رنگ‌های مورد استفاده در صنایع غذایی به صورت کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ رنگ‌های گیاهی و شیمیایی. دسته دوم یعنی رنگ‌های شیمیایی باید استانداردهایی را داشته باشند تا به عنوان رنگ مجاز شناخته شوند تا امکان استفاده از آن‌ها در صنایع غذایی وجود داشته باشد اما این استانداردها تنها حداقل‌های مربوط است و بررسی‌ها نشان داده است که برخی از این رنگ‌ها هر چند به عنوان مجاز شناخته می‌شوند اما با عوارضی همراه هستند.در ادامه به بررسی این رنگ ها می پردازیم :
از عوامل بدرفتاری کودکان
معروف‌ترین گروه از رنگ‌های مجاز خوراکی که عوارض شناخته شده‌ای دارند، شش رنگ در دامنه رنگی زرد و قرمز هستند که به نام رنگ‌های سوت‌همپتون (Southampton) شناخته می‌شوند. دلیل این نام گذاری آن است که در سال ۲۰۰۷ محققان دانشگاه سوت‌همپتون متوجه عوارض این رنگ‌ها در کودکان شدند. بررسی آن ها نشان می‌داد مصرف این رنگ‌ها باعث می‌شود، کودکان برخی نشانه‌های رفتاری اختلال کمبود توجه (بیش‌فعالی) شامل رفتارهای تکانشی و از دست دادن تمرکز را از خود نشان دهند. در این مطالعه تاثیر منفی شش رنگ شیمیایی مجاز تایید شد. نتایج بررسی این محققان در نشریه معتبر لنست به چاپ رسید و پس از آن، تعدادی از کشورها استفاده از این شش رنگ را محدود یا تولیدکنندهها را مجبور کردند تا روی بسته‌بندی‌های خود این جمله را که «این محصول می‌تواند موجب اثرات سوء بر رفتار و توجه کودکان شود»، درج کنند اما استفاده از این شش رنگ در کشورمان چگونه است ؟
بچه‌های ایران و مصرف این رنگ‌ها
بر مبنای اطلاعاتی که در سایت وزارت بهداشت موجود است در کشور ما هم اکنون تنها یکی از رنگ‌های این فهرست (زرد زعفرانی، تارترازین که به نام زعفران عربستانی نیز شناخته می‌شود) به علت عوارض بسیار شدید و خطرناک دیگری که دارد، ممنوع است اما پنج رنگ دیگر هنوز در صنایع غذایی اجازه استفاده دارند. نام این پنج رنگ عبارت است از: رنگ قرمز کارمویزین (۱۲۲ E)، نارنجی سان‌ست‌یلو (۱۱۰ E )، زرد کینولین‌یلو (۱۰۴ E)، قرمز آلورارد (۱۲۹ E) و قرمز پونسیو (۱۲۴ E ).
نکته قابل تامل این است که در سایت وزارت بهداشت، تنها هفت رنگ شیمیایی به عنوان رنگ مجاز خوراکی معرفی شده است. از این فهرست، دو رنگ در طیف آبی و پنج رنگ دیگر در طیف قرمز، زرد و نارنجی هستند که این پنج رنگ عوارض شناخته شده ای دارند. در واقع می‌توان نتیجه‌گیری کرد که هیچ رنگ خوراکی مجاز شیمیایی در طیف رنگی زرد و قرمز که عارضه‌ای نداشته باشد، وجود ندارد و اگر فرزند شما از محصولی استفاده می‌کند که رنگ مجاز شیمیایی در این طیف رنگی در آن استفاده شده است، باید انتظار بدرفتاری از جانب او را داشته باشید. شاید با شنیدن این موضوع، به فکر فرو رفته‌اید و دوست دارید بدانید چه کاری برای این موضوع می‌توانید انجام دهید.
چه می‌توانیم انجام دهیم؟
رنگ‌های خوراکی در بخش‌های گوناگون صنایع غذایی استفاده می شوند. محصولاتی که در آن ها از این رنگ‌ها بیشتر استفاده می شود عبارت اند از؛ پاستیل، ژله، بیسکویت، شکلات‌هایی با روکش رنگی، دراژه‌ها، بستنی‌ها، نوشیدنی‌ها و برخی کیک‌ها. بنابراین بهتر است در زمان خرید این محصولات به چند نکته توجه داشته باشید:
آگاهانه خرید کنیم
در زمان خرید، به مواد تشکیل‌دهنده نگاه کنید و در صورتی که دیدید از رنگ‌های مجاز شیمیایی طیف زرد و قرمز در آن استفاده شده است، در خرید خود تجدید نظر کنید. اگر هم اهل شیرینی‌پزی یا درست کردن پاستیل در خانه هستید، به رنگ‌هایی که برای این کار انتخاب می‌کنید، بیشتر دقت کنید. رنگ‌های شیمیایی خوش‌رنگ‌تر هستند اما عوارض آن‌ها به ویژه در کودکان باید جدی گرفته شود.
