همزمان با واپسین روزهای پخش سریال آتش و باد که لوکیشن اصلی آن امام‌زاده داوود است نگاهی داریم به آثار ایالتی و بیابانی که به وسترن ایرانی هم شناخته می‌شوند. هرکدام چه ویژگی‌هایی دارند و دلایل محبوبیت‌شان چیست؟
می‌دانیم وسترن چیســت و چه تعریفی دارد! می‌دانیم این ژانــر برآمده از نیمــه دوم قرن نوزدهم غرب آمریکا بــا موضوعاتی چون یک کابوی یا هفت‌تیرکش خانه به دوش و ســوار بر اسب و ماجراهایش است. پس با چنین تعریفی، مشــابهی عین به عین از وســترن در سینما و تلویزیون ایران وجود ندارد و تلاش‌های زنده‌یاد نگهدار جمالی به عنوان یک فیلمساز غیرحرفه‌ای در این زمینه، فقط مورد توجه جمعی معدود قرار گرفت. با این حال برخی فیلم‌ها و ســریال‌ها را سراغ داریم که سوژه آن‌ها از ایالت و بیابان‌ها می‌آید و به وســترن ایرانی معروف هســتند. حتی عده‌ای فیلمی چــون خروج حاتمی‌کیا را وسترن دانســته‌اند؛ پس بدون مجادله بر سر موضوع، گزارش را بخوانید!
آتش و باد / ۱۴۰۲
مجتبی راعی پس از سال‌ها دوری از سینما و تلویزیون، وقتی فیلم‌نامه آتش و باد نوشته منصور براهیمی و عبدالرسول گلبن را دید، پســندید و مقدمات تولید آن را با نام جشن سربرون آغاز کرد. پخش این سریال نوروز امسال در شبکه سه شروع شــد و به زودی به پایان می‌رسد. داستان آتش و باد در ایالت استان فارس در دوران مشروطه روایت می‌شود اما اشارات به شخصیت‌ها و طوایف، حاصل تخیل سازندگان و الزام درام است. حتی گویش مورد استفاده، خاص خود سریال است. آتش و باد داستان مشروطه را از دریچه زندگی ایالت روایت می‌کند و برای این هدف، از مواد اولیه‌های درام مثل عشق یک دختر کم سن و سال، رقابت، جنگ و… بهره می‌برد. سریال در قالب کاراکتر مستر نوئل ظلم و خباثت انگلیسی‌ها در قبال ایران را نیز نمایش می‌دهد و اشــاره‌ای درست به دلیری و وطن‌پرستی قوم بختیاری می‌کند. اختلافات میــان ایالت و نیز مقابله با انگلیسی‌ها که منجر به جنگ می‌شــود، آتش و باد را در بخش‌های زیادی شبیه آثار موســوم به وسترن کرده. یعنی فارغ از قصه و موضوع، ساختار سریال که مبتنی بر جنگ در کوه و بیابان اســت، این ژانر را یادآور می‌شود.
روزی روزگاری / ۱۳۷۰
سریال خاطره‌انگیز روزی روزگاری داستان راه‌زنی بهنام مرادبیگ است که توسط حسام‌بیگ مجروح می‌شود و یک طایفه ایالتی جانش را نجات می‌دهند. مرادبیگ در روزهای بیماری و پس از آن تحت تاثیر زندگی باصفای عشــایری و قدرت خاص خاله لیلا قرار می‌گیرد و متحول می‌شــود. بخش‌هایــی از روزی روزگاری که در صحــرا و بیابان می‌گذرد و نیز جایی که نوبت روایت زندگی راه‌زن‌هاست، به آثار ژانر وسترن تنه می‌زند. این سریال همچنان روپاست و پرطرفدار… امرالله احمدجو سال‌ها بعد این فضا را در سریال تفنگ سرپر تکرار کرد که چندان موفق نبود.
در مسیر تندباد / ۱۳۶۸
مسعود جعفری‌جوزانی دلبسته ایران و نیز قوم لر است که در آن ریشه دارد. بروز این اشتیاق در آثار مختلف نمود دارد که یکی از آن‌ها فیلم در مسیر تندباد است. جعفری‌جوزانی این فیلم را با موضوع زندگی دکتر راســتان ساخت که در بحبوحه جنگ جهانی دوم و اشــغال ایران توســط ارتش متفقین برای مداوای شــوهر خواهر خود به ایل قشــقایی می‌رود. (قشــقایی‌ها و لرها از نظر زندگی ایالتی و روحیه سلحشوری ویژگی‌های مشــترک زیادی دارند.) او شاهد نزاع‌های مختلف است که بخشی از آن حاصل دلاوری قوم قشقایی است. در مسیر تندباد به دلیل لوکیشن روایت و نیز بهره‌مندی متناوب از صحنه‌های درگیری، از سوی برخی به وسترن ایرانی تعبیر شده
شیر سنگی / ۱۳۶۶
داســتان فیلم شــیر ســنگی در زمانی می‌گــذرد که انگلیســی‌ها چشــم طمع به نفت ایران دارند. آن‌ها به این مقدار راضی نیستند و برای خود حق کشــتن ایرانی‌ها را قائل هســتند! درام فیلم مســعود جعفری‌جوزانی بر این پایه استوار اســت و بخش زیادی از آن شامل درگیری قوم بختیاری با قشــون دولتی و نیز انگلیسی‌ها می‌شود. شیر ســنگی نیز در دســته فیلم‌های ایالتی قرار می‌گیرد و وجوهی از آن به ویژگی‌های آثار وسترن تنه می‌زند. مسعود جعفری‌جوزانی ســال‌ها بعد ایران‌برگر را ســاخت که هرچند شخصیت‌های داستان لر هستند اما این اثر کمدی سیاسی است و ربطی به درون‌مایه فیلم‌های سابقش ندارد.
