نمی‌کنید که فیلم‌های کوتاه دیده نمی‌شود؟
قطعا در حق فیلم کوتاه اجحاف می‌شود و همیشه در ایران کنار دست فیلم بلند بوده است. شاهد این بودم که در جشنواره فیلم فجر دو اکران فیلم کوتاه داشتیم اما اصحاب رسانه به دلیل مشغولیت‌های کاری و ذهنی که نسبت به فیلم‌های بلند یا تولید محتوا دارند، کمتر از فیلم بلند استقبال کردند. به هرحال، با دیدگاهی باز به فیلم کوتاه نگاه نمی‌کنند اما سابقه نشان داده بچه‌هایی که خاستگاه‌شان فیلم کوتاه بوده و بعد از ساخت فیلم‌های کوتاه به جشنواره فیلم فجر برای فیلم بلندشان آمده‌اند، درخشان‌تر از همیشه ظاهر شده‌اند. مقدار جوایز جهانی فیلم‌های ایرانی خیلی بیشتر از کشورهای دیگر است و حتی ما یک سال به لحاظ آماری در زمینه دریافت جایزه فیلم کوتاه اول شدیم اما هیچ جایی گفته نشد. این سینمای مستقلی که در حال شکل‌گیری است از دل همین فیلم کوتاه است، چون هزینه‌های‌شان با ساخت فیلم بلند بر‌می‌گردد و این اتفاق خوبی است. رضا نجاتی، آرمان فیاض، آرمان خوانساریان و امید شمس همگی از بستر فیلم کوتاه هستند که این نشان‌دهنده ظرفیت خوب فیلم کوتاه است.به نظرم سازمان سینمایی و دیگر نهادهای مرتبط با سینما بیش از فیلم بلند باید به فیلم کوتاه اهمیت دهند و روی آن سرمایه‌گذاری کنند، چون اگر ریشه یک کار قدرتمند باشد، فیلمسازان کوتاه درآمدهایی به دست می‌آورند که نیازی به ساخت فیلم بلند ندارند. بنابراین، تعداد آثار فاخر در حوزه فیلم کوتاه بیشتر خواهد شد و رقابت بهتری میان فیلمسازان کوتاه شکل می‌گیرد.