کمتر مصرف کنیم
واقعیت این است که امکان حذف کامل رنگ‌های شیمیایی برای بسیاری از ما وجود ندارد. این موضوع به ویژه برای والدینی که فرزندان کم سن و سالی دارند، بسیار دشوار است اما شاید هدف واقع‌بینانه‌تر، نه حذف کامل که کم کردن استفاده از این ترکیبات باشد. به عنوان مثال به جای این که به او بگوییم بستنی نمی‌خریم، او را به سمت خرید بستنی‌های ساده سوق دهیم یا در زمان خرید شکلات، شکلات‌های ساده را جایگزین شکلات های روکش دار کنیم.
تغییر در ذائقه را امروز شروع کنیم
رنگ‌های شیمیایی در مقایسه با رنگ‌های طبیعی، چندین مزیت دارند که به همین دلیل نیز بیشتر استفاده می شوند. رنگ بهتر، به صرفه بودن، ماندگاری و البته مقاومت به حرارت از جمله مزیت‌های این رنگ‌هاست. به عبارت دیگر اگر ما به دنبال محصولاتی با رنگ‌های طبیعی هستیم باید در کنار هزینه بیشتر، از محصولاتی کم‌رنگ‌تر و با جذابیت بصری پایین‌تر استفاده کنیم. پذیرش این مسئله کار آسانی نیست. چرا که طی سال‌ها ذائقه بینایی ما به موضوعی خلاف آن عادت کرده است. پس برای تغییر، لازم است آماده تغییر در سلیقه خودمان نیز باشیم. شاید بهتر باشد برای شروع و در زمان آماده کردن مواد غذایی در خانه، خود را ملزم به استفاده از رنگ‌های طبیعی کنیم.
مطالبه کنیم
یکی از دلایل مقاومت کارخانه‌های تولیدکننده مواد غذایی در استفاده از رنگ‌های طبیعی، تقاضای بازار برای محصولات خوش رنگ و لعاب است اما تجربه نشان داده است هر چه تقاضا برای محصولات طبیعی بیشتر شود، تولیدکنندهها نیز بیشتر به سراغ این محصولات می‌روند. با توجه به این نکته، مهم است که افراد بتوانند صدای خود را به گوش تولیدکنندهها و سیاست‌گذاران برسانند. پس اگر کیک تولد سفارش می‌دهید، از انواع ساده و با رنگ‌های طبیعی سفارش دهید و از طریق کانال‌های ارتباطی تولیدکنندهها (تلفن، سایت، صفحات در شبکه‌های اجتماعی) از آن‌ها درخواست کنید تولید گزینه‌های سالم‌تر را در برنامه‌های خود قرار دهند.
در عین حال گاهی اوقات بهتر است در عوض نه گفتن به خرید خوراکی حاوی رنگ های شیمیایی،گزینه‌های مناسب‌تر را به فرزندمان معرفی کنیم.
از عوامل بدرفتاری کودکان
معروف‌ترین گروه از رنگ‌های مجاز خوراکی که عوارض شناخته شده‌ای دارند، شش رنگ در دامنه رنگی زرد و قرمز هستند که به نام رنگ‌های سوت‌همپتون (Southampton) شناخته می‌شوند. دلیل این نام گذاری آن است که در سال ۲۰۰۷ محققان دانشگاه سوت‌همپتون متوجه عوارض این رنگ‌ها در کودکان شدند. بررسی آن ها نشان می‌داد مصرف این رنگ‌ها باعث می‌شود، کودکان برخی نشانه‌های رفتاری اختلال کمبود توجه (بیش‌فعالی) شامل رفتارهای تکانشی و از دست دادن تمرکز را از خود نشان دهند. در این مطالعه تاثیر منفی شش رنگ شیمیایی مجاز تایید شد. نتایج بررسی این محققان در نشریه معتبر لنست به چاپ رسید و پس از آن، تعدادی از کشورها استفاده از این شش رنگ را محدود یا تولیدکنندهها را مجبور کردند تا روی بسته‌بندی‌های خود این جمله را که «این محصول می‌تواند موجب اثرات سوء بر رفتار و توجه کودکان شود»، درج کنند اما استفاده از این شش رنگ در کشورمان چگونه است ؟
بچه‌های ایران و مصرف این رنگ‌ها
بر مبنای اطلاعاتی که در سایت وزارت بهداشت موجود است در کشور ما هم اکنون تنها یکی از رنگ‌های این فهرست (زرد زعفرانی، تارترازین که به نام زعفران عربستانی نیز شناخته می‌شود) به علت عوارض بسیار شدید و خطرناک دیگری که دارد، ممنوع است اما پنج رنگ دیگر هنوز در صنایع غذایی اجازه استفاده دارند. نام این پنج رنگ عبارت است از: رنگ قرمز کارمویزین (۱۲۲ E)، نارنجی سان‌ست‌یلو (۱۱۰ E )، زرد کینولین‌یلو (۱۰۴ E)، قرمز آلورارد (۱۲۹ E) و قرمز پونسیو (۱۲۴ E ).
