یک زمانی بازیگران، خواننده‌ها و ورزشکاران برجسته می‌گفتند گل کردن و دیده شدن‌شان از همان صحنه تئاتر و زمین خاکی شروع شده و چقدر زمان برده تا استعدادشان دیده شود. حالا اما انگار وضعیت بهتر شده و شرایط راحت‌تری برای علاقه‌مندان فراهم شده است.
شکوفایی دانش‌بنیان‌ها
مسابقه‌های استعدادیابی حالادیگر به یکی ازبرنامه‌های پرمخاطب برای تلویزیون تبدیل شده که هرکدام یک جامعه هدف مشخصی را برای خود درنظر گرفته است؛ از استعدادیابی درحوزه ورزشی گرفته تا بحث‌های هنری و نمایش کمدی. از متأخرترین برنامه‌های این حوزه هم می‌توان به مسابقه شکوفا اشاره کرد که با اجرای امین زندگانی روی آنتن می‌رود. این مسابقه یک برنامه سرگرمی با محور شرکت‌های دانش‌بنیان است که در قالب تلنت‌شو تولید شده و کارآفرینان و شرکت‌های دانش‌بنیان وارد یک رقابت بزرگ با هم می‌شوند. مدل اهدای جایزه در این برنامه هم با روش تامین مالی جمعی انجام خواهد شد تا سرمایه مورد نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور کشور تامین شود. در این روش شرکت‌های برنده در هر قسمت ازمسابقه تاسقف۱۵۰میلیارد ریال سرمایه جذب می‌کنند.هدف این مسابقه، معرفی طرح‌های سرمایه‌پذیر شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و خلاق به تمامی شهروندان(سرمایه‌گذاران) علاقه‌مند است واصل آورده سرمایه‌گذاران درطرح‌های حاضر در مسابقه شکوفا، توسط صندوق نوآوری و شکوفایی تضمین می‌شود. این هم گفته شده که حضور شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و خلاق دراین مسابقه تلویزیونی، آزاد ورایگان است وهیچ هزینه‌ای ازآنها برای حضور در برنامه دریافت نخواهد شد. البته صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری هم از این مسابقه حمایت کرده است.
ستاره فوتبال‌شو
آنهایی که پیگیر برنامه‌های استعدادیابی تلویزیون هستند، نام برنامه ستاره‌شو را بارها شنیده‌اند؛ برنامه‌ای که هدفش رااز همان ابتدا روی ستاره شدن درحوزه فوتبال گذاشته بود. برای آنهایی که ستاره‌شو را دنبال می‌کردند، نکته جذاب حضور ستارگان ورزش بود که هر هفته روی آنتن می‌رفت ونوجوانان با استعداد را معرفی می‌کردند.
بخندان و معروف شو
اما وقتی صحبت از استعدادهای حوزه طنز و کمدی می‌شود، خیلی از مخاطبان به یاد آیتم خنداننده‌شو می‌افتند؛ آیتمی که در برنامه خندوانه بود و توانست خیلی از استعدادهای حوزه طنز و کمدی را شناسایی کند. این رقابت ابتدا با حضور چهره‌های مطرح برگزار شد و بعد از آن، استعدادهای شناخته نشده را روی آنتن برد تا خودشان را در معرض داوری قرار دهند.
قهرمان به شیوه ورزش
در میان مسابقات استعدادیابی که رویکرد ورزشی دارند، مسابقه قهرمان به‌واسطه تولید در مقیاس بزرگ و البته خلاقیت‌هایی که به‌کار برده بود، توانست توجه مخاطبان را به سوی خود جلب کند. آن‌طور هم که عوامل تاکید می‌کردند، قهرمان یک مسابقه با مقیاس بین‌المللی بود که نمونه اصلی‌اش در ژاپن با عنوان «ساسوکه» ۲۳سال است که پخش می‌شود. کشورهای دیگر مثل چین، استرالیا، انگلیس، فرانسه، آلمان، اسپانیا، کره، ارمنستان و…هم نمونه این برنامه را روی آنتن دارند اما قهرمان، یک نمونه ایرانیزه شده بود که طبق سلیقه مخاطب ایرانی و جذاب باشد. به‌عنوان مثال یک آیتم با نام دار قالی بود که ریشه آن فرهنگ قالی‌بافی و فرش‌بافی ایرانی بود. ضرباهنگ تند این برنامه به‌گونه‌ای بود که هرچقدر به فصل‌های نهایی نزدیک می‌شد، ضربان قلب مخاطب را به‌واسطه هیجانی که داشت بیشتر می‌کرد.
