به بهانه پخش مجدد «مختارنامه» در قالب فیلم سینمایـی
مجموعه تلویزیونی «مختارنامه» را می‌توان یک میراث فرهنگی، متعلق به رسانه‌ملی دانست که هم محتوا و هم ارزش هنری آن، مربوط به یک نسل نیست؛ به همین دلیل این سریال باید در دسترس همه نسل‌ها قرار بگیرد و از این نظر، بازپخش آن در طول یک دهه، نه تنها یک ضعف نیست، بلکه ادای دین به نسل‌های جدید است.
امسال نیز به مناسبت تاسوعا و عاشورای حسینی، «مختارنامه» در قالب دو فیلم تلویزیونی روی آنتن رفت. البته همه قسمت‌های این سریال روی تلوبیون موجود است و علاقه‌مندان می‌توانند در هر زمان و مکانی آن را تماشا کنند.
ترسیم محبوب‌ترین روایت تاریخ، یعنی واقعه عاشورا ـ با زمینه‌ها، حواشی و عواقب آن ـ به وسیله تمهیدات مجذوب‌کننده نظیر جلوه‌های ویژه، اکشن، فضاسازی چشم‌نواز، فراز و نشیب‌های داستانی و… از جمله عوامل شاخص‌شدن مجموعه مختارنامه شد. به ویژه این‌که روایت مختار ثقفی هر قسمت برای دقایقی مخاطب را به سفر کربلا می‌برد و این مهم‌ترین ارمغان این سریال به بینندگانش بوده و هست.
مختارنامه؛بازنمایی درست تاریخ عاشورا
اما قدر و ارزش این سریال تنها به ویژگی‌های ساختاری و هنری آن محدود نمی‌شود. آنچه اهمیت مجموعه مختارنامه را بالا برد، شباهت زیاد ماجراها و کشمکش‌های درون آن با واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی دوره و زمانه کنونی است. به طوری که گاه فراموش می‌کردیم روایت این سریال به دوره‌ای دور از ما و حدود ۱۴۰۰ سال پیش برمی‌گردد و دچار این پندار می‌شدیم که این روایت، شرح‌حال ماست. البته بخشی از این موفقیت هم به ظرفیت بی‌نظیر و ذاتی تاریخ اسلام برمی‌گردد. چرا‌که تاریخ صدر اسلام و مناسبات و حوادث به وقوع پیوسته در آن همواره زنده و کاربردی است. مثل ماجرای عاشورا که به نماد ابدی رویارویی خیر و شر تبدیل شده‌است. اما نکته اینجاست که مختارنامه از این ظرفیت نهایت استفاده را برده و این بخش از تاریخ را به گونه‌ای ترجمه و بازنمایی کرده که هر قسمت آن مانند آینه‌ای شده که زمان و زمانه خویش در آن پیداست. این مهم زمانی پررنگ‌تر جلوه می‌یابد که بدانیم، زمان شروع نگارش فیلمنامه این سریال به حدود دو دهه قبل برمی‌گردد. اما داستان و شخصیت‌پردازی در آن به گونه‌ای رخ داده که گویی میرباقری و گروه سازنده، این مجموعه تلویزیونی را با توجه به اتفاقات و مسائل روز ساخته‌اند.
مصادیق بسیار فراوانی از شباهت‌های این روایات با وقایع دوران ما قابل شمارش است. فقط کافی است به نحوه حیله‌گری و ترفندهای دشمنان ائمه اطهار(ع) در این سریال توجه کنیم تا به شباهت و قرابت آن روش‌ها با آنچه برخی جریان‌های سیاسی داخلی و خارجی امروز به آن مرتکب می‌شوند، پی ببریم. به عنوان نمونه، در قسمت‌های آغازین و میانی سریال دیدیم که شروران چگونه از طریق تبلیغات کاذب به رعب‌آفرینی و قدرت‌نمایی پوشالی پرداخته و از این طریق سعی در استثمار و تسلیم کردن ضعفا داشتند. درست مانند رفتارهای امروز دولت‌های غربی که به خصوص از طریق رسانه‌های خود این گونه جلوه می‌دهند که قدرتی بی انتها دارند و هیچ‌کس را یارای ایستادگی در مقابل آنها نیست. یا در قسمت‌های اخیر دیدیم که سهم‌خواهی و قدرت‌طلبی چگونه باعث فتنه‌آفرینی برخی شد. همچنان که مستی قدرت سبب تبدیل شدن برخی نیروهای خودی به ابزاری در دست اغیار می‌شود. شباهت عجیبی بین تبلیغات منفی مخالفان امام‌حسین(ع) و قیام مختار با سخن‌پراکنی‌های امروز رسانه‌های بیگانه علیه انقلاب اسلامی وجود دارد که در بخش‌های مختلف سریال به آن اشاره شده‌است.
صرف جذب مخاطب با طنز نیست
مختارنامه نشان داد، نمایش تاریخ اسلام در سینما و تلویزیون نه تنها دارای ارزش‌های فرهنگی و دینی است، بلکه جذابیت‌های خارق‌العاده و حیرت‌انگیزی هم دارد. این سریال با همه ضعف‌ها و قوت‌هایش نشانه‌ای است برای مدیران و برنامه‌سازان سیما مبنی بر این که کشاندن مخاطب پای رسانه‌ملی تنها از طریق طنز و برنامه‌های سرگرم‌کننده بی‌محتوا امکان‌پذیر نیست. می‌توان از تاریخ، حماسه، دین و سیاست، فیلم و برنامه تولید کرد و در عین حال تماشاگر عام را نیز مجذوب کرد. حوادثی که هم قابلیت روایی و دراماتیک بالایی دارند و هم برای شرایط امروز جامعه ما تأویل‌پذیر و حامل پیام‌ها و مفاهیم راهنما هستند. هرچند هزینه و زمان تولید چنین مجموعه‌ای بسیار گران تمام می‌شود. اما می‌توان طوری کار کرد که سریال‌هایی در ابعاد کوچک و سبک‌تر اما دارای شاخصه‌های محتوایی و پر جاذبه‌تر به تعداد زیادی ساخته و به نمایش درآیند.