نکته قابل تامل این است که در سایت وزارت بهداشت، تنها هفت رنگ شیمیایی به عنوان رنگ مجاز خوراکی معرفی شده است. از این فهرست، دو رنگ در طیف آبی و پنج رنگ دیگر در طیف قرمز، زرد و نارنجی هستند که این پنج رنگ عوارض شناخته شده ای دارند. در واقع می‌توان نتیجه‌گیری کرد که هیچ رنگ خوراکی مجاز شیمیایی در طیف رنگی زرد و قرمز که عارضه‌ای نداشته باشد، وجود ندارد و اگر فرزند شما از محصولی استفاده می‌کند که رنگ مجاز شیمیایی در این طیف رنگی در آن استفاده شده است، باید انتظار بدرفتاری از جانب او را داشته باشید. شاید با شنیدن این موضوع، به فکر فرو رفته‌اید و دوست دارید بدانید چه کاری برای این موضوع می‌توانید انجام دهید.
چه می‌توانیم انجام دهیم؟
رنگ‌های خوراکی در بخش‌های گوناگون صنایع غذایی استفاده می شوند. محصولاتی که در آن ها از این رنگ‌ها بیشتر استفاده می شود عبارت اند از؛ پاستیل، ژله، بیسکویت، شکلات‌هایی با روکش رنگی، دراژه‌ها، بستنی‌ها، نوشیدنی‌ها و برخی کیک‌ها. بنابراین بهتر است در زمان خرید این محصولات به چند نکته توجه داشته باشید:
آگاهانه خرید کنیم
در زمان خرید، به مواد تشکیل‌دهنده نگاه کنید و در صورتی که دیدید از رنگ‌های مجاز شیمیایی طیف زرد و قرمز در آن استفاده شده است، در خرید خود تجدید نظر کنید. اگر هم اهل شیرینی‌پزی یا درست کردن پاستیل در خانه هستید، به رنگ‌هایی که برای این کار انتخاب می‌کنید، بیشتر دقت کنید. رنگ‌های شیمیایی خوش‌رنگ‌تر هستند اما عوارض آن‌ها به ویژه در کودکان باید جدی گرفته شود.
کمتر مصرف کنیم
واقعیت این است که امکان حذف کامل رنگ‌های شیمیایی برای بسیاری از ما وجود ندارد. این موضوع به ویژه برای والدینی که فرزندان کم سن و سالی دارند، بسیار دشوار است اما شاید هدف واقع‌بینانه‌تر، نه حذف کامل که کم کردن استفاده از این ترکیبات باشد. به عنوان مثال به جای این که به او بگوییم بستنی نمی‌خریم، او را به سمت خرید بستنی‌های ساده سوق دهیم یا در زمان خرید شکلات، شکلات‌های ساده را جایگزین شکلات های روکش دار کنیم.
تغییر در ذائقه را امروز شروع کنیم
رنگ‌های شیمیایی در مقایسه با رنگ‌های طبیعی، چندین مزیت دارند که به همین دلیل نیز بیشتر استفاده می شوند. رنگ بهتر، به صرفه بودن، ماندگاری و البته مقاومت به حرارت از جمله مزیت‌های این رنگ‌هاست. به عبارت دیگر اگر ما به دنبال محصولاتی با رنگ‌های طبیعی هستیم باید در کنار هزینه بیشتر، از محصولاتی کم‌رنگ‌تر و با جذابیت بصری پایین‌تر استفاده کنیم. پذیرش این مسئله کار آسانی نیست. چرا که طی سال‌ها ذائقه بینایی ما به موضوعی خلاف آن عادت کرده است. پس برای تغییر، لازم است آماده تغییر در سلیقه خودمان نیز باشیم. شاید بهتر باشد برای شروع و در زمان آماده کردن مواد غذایی در خانه، خود را ملزم به استفاده از رنگ‌های طبیعی کنیم.
مطالبه کنیم
یکی از دلایل مقاومت کارخانه‌های تولیدکننده مواد غذایی در استفاده از رنگ‌های طبیعی، تقاضای بازار برای محصولات خوش رنگ و لعاب است اما تجربه نشان داده است هر چه تقاضا برای محصولات طبیعی بیشتر شود، تولیدکنندهها نیز بیشتر به سراغ این محصولات می‌روند. با توجه به این نکته، مهم است که افراد بتوانند صدای خود را به گوش تولیدکنندهها و سیاست‌گذاران برسانند. پس اگر کیک تولد سفارش می‌دهید، از انواع ساده و با رنگ‌های طبیعی سفارش دهید و از طریق کانال‌های ارتباطی تولیدکنندهها (تلفن، سایت، صفحات در شبکه‌های اجتماعی) از آن‌ها درخواست کنید تولید گزینه‌های سالم‌تر را در برنامه‌های خود قرار دهند.
در عین حال گاهی اوقات بهتر است در عوض نه گفتن به خرید خوراکی حاوی رنگ های شیمیایی،گزینه‌های مناسب‌تر را به فرزندمان معرفی کنیم.