خوش‌نمک‌ها به صف
امان از این خوش‌نمک‌ها؛ همان طنازانی که شاید خیلی‌های‌شان چهره نباشند اما برای بامزه بودن تلاش می‌کنند. خوش‌نمک یک مسابقه کمدی هیجان‌انگیز و یک رقابت شاد، خنده‌دار و متفاوت است که به تازگی فصل تازه آن هم روی آنتن شبکه نسیم رفته است. در خوش‌نمک یک نفر که بیش از همه موفق به خنداندن تماشاچیان حاضر درسالن شده و آرای بیشتری از حضار کسب کرده، به مرحله بعدی راه پیدا می‌کند. این مسابقه هم از آن دست برنامه‌های خلاقانه است که توانسته با مدلی ساده اما خلاقانه، کمدی را روی آنتن تلویزیون ببرد.
همه‌فن‌حریف کشتی
آنهایی که به ورزش علاقه دارند و پیگیر برنامه‌های ورزشی هستند، نام برنامه همه‌فن‌حریف برای‌شان آشناست؛ برنامه‌ای که به کشف استعدادهای کشتی می‌پرداخت و از سوی شبکه ورزش سیما روی آنتن رفته بود. اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، این برنامه در واقع به شناسایی و کشف استعدادهای نوجوانان و جوانی می‌پرداخت که طی سه مرحله معرفی می‌شدند. فصل تازه برنامه در راه است.
بگوبخند خودمانی
برنامه بگوبخند هم ازجمله برنامه‌های استعدادیابی در حوزه کمدی بود که در فصل اول به شناسایی این استعدادها پرداخت و قرار است فصل دوم آن با تغییرات ساختاری صورت گرفته، متنوع‌تر ازفصل گذشته باشد تا جدای ازبخش مسابقه و استعدادیابی، حضور افراد مطرح و شناخته شده به عنوان مهمان، بازی‌های سرگرم‌کننده با تماشاگران، بخش‌های نمایشی و… به این برنامه اضافه شود. بگوبخند یک برنامه مسابقه بر محور استعدادیابی وتحقیق بر پایه خنده و شوخی است که فصل اول آن، فرای انتظار مخاطبان بود. ترکیب داوران بخش استعدادیابی درفصل دوم، علیرضا خمسه، نعیمه نظام‌دوست، شهرام شکیبا و شهاب عباسی است. بگوبخند که به تازگی فصل تازه خود را روی آنتن برده، تلاش کرده سکویی برای حمایت از افراد مستعد اما شناخته نشده باشد.
تا وقت داری بخندان
تاکنون مسابقات بسیاری با رویکرد شناسایی استعداد طنز و کمدی روی آنتن رفته که هر کدام با رویکرد متفاوت، تلاش کرده افراد مستعد را به مخاطبان معرفی کند. زمانی برای خندیدن هم از آن دست مسابقات استعدادیابی مرتبط با کمدی و طنز بود که شروع کار خود را با انتخاب حدود ۷۰۰نفر ازعلاقه‌مندان به زمینه‌های طنز نمایشی کلید زد. استندآپ کمدی، نمایش طنز دو یا چند نفره، شعر طنز، خوانندگی طنز، نمایش طنز بدون کلام، نمایش طنز باعروسک، نمایش عروسکی طنز و… ازجمله زمینه‌های مختلف این مسابقه بود.
عصر خلاقیت
نام عصر جدید با استعدادیابی و معرفی توانمندی‌های تازه گره خورده است. این برنامه برای انتخاب افراد واجد شرایط اعلام کرده بود که یک ویدئوی پنج دقیقه‌ای از استعداد خود به مسابقه بفرستند تا توسط تیم داوری مورد بررسی قرارگیرد. استعدادهایی که از خوانندگی و موسیقی تا استندآپ کمدی و حرکات خارق‌العاده روی صحنه متغیر بود. عصر جدید توانست استعدادهای تازه‌ای را در حوزه‌های مختلف به مخاطبان معرفی کند. طیف وسیع حوزه‌های رقابت در این مسابقه بسیار متنوع بود و از خوانندگی، شعبده‌بازی، آکروباتیک، کمدی، ذهن‌خوانی، ریاضی، بیت باکسینگ، ژیمناستیک، دوبله و دابسمش تا ورزش‌های رزمی، نمایش و پارکور را شامل می‌شد.
هماهنگ در نوا
ازجمله برنامه‌های دیگری که در حوزه استعدادیابی آغاز به کار کرد و توانست افراد مستعد در حوزه سرود و موسیقی را به مخاطبان معرفی کند، برنامه تلویزیونی هماهنگ بود که ابتدا با داوری امیریل ارجمند (بازیگر، آهنگساز و خواننده)، فلورا سام (بازیگر،نویسنده وکارگردان)، عباس غزالی(بازیگر) و اشکان کمانگری(خواننده) روی آنتن رفت. «هماهنگ» برنامه‌ای با هدف ارتقای سطح کیفی تولیدات سرود در کشور بود که طرح و پژوهش آن از سال۱۳۹۹ و پیش‌تولید رسمی آن از زمستان ۱۴۰۰ آغاز شده است. نکته مهم اینجا بود که ۱۴هزار کیلومتر سفر زمینی برای معرفی گروه‌های سرود در ۱۰نقطه ایران صورت گرفت تا در نهایت به معرفی استعدادهای این حوزه ختم شود. طی یک سال و نیم گذشته گروه‌های مختلف سرود در کشور شناسایی و طی آن بیش از ۸۰۰ گروه پس از دریافت آثار ارزیابی شدند. پس ازاین مرحله گروه‌های برگزیده درسراسر کشور برای مرحله مقدماتی انتخاب ورقابت خودرادرقالب کارناوال کشوری درچند استان برگزار کردند. گروه‌های برترمرحله مقدماتی که مجوز حضوردربرنامه اصلی رادریافت کرده بودند، درادامه با حضور در استودیوی هماهنگ در حضور هنرمندان عرصه‌های مختلف موسیقی، شعر و بازیگری به رقابت با یکدیگر پرداختند.
مجری‌نو
درمیان تمام برنامه‌های تلویزیونی، می‌توان تنوع در پرداختن به حوزه‌های مختلف استعدادهای جوانان را مشاهده کرد. شاید پیش از این شاهد بودیم که شناسایی استعدادها تنها در یک حوزه خاص متمرکز شده اما مدتی است که تلویزیون در حوزه‌های دیگر هم وارد شده و تلاش کرده که جوانان مستعد درحوزه‌های مختلف راشناسایی کند. به عنوان مثال برنامه مجری‌نو، برنامه‌ای برای معرفی استعدادهای مسلط به حوزه اجرای تلویزیونی بود که از شبکه امید روی آنتن رفت. مجری‌نو در واقع، بخش جدیدی در برنامه باشگاه امید بود که نوع خاصی از استعدادیابی را به آنتن تلویزیون آورد. اولین فراخوان این مسابقه ششم مرداد۱۴۰۱ از طریق صفحه مجازی برنامه منتشر شد و علاقه‌مندان بسیاری نمونه اجرای خود را ارسال کردند. پس از آن کارشناسان به مروز ویدئوها را بررسی کردند و شرکت‌کنندگان از ۵شهریور۱۴۰۱روی آنتن زنده شبکه امید، استعداد خود را در زمینه اجرا و مهارت مدیریت یک گفت‌وگوی چالشی محک زدند. تیم سردبیری و نویسندگان برنامه باشگاه امید برای این بخش طراحی ویژه‌ای داشتند تا این استعدادیابی تفاوت‌هایی با همه برنامه‌هایی که تا الان ساخته شده، داشته باشد.
اتاق صفر و یک
مسابقه اتاق صفر و یک را باید ازجمله همین مسابقات دانست که متمرکز براستارت‌آپ‌های جدید وایده شکل‌گیری آنها بود. در این مسابقه تلویزیونی که ایده‌ها و استارت‌آپ‌های مبتنی برهای‌تک با یکدیگر به رقابت می‌پرداختند، ۲۵استارت‌آپ و ۱۵طرح و ایده از میان ۱۴۷شرکت‌کننده در میدان محک ومسابقه قرارمی‌گرفت. درواقع در هر قسمت از برنامه پنج استارت‌آپ و سه ایده با یکدیگر به رقابت می‌پرداختند که با انتخاب مردمی در مرحله حذفی، پنج نفر در زمینه استارت‌آپ و پنج ایده به مرحله نهایی راه می‌یافت.
وارد میدون رقابت شو
ازجمله مسابقه‌هایی که هدف خود را بر شناسایی کسب و کارها قرار داده، مسابقه میدون است که در فصل تازه خود با تغییرات کلی دکور و تغییر داوران پخش شده است. علیرضا یونچی، تاجر پیشکسوت و مینا مهرنوش، فعال اقتصادی حوزه کسب و کارهای دیجیتال که در فصل‌های قبلی «میدون» حضور داشتند، داوران این فصل هم هستند. حسن سیرانی، استاد دانشگاه وفعال اقتصادی هم به‌عنوان داور جدید درکنار داوران حضور دارند. درمیدون، صاحبان کسب وکارها و کارآفرینانی از سراسر کشور به ارائه کسب و کار خود می‌پردازند و از تهدیدها وفرصت‌های کسب و کارشان می‌گویند. داورها پس از بررسی کسب و کار کارآفرینان، به آنها امتیازاتی در قالب سکه می‌دهند و پس از آن، کسب و کارها توسط هیأت منصفه مورد داوری قرار می‌گیرد. کارآفرینی که بیشترین امتیاز رادریافت کند، برنده مسابقه و صاحب وام چند میلیاردی خواهد شد. میدون به واسطه ارائه راهکارهای درست و کارشناسی به کسب و کارها، توانسته در کنار رقابت، انگیزه‌ای به صاحبان این کسب و کارها بدهد تا کار خود را ارتقا دهند.
یک دو صداهای جذاب
اما دراشاره به برنامه‌های استعدادیابی، باید به برنامه‌های رادیویی این حوزه هم اشاره کرد. درست مثل مسابقه «یک دو صدا» که ازرادیو ایران پخش می‌شود. این برنامه، استعدادهای مخاطبان رادرحوزه بازیگری، سخنوری، اجرای طنز و خوانندگی محک می‌زند و بافراهم کردن فضای رقابتی سعی برآموزش علاقه‌مندان هم دارد وکنار نقش سرگرم‌کنندگی، جنبه آموزشی را نیز مدنظر خود قرار داده است.
شناسایی و حفظ استعدادها
حوریه صادق حسینی – منتقد
این‌که برنامه استعدادیابی جذاب است ومخاطبان زیادی را به خود جذب می‌کند، نمی‌شود انکار کرد. این سبک برنامه‌سازی که در قالب رقابت، مستعدان رشته‌های مختلف ورزشی، هنری و… رابه چالش می‌کشد وتوانایی‌های‌شان را با حضور کارشناسان و نظر بینندگان و شنوندگان محک می‌زند در بیشتر کشورهای دنیا تولید می‌شود و روی آنتن می‌رود. با پخش این برنامه‌ها تعدادی از شرکت‌کنندگان دررشته مورد علاقه‌شان خودی نشان داده و به شهرت رسیده‌اند و از تعدادی دیگر خبری نیست. کسانی که به‌رغم موفقیت در مراحل پایانی مسابقه، امروز کمتر نامی از آنان می‌شنویم. اگر مسابقه خاطره‌انگیز محله و برنامه‌های این‌چنینی پیش از آن را هم جزو آثاری با سویه‌های استعدادیابی درنظر بگیریم، این سبک برنامه‌سازی قدمت طولانی در رادیو و تلویزیون‌مان دارد؛ سبکی که درسال‌های اخیر سروشکل بهتری به خود گرفته ودرشبکه‌های مختلف صداوسیما و… روبه افزایش است. برخی ازمحبوب‌ترین‌های این نوع برنامه‌ها در ایران با وام‌گیری از نمونه‌های خارجی روی آنتن رفتند و درزمان پخش توانستند توجه زیادی را به خود جلب کنند. گاهی گله‌هایی نسبت به رهاشدن استعدادها در میانه راه و نتیجه‌بخش‌نبودن این برنامه‌ها در معرفی چهره‌های تازه مطرح می‌شود که مقابل این انتقادها، عده‌ای باور دارند از یک برنامه تلویزیونی آن‌هم بااین سبک وسیاق نباید انتظاری بیش ازآنچه دیده‌ایم، داشت.برنامه‌های استعدادیابی درگرایش‌های گوناگون به تعدادی ازافرادمستعد امکان دیده شدن می‌دهند وهمین دستاورد بزرگی محسوب می‌شود. پس ادامه این راه دیگر بسته به توانمندی شرکت‌کنندگان برای جذب همکار وسرمایه‌گذارو…است. بعضی هم دلیل موفقیت جهانی و ثمر دادن نمونه‌های جهانی این برنامه‌ها را در استمرار آنها می‌دانند.
